Cha mẹ luôn muốn con mình phát triển toàn diện, sống tốt và mạnh mẽ. Tuy nhiên, đôi khi cha mẹ lại đặt con mình vào nhiều trường hợp bất khả kháng, và việc kiểm soát trẻ ở bậc phụ huynh có thể dẫn tới tình trạng thao túng tinh thần của trẻ.
Vậy, thao túng tinh thần là gì? Cách nhận biết và tránh rơi vào trường hợp thao túng tinh thần của trẻ là như thế nào? Hãy cùng Medplus tìm hiểu sâu hơn qua bài viết dưới đây nhé!
1. Thao túng tinh thần là gì?
Khi nói đến thao túng tinh thần, nó thường được coi là một hình thức thao túng tinh vi khiến người tiếp nhận phải đặt câu hỏi về thực tế những gì họ thấy và cảm nhận. Ví dụ, khi con bạn bị ngã và xây xát đầu gối, bạn nói: “Con không sao.” Ý nghĩa của việc này có lẽ là để chúng không khóc và trấn an chúng rằng đó chỉ là một vết xước nhỏ.
Tuy nhiên, nó cũng có thể là một hình thức thao túng tinh thần nếu bạn không bao giờ thừa nhận rằng đầu gối của con bạn đang bị đau và trẻ khóc cũng không sao. Phản ứng tốt hơn là bạn nên thừa nhận cảm giác của trẻ trước tiên và sau đó trấn an trẻ rằng mọi thứ sẽ ổn – rằng bạn sẽ làm sạch nó và áp dụng băng bó và trẻ sẽ cảm thấy tốt hơn nhiều sau đó.
Đây cũng là một hình thức châm biếm để dạy cho con bạn biết chúng thô lỗ, ích kỷ hoặc vô ơn như thế nào. Mặc dù mục tiêu của bạn có thể là khiến chúng tôn trọng hoặc cho đi nhiều hơn, nhưng việc gắn cho con bạn bằng những loại từ này chỉ đẩy chúng vào cảm giác như có điều gì đó không ổn xảy ra với chúng. Và, không ai muốn con mình cảm thấy chúng không được quan trọng trong thế giới này.
Ngay cả những nhận xét có vẻ vô hại như “Con sẽ ổn thôi”, “Đây không phải là ngày tận thế” và “Nó vốn là như vậy” đã vô tình khiến trẻ hiểu rằng cảm xúc của chúng không chính xác hoặc chúng đang làm quá lên. Và nếu điều này xảy ra thường xuyên, con bạn có thể bắt đầu che giấu cảm xúc của mình hoặc giả vờ như mọi thứ đều ổn khi chúng hoàn toàn không. Trẻ cũng sẽ bắt đầu nghi ngờ trực giác của mình và có thể mất cảm giác an toàn và tự tin.
Và khi trẻ lớn lên, việc che giấu hoặc chôn chặt cảm xúc của mình trở thành phản ứng tự động. Đây là một phản ứng cực kỳ nguy hiểm vì nó có thể được sử dụng để che giấu các vấn đề hoặc cảm xúc nghiêm trọng như lo lắng, trầm cảm và thậm chí có ý định tự tử. Trẻ sẽ không biết cách nói về những điều thực sự khó khăn mà chúng đang nghĩ hoặc cảm thấy nếu những cảm giác khó khăn của chúng luôn bị người lớn hạn chế tối đa trong cuộc sống.
Kết quả là kiểu phản ứng mặc định này cũng có thể mở ra cánh cửa cho các mối quan hệ bị lạm dụng vì trẻ thực sự tin rằng mình luôn phản ứng thái quá hoặc quá nhạy cảm. Và thay vì nhận ra khi ai đó đối xử không phù hợp với mình, trẻ sẽ cho rằng chúng mới là người đáng trách.
2. Tại sao đôi khi cha mẹ lại thao túng tinh thần con cái?
Trong các mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái, thao túng tinh thần có thể tinh vi và khó phát hiện. Rốt cuộc, có một sự mất cân bằng tự nhiên về quyền lực đã tồn tại giữa cha mẹ và con cái. Do đó, tất cả các bậc cha mẹ đều dễ dẫn tới tình trạng thao túng tinh thần trẻ, đặc biệt nếu họ không biết rằng những gì họ đang làm có thể gây hại.
Trong các mối quan hệ khác giữa cha mẹ và con cái, thao túng tinh thần có thể tăng cao khi đứa trẻ bắt đầu phát triển một số tính độc lập. Cha mẹ có thể cảm thấy như họ đang mất kiểm soát và khó nắm bắt những thay đổi đang diễn ra trong mối quan hệ. Họ muốn giữ vị trí trung tâm trong thế giới của con mình và khi điều đó bắt đầu thay đổi, một số bậc cha mẹ rất khó đối phó với những thay đổi này. Vì vậy, họ bắt đầu sử dụng việc thao túng tinh thần như một nỗ lực để duy trì hiện trạng.
Trong khi đó, một số cha mẹ sẽ sử dụng cách thao túng tinh thần để che đậy sự bất an của họ. Rốt cuộc, họ lại cảm thấy bản thân là một người cha mẹ tồi. Vì vậy, thay vì đối phó trực tiếp với những cảm xúc đó hoặc cố gắng thực hiện những thay đổi mang tính xây dựng và lành mạnh, cha mẹ sẽ sử dụng cách né tránh để cố gắng điều khiển tình hình.
3. Dấu hiệu nhận biết bạn đang thao túng tinh thần trẻ
Đối với nhiều bậc cha mẹ, họ thậm chí không hề nhận ra bản thân đang thao túng tinh thần trẻ. Ví dụ, trẻ có thể đã học được những điều không lành mạnh này từ chính cha mẹ và không cảm thấy điều này là sai. Nếu bạn lo lắng rằng bạn đang làm cho trẻ khó chịu, thì dưới đây là một số lưu ý khi bạn trò chuyện với trẻ.
3.1. Khơi gợi kỷ niệm
Bạn cần phải biết là chuyện nhiều người nhớ cùng một sự kiện theo cùng một cách là không thể xảy ra. Vì vậy, nhiều người có thể có những kỷ niệm khác nhau về cùng một sự kiện. Và khi bạn chất vấn trẻ về vấn đề nhớ sai chi tiết, hoặc khiến cho trẻ nghi ngờ về trí nhớ của mình, thì đây là một hình thức thao túng tinh thần trẻ.
3.2. Giảm thiểu cảm xúc
Cảm giác và cảm xúc là có thật và có giá trị, ngay cả khi chúng khiến bạn khó chịu hoặc nếu bạn nghĩ chúng được đang được phóng đại. Do đó, nếu bạn giảm thiểu cảm xúc của con mình, bạn đang nói với chúng rằng những gì chúng đang cảm thấy là không có thật, và đây là một hình thức đánh lừa.
3.3. Cố gắng cạnh tranh
Đôi khi cha mẹ cảm thấy bất an hoặc muốn được công nhận về kỹ năng và năng lực của mình. Tuy nhiên, đối với trẻ em, sẽ rất không hay nếu bạn đặt mình vào tình huống mà bạn đang cố gắng cạnh tranh với con mình hoặc cho chúng thấy bạn thông minh hơn hay giỏi hơn chúng nhiều.
3.4. So sánh
Không gì gây tổn thương cho một đứa trẻ hơn là bị so sánh với một đứa trẻ khác hoặc so sánh với anh chị em của chúng. So sánh giữa mọi người với nhau không bao giờ là một điều nên làm. Vì vậy, nó nên được tránh bằng mọi giá. Ngay cả những so sánh mà bạn cảm thấy vô thưởng vô phạt cũng có thể gây tổn thương.
3.5. Giảm tầm quan trọng của thành công
Nếu bạn là một bậc cha mẹ thúc ép con mình hoặc không bao giờ hài lòng với những thành tích của chúng, thì bạn có thể đang thao túng tinh thần của trẻ bằng cách khiến chúng cảm thấy bản thân chưa đủ tốt. Bạn cần phải chúc mừng những thành công của trẻ và thừa nhận công việc mà chúng đã bỏ ra để đạt được mục tiêu của mình.
3.6. Tạo sự nghi ngờ
Khi bạn đặt câu hỏi về suy nghĩ, cảm xúc và niềm tin của con mình, bạn đang tạo ra nghi ngờ rằng chúng có thể nhìn rõ mọi thứ, chúng hiểu thế giới xung quanh hay không. Gieo rắc sự nghi ngờ trong cuộc sống của con bạn sẽ gây bất lợi cho sự tự tin của chúng và có thể tạo ra những đứa trẻ không có cảm giác an toàn.
3.7. Đổ lỗi
Đổ lỗi cho con cái về những vấn đề của bạn không bao giờ là điều tốt. Cha mẹ phải chịu trách nhiệm về cảm xúc và vấn đề của chính mình và không nên đổ lỗi cho bất kỳ ai khác, kể cả con cái của họ. Điều chỉnh hành vi của trẻ là một điều tốt nhưng bạn không nên đổ lỗi cho chúng về cảm giác của bạn.
3.8. Cô lập trẻ
Đôi khi cha mẹ gặp khó khăn trong việc cho phép con cái họ lớn lên hoặc cho phép chúng tự chủ hoặc độc lập. Kết quả là, họ sẽ hạn chế thời gian với bạn bè và phá hoại các mối quan hệ của họ trong nỗ lực giữ họ ở nhà và với tổ chức gia đình. Cuối cùng, điều này gây bất lợi cho trẻ vì nó cách ly chúng với bạn bè cùng trang lứa. Bạn nên cố gắng tránh có quá nhiều quy tắc mà con bạn không bao giờ nhìn thấy bạn bè của chúng.
4. Làm thế nào để tránh thao túng tinh thần của trẻ?
Nếu bạn giống như hầu hết các bậc cha mẹ đã từng có hành động làm cho con bạn khó chịu, thì hậu quả của nó có thể làm bạn cảm thấy lo lắng. Vì lý do này, bạn phải biết cách tránh rơi vào những thói quen cũ, thay vào đó hãy có cách tiếp cận lành mạnh và mang tính xây dựng hơn khi tương tác với trẻ.
Dưới đây là một số cách giúp bạn có thể tránh rơi vào bẫy của việc thao túng tinh thần.
4.1. Lắng nghe và xác thực cảm xúc
Khi con bạn khó chịu, hãy cố gắng lắng nghe điều gì đang khiến chúng khó chịu. Đặt câu hỏi nếu bạn không hiểu hết, nhưng hãy chắc chắn rằng bạn đang lắng nghe mà không phán xét. Bạn cũng cần xác thực cảm giác của trẻ, cho chúng biết rằng bạn hiểu chúng.
Nếu trẻ có vẻ đang bực bội hoặc nổi cơn thịnh nộ, hãy giúp chúng đáp lại cảm xúc của mình một cách lành mạnh, nhưng cố gắng tránh làm xấu hổ hoặc chỉ trích con bạn trong quá trình này. Hãy nhớ rằng bạn đang thừa nhận cảm giác của trẻ nhưng bạn không cho phép chúng làm tổn thương người khác trong quá trình này.
Vì vậy, nếu trẻ đang nói những điều gây nên tổn thương, bạn cần giúp chúng học cách thể hiện và làm chủ cảm xúc của mình mà không làm tổn thương người khác.
4.2. Khuyến khích sự độc lập
Khi con bạn lớn hơn, điều quan trọng là phải khuyến khích sự độc lập của chúng, đặc biệt là khi kết bạn. Ngoài ra, hãy khuyến khích con bạn có sự lựa chọn khi thích hợp và dạy chúng kỹ năng giải quyết vấn đề.
Một cách tuyệt vời khác để dạy trẻ tính độc lập là giao các công việc và trách nhiệm phù hợp với lứa tuổi của chúng. Mặc dù chúng có thể sẽ than vãn, nhưng làm những việc xung quanh nhà không chỉ dạy chúng những kỹ năng sống quan trọng mà còn mang lại cho chúng cảm giác tự hào khi hoàn thành công việc.
4.3. Cảm thấy thoải mái với việc không thoải mái
Nếu bản thân bạn là một người nhạy cảm — hoặc ngay cả khi bạn không — thì bạn có thể cảm thấy khó khăn khi trông thấy ai đó bày tỏ những cảm xúc không thoải mái như buồn bã, tức giận hoặc thất vọng. Phản ứng đầu tiên của bạn có thể là làm cho cảm giác khó chịu này dừng lại hoặc bằng cách nào đó khắc phục tình hình, nhưng thay vào đó, hãy sử dụng những cảm xúc khó chịu này và trải qua như một cơ hội học hỏi.
Mặc dù bạn không bao giờ nên cho phép trẻ bộc lộ cảm xúc theo cách có hại cho bạn hoặc cho người khác, nhưng chúng phải học cách nhận ra rằng những gì chúng cảm thấy là bình thường và có những cách tốt hơn để đối phó với những cảm giác khó chịu đó. Rốt cuộc, điều cuối cùng bạn muốn làm là dạy trẻ hãy đừng chôn giấu cảm xúc thật của chúng.
4.4. Tìm vẻ đẹp của con bạn
Mỗi đứa trẻ đều có một cái gì đó độc đáo và tuyệt vời để mang đến cho thế giới. Sau đó, khi bạn có thời gian dành cho trẻ, bạn sẽ chia sẻ với chúng những điều bạn yêu thích ở chúng.
Phải tim cách chống lại sự thôi thúc muốn chơi các trò yêu thích hoặc tạo ra sự cạnh tranh anh em bằng cách biến mọi thứ trở thành một cuộc thi. Đây không phải là cách hay để dẫn dắt trẻ đi đúng hướng. Bạn không nên gán cho trẻ là “thông minh”, ” hài hước” hay “khỏe mạnh”,… Trẻ có thể thay đổi theo thời gian và việc gán cho trẻ những điều đó có thể khiến chúng khó chịu vì chúng có thể không muốn đảm nhận.
4.5. Giữ lời hứa của bạn
Trẻ em cần biết rằng bạn sẽ ở đó vì chúng và rằng bạn luôn làm đúng với lời nói của mình. Do đó, nếu bạn nói với con bạn rằng bạn sẽ tham dự trận đấu của chúng hoặc bạn sẽ đón chúng từ buổi tập bóng đá, hãy giữ lấy lời nói đó. Và, nếu điều gì đó không lường trước xảy ra mà bạn không thể giữ lời hứa của mình, thì hãy xin lỗi.
4.6. Chịu trách nhiệm về các vấn đề của bạn
Việc nuôi dạy con cái đôi khi khó khăn, đầy thử thách và quá sức. Và mặc dù đó là sự thật, con bạn có thể đang nhấn nút hoặc kiểm tra giới hạn của bạn, điều quan trọng là bạn phải sở hữu cảm xúc và phản ứng của mình. Đừng bao giờ đổ lỗi cho con bạn vì bạn đang cảm thấy căng thẳng. Thay vào đó, hãy làm chủ cảm giác của bạn. Mô hình hóa kiểu hành vi này cho con bạn là một trong những bài học tốt nhất mà bạn có thể dạy chúng.
Nuôi dạy trẻ chưa bao giờ là dễ, trẻ cũng rất dễ bị tổn thương và có xu hướng nghi ngờ bản thân nếu những gì chúng nghĩ so với những gì bạn nói không giống nhau. Hãy giúp trẻ sống đúng với cảm xúc của trẻ và tự do trong cách suy nghĩ thay vì bị thao túng bởi những lời nói của bạn.
Nguồn tham khảo: Are You Gaslighting Your Kids?
Các bài viết có liên quan: