Chấn thương sọ não là gì?
Chấn thương sọ não là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật trên toàn thế giới, với những hậu quả về kinh tế hết sức nặng nề.
Chấn thương sọ não (CTSN) chiếm tỉ lệ cao trong cấp cứu chấn thương. Đặc biệt ở chấn thương do tai nạn giao thông. CTSN thường kèm với các thương tổn khác, khám toàn diện bệnh nhân là điều cần thiết.
Các thương tổn nặng của CTSN thường diễn tiến sau vài giờ, vài ngày. Việc phân loại mức độ thương tổn, theo dõi sát, phát hiện kịp thời các thương tổn sọ não. Điều trị đúng lúc sẽ giúp làm giảm biến chứng, tử vong, tổn kém cho bệnh nhân và xã hội.
Chấn thương sọ não không giống như những vết thương ở các bộ phận khác trong cơ thể, bởi những tác động và hậu quả của nó rất khôn lường. Vì vậy, để phục hồi chức năng não bộ sau chấn thương là một bài toán lớn, đòi hỏi các yếu tố chuyên nghiệp máy móc hiện đại và thời gian phục hồi chức năng lâu dài.
Nguyên nhân gây ra chấn thương sọ não?
Như tên gọi của căn bệnh, nguyên nhân gây ra chấn thương sọ não ở bệnh nhân là do các chấn thương, va đập khiến vùng đầu bị tổn thương. Các nguyên nhân thường gặp như: tai nạn giao thông, té ngã, có thể có các lý do bạo hành,…
Tùy nguyên nhân CTSN thường kèm thêm các thương tổn khác. Do đó việc khám tổng quát cần thiết để bác sĩ và người thân có thể biết được nguyên nhân bệnh.
Triệu chứng và dấu hiệu
Các triệu chứng chấn thương sọ não ở mỗi trường hợp là khác nhau. Tùy thuộc vào vị trí chấn thương, tốc độ va chạm, tác nhân gây chấn thương và mức độ nghiêm trọng. Người bị chấn thương sọ não nhẹ có thể bị
- Đau đầu, chóng mặt, choáng váng.
- Ù tai, mệt mỏi.
- Rối loạn tinh thần và cảm xúc.
- Ảnh hưởng đến trí nhớ và sự tập trung.
Trường hợp bị chấn thương sọ não nặng hơn người bệnh có thể bị đau đầu dữ dội, nôn mửa, co giật, mất ý thức, giãn đồng tử, hôn mê…
Phân loại tổn thương
Những triệu chứng này có thể xuất hiện ngay sau khi xảy ra va đập hoặc chậm hơn, được chia thành tổn thương nguyên phát và tổn thương thứ phát.
Tổn thương nguyên phát
Tổn thương nguyên phát là những triệu chứng chấn thương sọ não xuất hiện ngay sau khi va đập hoặc bị tai nạn. Đó là những tổn thương của đầu và hộp sọ ở vị trí bị va đập và những tổn thương liên quan đến quán tính do hộp sọ bị rung lắc quá mạnh.
Triệu chứng chấn thương sọ não tại chỗ va đập bao gồm:
- Tổn thương ở da đầu: Rách da đầu, đầu chảy máu
- Tổn thương ở hộp sọ: Rạn hộp sọ, vỡ hộp sọ, lõm hộp sọ, viêm xương sọ
- Tổn thương ở màng não: Hộp sọ vỡ chèn vào màng não, gây tổn thương màng não, rách màng não, chảy dịch não tủy, tổ chức não bị thoát ra ngoài
- Tổn thương ở mạch máu: Tụ máu ngoài màng cứng, tụ máu dưới màng cứng, chảy máu não, đứt mạch máu não, nhồi máu não
- Tổn thương liên quan đến quán tính: tổn thương não, giập não khiến bệnh nhân hôn mê kéo dài.
Tổn thương thứ phát
Tổn thương thứ phát là các tổn thương chưa xuất hiện ngay sau khi đầu bị va đập mà được hình thành dần về sau, bao gồm:
- Phù não: Nguyên nhân do hàng rào máu não và màng tế bào bị tổn thương tạo ra sự tích nước bất thường ở tổ chức kẽ và trong tế bào. Khối lượng não tăng lên làm gia tăng áp lực trong sọ não. Lượng máu cung cấp cho não giảm đi khiến não bị thiếu máu cục bộ. Tình trạng phù não càng trở nên nghiêm trọng hơn.
- Máu tụ trong sọ: Máu tụ trong sọ là do mạch máu bị tổn thương khi bị va đập. Khiến chảy máu trong sọ, máu tích tụ lại và choán một chỗ trong hộp sọ. Khiến áp lực nội sọ tăng lên, tổn thương tế bào não.
Máu tụ trong sọ được chia thành máu tụ ngoài màng cứng và máu tụ dưới màng cứng
- Máu tụ ngoài màng cứng: chảy máu từ đường vỡ xương sọ hoặc mạch máu màng não tổn thương khiến khối máu tụ lại giữa màng cứng và xương
- Máu tụ dưới màng cứng: thường do tĩnh mạch ở vỏ não gây nên, kết hợp ở ổ dập tổ chức não tạo thành khối máu tụ. Máu tụ dưới màng cứng được phân ra làm 2 loại là máu tụ dưới màng cứng cấp diễn và máu tụ dưới màng cứng mạn tính. Tình trạng này rất nguy hiểm, đe dọa tính mạng của bệnh nhân.
- Giãn não thất: là hiện tượng máu chảy làm đường lưu thông của nước não tủy bị tắc nghẽn.
Ngoài ra, triệu chứng CTSN còn có một vài tổn thương xảy ra muộn hơn như: viêm màng não mủ, áp lực trong sọ…
Cách điều trị chấn thương sọ não
Trường hợp CTSN nhẹ
Người bệnh chỉ bị đau đầu, choáng váng, hoa mắt, chóng mặt, xây xước hoặc chảy máu nhẹ da đầu có thể chỉ cần theo dõi và uống thuốc điều trị các triệu chứng. Người bệnh nên nằm nghỉ nhiều để não bộ có thời gian ổn định và nghỉ ngơi. Trong 24 giờ đầu sau khi bị chấn thương, va đập, nếu người bệnh ngủ thì nên đánh thức 2 giờ/lần để kiểm tra tình trạng của người bệnh. Phát hiện và kiểm soát các triệu chứng CTSN.
Các loại thuốc để hạn chế tổn thương thứ phát cho não ngay sau khi bị chấn thương có thể bao gồm. Thuốc lợi tiểu, thuốc chống động kinh, thuốc gây mê.
Trường hợp CTSN vừa và nặng
Cần áp dụng nguyên tắc điều trị chấn thương sọ não như sau:
- Đưa người bệnh đi cấp cứu càng sớm càng tốt để các bác sĩ tiến hành sơ cứu, thăm khám ban đầu. Nếu tình trạng nặng bệnh nhân có thể tiến hành phẫu thuật ngay lập tức
- Kiểm soát được tình trạng hô hấp và khả năng tuần hoàn của bệnh nhân
- Xử lý, tiến hành làm sạch, cầm máu các vết thương để tránh bị nhiễm trùng, mất máu quá nhiều
- Trường hợp bệnh nhân bị máu tụ gây chèn ép não với các biểu hiện như giãn đồng tử, liệt…. Cần tiến hành phẫu thuật ngay, nếu không sẽ ảnh hưởng đến tính mạng người bệnh
- Tập luyện, phục hồi chức năng sau chấn thương. Quá trình này cần sự cố gắng tập luyện, kết hợp nghỉ ngơi trong thời gian dài.
Các biện pháp ngăn ngừa chấn thương
Sau đây là các mẹo giúp giảm nguy cơ chấn thương sọ não:
Đai an toàn và túi khí
Luôn luôn thắt dây an toàn trong xe ô tô, máy bay… Trẻ nhỏ phải luôn luôn ngồi ở ghế sau của xe. Được ngồi chắc chắn trong ghế an toàn dành cho trẻ và phù hợp với kích thước, cân nặng của trẻ.
Sử dụng rượu và ma túy
Đừng lái xe khi đã rượu hoặc những chất kích thích hoặc chất gây ngủ. Lưu ý là một số loại thuốc có thể có tác dụng phụ làm giảm khả năng lái xe.
Mũ bảo hiểm
Đội mũ bảo hiểm khi đi xe đạp, xe máy, xe trượt tuyết, xe địa hình hoặc dùng ván trượt. Ngoài ra, bạn cần trang bị đồ bảo vệ đầu chuyên dụng khi chơi bóng chày. Hoặc các môn thể thao như trượt tuyết, trượt băng, boxing hoặc cưỡi ngựa.
Khi nào bạn cần đến bác sĩ
Hiện nay, chấn thương sọ não đã dễ kiểm soát hơn nhiều, tuy nhiên đây vẫn là một vấn đề sức khỏe có mức độ nguy hiểm không hề nhỏ.
Những bệnh nhân sau chấn thương có thể tiếp tục cuộc sống. Nhưng vẫn phải đối diện với nhiều nguy cơ biến chứng hay di chứng não sau phẫu thuật. Cùng với không ít thách thức trước diễn biến của lão hóa, hư hại tế bào não sau những thương tổn tế bào não. Bên cạnh đó, gánh nặng chăm sóc về kinh tế và tinh thần là một nỗi trăn trở thường trực đối với nhiều gia đình, người thân chăm sóc người bệnh.
Bài viết đã cung cấp cho bạn thông tin cơ bản về bệnh chấn thương sọ não. Hy vọng giúp bạn có thể bổ sung kiến thức nhằm phát hiện được bệnh sớm hoặc phòng tránh các nguy cơ tiềm ẩn. Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Không thể bằng lời khuyên của bác sĩ chuyên khoa. Nếu bạn đang có các dấu hiệu trên hãy đến ngay các cơ sở y tế gần nhất để thăm khám và điều trị kịp thời bạn nhé.
Các bài viết liên quan:
Nguồn tham khảo: Tổng hợp