Bệnh sốt rét là gì?
Bệnh sốt rét là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến nhất và là vấn đề rất nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng. Bệnh gây ra bởi ký sinh trùng Plasmodium, lây truyền từ người này sang người khác khi những người này bị muỗi đốt.
Bệnh có thể lây từ người sang người nếu các đối tượng đều bị muỗi Anopheles đốt, hoặc đốt từ người bệnh sang người lành. Khi đã mắc, bạn có thể gặp những cơn sốt theo chu kì cứ 2 – 3 ngày lại sốt một lần. Trong một số trường hợp, bệnh có thể gây tử vong nếu không điều trị sớm.
Bệnh sốt rét là một chứng bệnh nghiêm trọng và đôi khi gây tử vong. Hàng năm có khoảng 1,500 trường hợp được chẩn đoán tại Hoa Kỳ. Phần lớn những trường hợp này là những người đi du lịch ở những quốc gia có lây truyền bệnh sốt rét.
Ảnh hưởng của bệnh sốt rét
Những người mắc bệnh sốt rét thường có biểu hiện:
- Thiếu máu, gầy gò, xanh xao, niêm mạc mắt nhợt nhạt
- Phụ nữ có thai mắc sốt rét dễ bị đẻ non, sảy thai, thai chết lưu.
- Trẻ em mắc sốt rét dễ bị suy dinh dưỡng, chậm lớn.
Bệnh sốt rét ở trẻ em gây mất máu và gây tổn thương não trực tiếp do sốt rét thể não. Những trẻ sống sót do sốt rét thể não có nguy cơ bị suy giảm thần kinh và nhận thức, rối loạn hành vi và động kinh.
Mọi người đều có thể nhiễm bệnh sốt rét. Khả năng miễn dịch với sốt rét không đầy đủ và ngắn do vậy có thể bị tái nhiễm ngay.
Nguyên nhân gây ra bệnh sốt rét
Sốt rét chủ yếu thông qua đường muỗi đốt của muỗi cái Anopheles. Hoặc qua các đường truyền khác có tiếp xúc trực tiếp đến máu của người bệnh và người chưa nhiễm bệnh.
Ký sinh trùng sau khi đi vào được máu người sẽ di chuyển tới tế bào gan và phá vỡ. Sau đó sẽ sinh sôi ở các tế bào hồng cầu và tiếp tục làm phá vỡ. Mỗi khi hồng cầu bị vỡ, người bệnh sẽ xuất hiện các triệu chứng sốt khác nhau. Thời gian ủ bệnh có thể từ 9-12 ngày.
Có 4 loài ký sinh trùng gây sốt rét ở người bao gồm:
- Plasmodium Falciparum (phân bố chủ yếu ở châu Phi)
- Plasmodium Vivax (phân bố ở vùng nhiệt đới của châu Á)
- Plasmodium Malariae (có thể gặp ở châu Phi)
- Plasmodium Ovale (hiếm gặp, phân bố chủ yếu ở Tây Phi)
Ở Việt Nam bệnh sốt rét chủ yếu do P. Falciparum (chiếm 80-85%). Loại này thường gây sốt ác tính. P. Vivax chiếm 15-20%, P. Malariae chiếm 1-2%.
Triệu chứng và dấu hiệu của bệnh sốt rét
Đối với hầu hết mọi người, triệu chứng bắt đầu từ 10 ngày đến 4 tuần sau khi nhiễm bệnh. Tuy nhiên, người ta có thể bị bệnh sớm hơn, khoảng 7 ngày. Hoặc trễ hơn, khoảng 1 năm, sau khi nhiễm bệnh đầu tiên.
Các dấu hiệu thường thấy là sốt hơn 40 độ, ớn lạnh, vã mồ hôi, cơ thể nhức mỏi, thường xuyên buồn nôn và ói mửa. Mỗi triệu chứng có thể tái phát sau mỗi 48-72 giờ, khiến sức khỏe của bệnh nhân ngày càng suy giảm.
Sốt rét có 2 thể lâm sàng là sốt rét thể thường và ác tính:
- Sốt rét thể thường: Dạng bệnh này không đe dọa tính mạng người bệnh nhưng vẫn sẽ xuất hiện 3 giai đoạn của bệnh: Rét run, sốt, vã mồ hôi. Hoặc cũng có thể có những biểu hiện như lá lách phình to, gan to, thiếu máu, người xanh xao, suy nhược.
- Sốt rét ác tính: Đây là trường hợp của bệnh sốt rét khi ca bệnh có chuyển biến xấu đi. Ảnh hưởng đến tính mạng bệnh nhân. Các triệu chứng đi kèm như: sốt cao liên tục, rối loạn ý thức nhẹ ( ngủ li bì, mơ sảng,…). Rối loạn tiêu hóa ( buồn nôn, tiêu chảy, đau bụng cấp), đau đầu, thiếu máu.
Bác sĩ chẩn đoán bệnh như thế nào?
Bạn nên cho bác sĩ biết nếu đã từng đi du lịch gần đây tới các vùng khí hậu nhiệt đới. Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ khám thực thể để xem bạn có lách to hoặc gan to hay không.
Bác sĩ có thể chỉ định bạn xét nghiệm máu để tìm ký sinh trùng nhằm có phương pháp điều trị thích hợp. Một số xét nghiệm có thể mất vài ngày mới có được kết quả, trong khi một số khác chỉ cần khoảng 15 phút.
Cách điều trị bệnh sốt rét
Trên thực tế, sốt rét có thể đe dọa tính mạng. Vì vậy, bạn không nên tự ý điều trị tại nhà mà nên điều trị bệnh ở bệnh viện. Bạn có thể được kê đơn thuốc theo loại ký sinh trùng gây bệnh cho bạn. Đôi khi phải uống nhiều hơn một loại thuốc. Thậm chí phải nhập viện để truyền thuốc nếu bạn bị thể sốt rét nặng (còn gọi là sốt rét ác tính).
Tùy theo loại ký sinh trùng gây sốt rét, triệu chứng nặng như thế nào, độ tuổi, tình trạng thai kỳ, bác sĩ sẽ chỉ định bạn điều trị với loại thuốc phù hợp. Các thuốc chống sốt rét phổ biến nhất bao gồm chloroquine, quinine sulfate, hydroxychloroquine, mefloquine. Hoặc kết hợp atovaquone và proguanil.
Sau khi bạn bắt đầu điều trị, bạn sẽ được xét nghiệm máu mỗi ngày trong vài ngày. Các xét nghiệm là để đảm bảo thuốc đang hoạt động tốt. Nếu không, bác sĩ có thể cho một loại thuốc khác.
Các phương pháp phòng bệnh sốt rét
Bệnh sốt rét tuy nguy hiểm nhưng lại rất dễ kiểm soát, sau đây là một số cách phòng bệnh:
- Phun thuốc muỗi định kỳ trong nhà và ngoài vườn.
- Giữ gìn vệ sinh nhà cửa sạch sẽ. Dọn dẹp những nơi ao tù, nước đọng vì đây sẽ là nơi sinh sản của muỗi.
- Khi đi ngủ phải thả màn kể cả buổi trưa hay buổi tối. Đi đến nơi có dịch thì hãy mang theo thuốc đuổi muỗi, mặc áo dài tay, quần dài hạn chế để muỗi đốt. Sử dụng thuốc, kem chống muỗi
Khi nào bạn cần gặp bác sĩ
Sốt rét là một bệnh nguy hiểm. Khi điều trị đúng cách, người bị sốt rét thường có thể hồi phục hoàn toàn. Tuy nhiên, bệnh sốt rét nặng có thể tiến triển cực kỳ nhanh chóng và gây tử vong chỉ trong vòng vài giờ hoặc vài ngày. Đối với hầu hết các ca bệnh nặng phải có chế độ chăm sóc và điều trị đặc biệt, tỉ lệ tử vong có thể lên đến 20%.
Bài viết đã cung cấp cho bạn thông tin cơ bản về bệnh sốt rét. Hy vọng giúp bạn có thể bổ sung kiến thức nhằm phát hiện được bệnh sớm hoặc phòng tránh các nguy cơ tiềm ẩn. Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Không thể bằng lời khuyên của bác sĩ chuyên khoa. Nếu bạn đang có các dấu hiệu trên hãy đến ngay các cơ sở y tế gần nhất để thăm khám và điều trị kịp thời bạn nhé.
Các bài viết liên quan:
- Những dấu hiệu nhận biết bệnh sốt rét và cách phòng ngừa
- Bỏ túi Top 5 địa chỉ khám huyết học uy tín nhất ở TPHCM
Nguồn tham khảo: Tổng hợp