Khi lớn lên, trẻ sẽ trải qua các cột mốc phát triển quan trọng ở một số độ tuổi nhất định. Theo dõi các mốc quan trọng này giúp các bậc phụ huynh đánh giá mức độ tiến bộ của trẻ, nhưng trẻ em học những kỹ năng này với tốc độ khác nhau là điều bình thường.
Hiểu được các cột mốc phát triển quan trọng và quan sát liệu trẻ có đang đạt được hay không có thể giúp cha mẹ xác định sớm các vấn đề hoặc trấn an rằng con họ đang đi đúng hướng. Dưới đây, Medplus sẽ giới thiệu đến bạn các cột mốc phát triển chính, tại sao chúng quan trọng và cách bạn có thể sử dụng chúng một cách hiệu quả để định hướng hành trình nuôi dạy con cái của mình.
Tại sao các cột mốc phát triển lại quan trọng?
Bạn có thể coi các mốc phát triển như một danh sách để kiểm tra. Chúng đại diện cho những gì một đứa trẻ bình thường có thể làm được ở một độ tuổi cụ thể. Thời gian chính xác khi mỗi đứa trẻ đạt được mỗi cột mốc phát triển sẽ khác nhau khá nhiều. Tuy nhiên, việc không đáp ứng tốt một hoặc nhiều kỹ năng sau thời gian dự kiến có thể gây ra những vấn đề đáng lo ngại.
Các cột mốc phát triển quan trọng liên quan đến các kỹ năng thể chất, xã hội, cảm xúc, nhận thức và giao tiếp mà trẻ em cần học khi chúng phát triển và lớn lên. Thường thì những kỹ năng này được xây dựng dựa trên nhau. Ví dụ, đầu tiên, một em bé ngồi dậy, sau đó đứng lên, tiếp theo là bước những bước đầu tiên.
Bằng cách xem xét các mốc quan trọng khác nhau, cha mẹ, bác sĩ và giáo viên có thể hiểu rõ hơn về cách trẻ em phát triển và quan sát mọi vấn đề tiềm ẩn. Ví dụ, bác sĩ nhi khoa sẽ hỏi về các mốc quan trọng khi khám sức khỏe tổng quát và giáo viên mầm non hoặc người giữ trẻ có thể cảnh báo cho bạn nếu con bạn kém bạn bè về một kỹ năng cụ thể nào đó. Trong cả hai trường hợp, chuyên gia có thể đề xuất đánh giá thêm cho con bạn hoặc các hoạt động bạn có thể làm để giúp con đạt được cột mốc phát triển quan trọng.
Các loại cột mốc phát triển của trẻ em
Hầu hết các bậc cha mẹ đều quen thuộc với các cột mốc phát triển thể chất như ngẩng đầu, cầm nắm và ngồi dậy của trẻ. Tuy nhiên, có những lĩnh vực tăng trưởng khác cũng cần chú ý. Trên thực tế, có bốn loại hình cơ bản cho các mốc phát triển.
Các cột mốc phát triển quan trọng
Những cột mốc phát triển này liên quan đến cả kỹ năng vận động thô và kỹ năng vận động tinh. Các các kỹ năng vận động thô thường là kỹ năng đầu tiên phát triển bao gồm ngồi lên, đứng, bò và đi. Các kỹ năng vận động tinh liên quan đến các chuyển động chính xác như cầm thìa, cầm bút màu, vẽ hình và nhặt các vật nhỏ.
Ví dụ, trong độ tuổi từ 9 đến 12 tháng, trẻ bắt đầu đạt được các mốc quan trọng về thể chất như đứng dậy hoặc thậm chí biết đi sớm. Tuy nhiên, như đã nói ở trên, phạm vi thời điểm các kỹ năng này xảy ra là rất lớn, với một số trẻ biết đi sớm nhất là 9 tháng và những trẻ khác không bước những bước đầu tiên cho đến khoảng 14 đến 15 tháng hoặc thậm chí muộn hơn. Miễn là chúng cuối cùng đã thành thạo, việc đạt được những kỹ năng này muộn hơn thời gian mong đợi thường không có bất kỳ tác động lâu dài nào hoặc phản ánh sự suy yếu trong tương lai.
Các cột mốc phát triển nhận thức
Các mốc nhận thức tập trung vào khả năng suy nghĩ, học hỏi và giải quyết vấn đề của trẻ. Một đứa trẻ sơ sinh học cách phản ứng với các biểu hiện trên khuôn mặt và một đứa trẻ mẫu giáo học bảng chữ cái đều là những ví dụ về các cột mốc phát triển nhận thức. Các ví dụ khác bao gồm tìm kiếm đồ vật bị rơi và giải quyết vấn đề.
Các cột mốc phát triển kĩ năng xã hội và cảm xúc
Các cột mốc xã hội và tình cảm tập trung vào việc trẻ em hiểu rõ hơn về cảm xúc của chính mình và cảm xúc của người khác. Những kỹ năng này cũng liên quan đến việc học cách tương tác, chơi với người khác và phát triển sự đồng cảm. Một số ví dụ bao gồm thể hiện sự ưu tiên đối với người chăm sóc, thể hiện cảm xúc qua nét mặt và tự xoa dịu bản thân.
Các cột mốc giao tiếp
Những cột mốc phát triển này liên quan đến cả giao tiếp ngôn ngữ và phi ngôn ngữ. Một đứa trẻ một tuổi học cách nói những từ đầu tiên của chúng và một đứa trẻ năm tuổi học một số quy tắc cơ bản của ngữ pháp là những ví dụ về các cột mốc giao tiếp quan trọng. Các mốc giao tiếp khác là phát ra âm thanh thủ thỉ và nhìn về phía người đang nói chuyện với họ.
Mỗi đứa trẻ đều khác nhau
Mặc dù hầu hết các cột mốc phát triển này thường diễn ra trong một khoảng thời gian nhất định, như đã lưu ý ở trên, cha mẹ và người chăm sóc phải nhớ rằng mỗi đứa trẻ là duy nhất. Không phải tất cả trẻ em đều sẽ đạt được những mốc quan trọng này cùng một lúc. Các cột mốc chỉ đơn giản là cung cấp một khuôn khổ cho khoảng thời gian mong đợi các kỹ năng nhất định phát triển.
Một số trẻ có thể đạt được những cột mốc phát triển nhất định rất sớm, chẳng hạn như học nói sớm hơn nhiều so với các bạn cùng tuổi. Những đứa trẻ khác có thể đạt được những mốc tương tự muộn hơn nhiều. Điều này không có nghĩa là một đứa trẻ có năng khiếu hay đứa trẻ khác bị chậm phát triển — nó chỉ đơn giản thể hiện sự khác biệt của từng cá nhân tồn tại trong quá trình phát triển. Tuy nhiên, như đã đề cập ở trên, sự chậm trễ đáng kể có thể chỉ ra một vấn đề cần được bác sĩ nhi khoa đánh giá.
Vì hầu hết các khả năng phát triển đều tiến bộ, có nghĩa là các kỹ năng nâng cao hơn như chạy thường xảy ra sau khi các kỹ năng đơn giản hơn như bò và bay đã đạt được, các kỹ năng bị trì hoãn có thể có hiệu ứng xếp tầng. Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp, tất cả các cột mốc cuối cùng sẽ không gặp vấn đề gì về sự phát triển lâu dài.
Một đứa trẻ sinh non hay đủ tháng cũng có thể ảnh hưởng lớn đến thời gian của những kỹ năng này, với những kỹ năng của trẻ sơ sinh sẽ xuất hiện muộn hơn một chút – hầu hết trẻ sinh non bắt kịp sau hai tuổi. Tính cách cũng có ảnh hưởng đến sự phát triển của con bạn, điều này có thể đặc biệt rõ ràng với các cặp sinh đôi. Ví dụ, một đứa trẻ có thể rất năng động và nhiệt tình tập đi, trong khi đứa trẻ kia có thể thoải mái hơn, tạm thời thích quan sát những người khác từ chỗ ngồi của chúng trên sàn.
Kiểm tra với bác sĩ nhi khoa nếu bạn lo lắng về sự phát triển của chúng. Bằng cách hiểu các cột mốc phát triển và độ tuổi tiêu biểu để trẻ đạt được chúng, bạn có thể theo dõi sự tăng trưởng và phát triển của con bạn. Nếu con bạn bị chậm phát triển, can thiệp sớm có thể giúp mang lại kết quả thành công hơn. Có nhiều chương trình có sẵn để giúp trẻ em — và cha mẹ của chúng — bị chậm phát triển từ sơ sinh đến trung học.
Nguồn: Developmental Milestones in Children