Liệt nửa mặt là bệnh gì?
Liệt nửa mặt – dân gian thường dùng từ “méo mặt” – là chứng bệnh thường gặp ở mọi lứa tuổi, với nhiều biển hiện khác nhau. Bệnh ảnh hưởng đến sức khỏe và thẩm mỹ người bệnh, đặc biệt là khi đã để lại chứng liệt cứng mặt.
Liệt nửa mặt (méo mồm) hay còn gọi là méo miệng hoặc liệt thần kinh số 7 ngoại biên. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), liệt mặt ngoại biên là hội chứng tổn thương dây thần kinh số 7. Làm giảm hoặc mất khả năng vận động các cơ ở mặt do dây thần kinh số 7 chi phối. Nghiên cứu cho thấy bệnh này khá phổ biến, với tỷ lệ khoảng 26/100.000 dân. Bệnh thường xảy ra vào mùa lạnh, không phân biệt tuổi tác, giới tính, nhưng thường gặp nhất ở người cao tuổi.
Liệt dây thần kinh số 7 ngoại biên gây liệt mặt ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và tâm lý (ngại giao tiếp) của người bệnh. Gây khó khăn trong sinh hoạt và việc điều trị cũng gặp khá nhiều phiền phức. Phải mất một khoảng thời gian nhất định và bệnh cũng có thể tái phát.
Nguyên nhân gây ra bệnh liệt nửa mặt
Có nhiều nguyên nhân gây liệt mặt, méo miệng nhưng 75% là do lạnh đột ngột làm ảnh hưởng tới dây thần kinh số 7 gây liệt mặt ngoại biên. Đa phần người bệnh khi ngủ dậy đi tiểu đêm. Người cao tuổi, nhất là nam giới bị bệnh tiền liệt tuyến hoặc người mắc bệnh về thận, bệnh tiểu đường. Gặp lạnh đột ngột do phòng ngủ không kín gió hoặc khi ra khỏi nhà gặp lạnh đột ngột. Khi trở về bỗng thấy một bên mặt hơi cứng, tê khác thường, xệ xuống, miệng méo sang một bên. Lý do là dây thần kinh số 7 bị nhiễm lạnh đột ngột.
Những nguyên nhân có thể gây ra chứng liệt mặt cũng có thể là:
- Do u não
- U ở cầu não, u góc cầu tiểu não
- U nền sọ
- Biến chứng thần kinh của u vòm họng
- Do sang chấn: sang chấn, ngã, đụng dập, gãy rạn nứt xương đá
- Do viêm nhiễm
Triệu chứng và dấu hiệu của bệnh liệt nửa mặt
Triệu chứng phổ biến nhất của bệnh là liệt toàn bộ hoặc một phần cơ mặt, mờ nếp nhăn trên trán, má, mũi. Vì vậy, thường người bệnh vừa ngủ dậy có thể tự mình phát hiện qua hoạt động vệ sinh buổi sáng như:
- Khó chải răng, khó súc miệng, khó ăn sáng.
- Soi gương thấy mất cân xứng nửa mặt, nhân trung, môi miệng xếch về một bên
- Không nhắm kín được mắt ở bên liệt, nét mặt mất sự linh hoạt hoặc không chúm môi được.
- Người bệnh phát hiện ra mình nói ngọng, khó nói
- Miệng khép không kín và chảy nhiều nước dãi, nước mắt chảy nhiều hơn bình thường.
- Một số trường hợp bị loạn vị giác (không nhận biết chua, cay…) hoặc bị rối loạn thính giác (nghe kém hẳn).
Bệnh tuy không nguy hiểm đến tính mạng nhưng gây nhiều khó khăn cho người bệnh trong sinh hoạt, giao tiếp, ăn, uống hàng ngày.
Điều trị bệnh liệt mặt
Khi bị liệt nửa mặt (méo mồm) do lạnh, cần nhanh chóng đến khám ở bệnh viện. Bởi vì liệt dây thần kinh số 7 do lạnh là một bệnh lành tính và thường được chữa khỏi hoàn toàn khi đến viện khám, điều trị sớm.
Người bệnh cần được bác sĩ chuyên khoa thần kinh khám và điều trị, căn bản là điều trị theo nguyên nhân. Đối với liệt nửa mặt chưa rõ nguyên nhân hoặc “do lạnh” cần tiến hành những biện pháp sau:
Điều trị nội khoa
Giữ mặt cho ấm (quấn khăn len nếu trời lạnh).
Vitamin B1 liều cao: 0,025g-10 ống/ ngày, cho dài ngày.
Kháng sinh ampicilin 1-2 g/ngày. Kháng viêm prednisolone, hydrocortancyl.
Thường xuyên nhỏ mắt bằng dung dịch cloramphenicol trong trường hợp nặng. Không được dùng strychnin vì dễ chuyển sang co cứng.
Vật lý trị liệu
Cho người bệnh chạy điện nóng và làm sóng ngắn ngay ngày đầu.Có thể cho chạy điện dẫn Iod hoặc Ca. Có thể dùng dòng điện galvanic.
Thường xuyên tập các động tác ở mặt, ở trán, ở môi miệng.
Châm cứu bên liệt các huyệt giáp xa, địa thương, thảo đường. Có thể châm thêm các huyệt ấn đường, nghinh hương, hợp cốc. Cũng có thể châm thêm các huyệt trên ở bên lành.
Trong quá trình châm cứu, cần định kỳ theo dõi, khám lại để tránh liệt co cứng nửa mặt. Có thể nghiên cứu phẫu thuật. Nhất là những trường hợp nhanh chóng chuyển sang liệt co cứng nửa mặt – là phạm vi của ngành phẫu thuật chỉnh hình hàm mặt.
Phòng tránh bệnh liệt mặt
Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Hơn 70% liệt mặt là do lạnh, do đó nguyên tắc chính để phòng bệnh là giữ ấm nhất là khi cơ thể yếu, cảm mạo.
Khi rét tránh mở cửa đột ngột để gió lạnh tạt vào mặt. Vào mùa nóng khi ngủ không nên để quạt, máy điều hòa thổi thẳng vào mặt. Đối với những người làm việc và học tập ban đêm, không nên ngồi gần cửa sổ để tránh gió lùa…
Khi có các triệu chứng như trên cần đến ngay bác sĩ chuyên khoa thần kinh để được chẩn đoán chính xác. Tránh một số bệnh nguy hiểm khác cũng gây liệt mặt (thường là liệt trung ương) nghiêm trọng như: u não, tai biến mạch máu não, chấn thương sọ não..
Khi nào cần gặp bác sĩ
Phát hiện bệnh sớm và điều trị là điều cần thiết. Đến viện muộn hoặc để ông lang (lang băm) không có chuyên môn về y học chữa trị. Bệnh sẽ không khỏi và rất dễ để lại những di chứng về thẩm mỹ. Do mặt không thể trở về được như bình thường. Nguy hiểm hơn là gây biến chứng loét giác mạc ảnh hưởng xấu đến tầm nhìn và có thể gây mù lòa.
Bài viết đã cung cấp cho bạn thông tin cơ bản về bệnh liệt nửa mặt. Hy vọng giúp bạn có thể bổ sung kiến thức nhằm phát hiện được bệnh sớm hoặc phòng tránh các nguy cơ tiềm ẩn. Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Không thể bằng lời khuyên của bác sĩ chuyên khoa. Nếu bạn đang có các dấu hiệu trên hãy đến ngay các cơ sở y tế gần nhất để thăm khám và điều trị kịp thời bạn nhé.
Các bài viết liên quan:
- Tìm hiểu Top 5 địa chỉ khám nội thần kinh hàng đầu TPHCM
- Hướng dẫn chăm sóc bệnh nhân liệt mặt ngoại biên
Nguồn tham khảo: Tổng hợp