Cao huyết áp – 9 Điều bạn nên biết về “Kẻ giết người thầm lặng” này

Cao huyết áp là bệnh gì?

Cao huyết áp còn được gọi tăng huyết áp, là một tình trạng sức khỏe phổ biến. Nhiều người lầm tưởng rằng chỉ những người có tính cách nóng nảy, căng thẳng, lo lắng hay bồn chồn là thì mới bị cao huyết áp. Sự thật là, cao huyết áp không không phụ thuộc vào đặc điểm tính cách. Dù là bạn có thể là một người bình tĩnh và luôn cảm thấy thoải mái, thì vẫn có thể bị cao huyết áp. 

Đây là một bệnh mạn tính gây ra nhiều biến chứng và có tỷ lệ tử vong cao. Huyết áp cao là trình trạng máu lưu thông với áp lực tăng liên tục. Nếu áp lực máu đẩy vào thành động mạch khi tim bơm máu tăng cao kéo dài, có thể gây tổn thương tim, đột quỵ và dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm khác nếu không chữa trị, ổn định huyết áp kịp thời. 

Một số loại cao huyết áp chính bao gồm:

• Cao huyết áp vô căn (EHT), hay còn gọi là cao huyết áp tự phát;
• Tăng huyết áp thứ phát;
• Cao tăng huyết áp tâm thu;
• Tiền sản giật, hay được gọi là cao huyết áp thai kỳ.

Huyết áp bao nhiêu là cao?

Huyết áp là áp lực của máu lên thành động mạch. Huyết áp được xác định dựa trên 2 chỉ số: 

1. Huyết áp tâm thu (ứng với giai đoạn tim co bóp tống máu đi): có giá trị cao hơn do dòng máu trong động mạch lúc này đang được tim đẩy đi.
2. Huyết áp tâm trương (ứng với giai đoạn giãn nghỉ giữa hai lần đập liên tiếp của tim): có giá trị thấp hơn do mạch máu lúc này không phải chịu áp lực tống máu từ tim.

Theo hướng dẫn mới cập nhật của Hiệp hội Tim mạch Châu Âu (ESC) năm 2018, tùy vào mức độ nghiêm trọng, cao huyết áp được phân loại như sau:

• Huyết áp tối ưu: dưới 120/80 mmHg;
•  Huyết áp bình thường: từ 120/80 mmHg trở lên;
•  Huyết áp bình thường cao: từ 130/85 mmHg trở lên;
•  Tăng huyết áp độ 1: từ 140/90mmHg trở lên;
•  Tăng huyết áp độ 2: từ 160/100mmHg trở lên;
•  Tăng huyết áp độ 3: từ 180/110mmHg trở lên;
•  Cao huyết áp tâm thu đơn độc: Khi huyết áp tâm thu từ 140 mmHg trở lên, trong khi huyết áp tâm trương dưới 90mmHg
•  Tiền tăng huyết áp khi:

Huyết áp tâm thu > 120-139 mmHg và huyết áp tâm trương > 80-89 mmHg

Ngoài ra, theo Hiệp hội Tim mạch Việt Nam, huyết áp đạt dưới 120/80 mmHg được coi là mức bình thường. Khi huyết áp luôn ở mức từ 140/90 mmHg trở lên thì được xem là tình trạng tăng huyết áp.

Nguyên nhân gây bệnh

Như đã đề cập, hầu hết các trường hợp tăng huyết áp đều không rõ nguyên nhân và được gọi là tăng huyết áp vô căn. Loại này thường là do di truyền, phổ biến hơn ở nam giới.

Bên cạnh đó, cao huyết áp thứ phát là hệ quả của một số bệnh lý như bệnh thận, bệnh tuyến giáp, u tuyến thượng thận hay tác dụng gây ra bởi thuốc tránh thai, thuốc cảm, cocaine, rượu bia, thuốc lá. Loại này chỉ chiếm khoảng 5-10% trên tổng số ca bệnh cao huyết áp. Điều trị dứt điểm các nguyên nhân thứ phát có thể giải quyết được bệnh. 

Đối với tăng huyết áp gây ra do tác dụng không mong muốn của thuốc, sau khi ngừng thuốc có thể mất chừng vài tuần để huyết áp ổn định lại về mức bình thường. Trẻ em, nhất là các trẻ dưới 10 tuổi, mắc cao huyết áp thứ phát thì nguyên nhân thường là do bệnh khác gây ra, điển hình như bệnh thận.

Tăng huyết áp thai kỳ là dạng tăng huyết áp đơn thuần nhưng thường xảy ra sau tuần thai thứ 20. Trong khi đó, tiền sản giật cũng xảy ra sau khi thai nhi được 12 tuần tuổi, nhưng kèm theo phù và có đạm trong nước tiểu. Nguyên nhân của các dạng tăng huyết áp trong thời kỳ mang thai này có thể là do thiếu máu trầm trọng, nhiều nước ối, mang thai con đầu lòng, đa thai. Thai phụ trẻ dưới 20 tuổi hoặc cao trên 35 tuổi, tiền sử cao huyết áp hoặc đái tháo đường,…

Đối tượng thường mắc bệnh cao huyết áp

Ngoài những yếu tố nguy cơ như thừa cân béo phì, lười vận động, ăn uống không lành mạnh, lạm dụng rượu bia thuốc lá. Sau đây là một số đối tượng phổ biến của bệnh cao huyết áp:

• Người lớn tuổi: Hệ thống thành mạch máu không còn duy trì được độ đàn hồi như trước, dẫn đến cao huyết áp;
• Giới tính: Tỷ lệ đàn ông dưới 45 tuổi mắc bệnh cao hơn so với phụ nữ, tuy nhiên phụ nữ sau mãn kinh lại có nhiều khả năng bị cao huyết áp hơn so với đàn ông cũng vào độ tuổi này;
• Tiền sử gia đình: Nguy cơ mắc bệnh tăng huyết áp thường cao hơn đối với các thành viên trong gia đình (cha mẹ hoặc anh chị) có tiền sử mắc bệnh tim mạch.

Triệu chứng và dấu hiệu 

Huyết áp có thể tăng lên mà không có bất kỳ triệu chứng nào. Một số trường hợp có thể xuất hiện một số dấu hiệu nhưng thường không rõ ràng. Chỉ khi bệnh tăng huyết áp trở nặng, người bệnh mới cảm nhận rõ ràng những triệu chứng tăng huyết áp.

Một số triệu chứng điển hình nghi ngờ bệnh tăng huyết áp: 

• Đau đầu, hoa mắt, ù tai, mất thăng bằng. 
• Thở nông.
• Chảy máu mũi.
• Đau ngực, khó thở, tim đập nhanh. 
• Chóng mặt.
• Mắt nhìn mờ. 
• Mặt đỏ, buồn nôn, ói mửa.  
• Tiểu máu. 
• Mất ngủ. 

Biến chứng của cao huyết áp

Những biến chứng thường thấy của cao huyết áp: 

• Suy tim: Tim phải làm việc quá sức để bơm máu đi nuôi cơ thể, lâu ngày khiến tim bị to ra và yếu đi. 
• Suy thận: Các mạch máu trong thận bị hẹp lại gây suy thận. 
• Đột quỵ, nhồi máu cơ tim: Nguy cơ xơ vữa động mạch ở người bị tăng huyết áp rất cao. Thành mạch bị xơ cứng có thể dẫn đến đột quỵ, đau tim, nhồi máu cơ tim. 
• Phình động mạch: Huyết áp cao có thể gây phình động mạch, dẫn đến chảy máu nội bộ, đe dọa tính mạng. 
• Biến chứng não: Xuất huyết não, nhồi máu não, mất trí nhớ do động mạch bị thu hẹp. 
• Hội chứng chuyển hóa: Rối loạn chuyển hóa của cơ thể như tăng nồng độ insulin, tăng vòng eo, giảm HDL-C…
• Xuất huyết võng mạc: Các mạch máu trong mắt bị vỡ, gây ra nhiều vấn đề về thị lực, nguy hiểm hơn là mù lòa. 

Bác sĩ chẩn đoán bệnh như thế nào?

Bác sĩ sẽ tiến hành thăm hỏi trò chuyện để biết về bệnh sử, sau đó thực hiện những xét nghiệm cần thiết:

• Khám lâm sàng: Dựa vào những triệu chứng tăng huyết áp, khảo sát các yếu tố nguy cơ, tiền sử bệnh, đo huyết áp bằng máy đo huyết áp. 
• Khám cận lâm sàng: Xét nghiệm nước tiểu, điện tâm đồ, X-quang ngực, CT scan.

Một số lưu ý khi chuẩn bị kiểm tra huyết áp để có kết quả chính xác nhất:  

• Không uống cà phê, hút thuốc khi chuẩn bị kiểm tra huyết áp.
• Nên đi vệ sinh trước khi đo huyết áp. 
• Ngồi yên trong 5 phút trước khi kiểm tra.

Cách điều trị 

Mục tiêu điều trị thường là để giữ cho huyết áp của bạn dưới 140/90 mmHg. Nếu bạn có bệnh tiểu đường hoặc bệnh thận mãn tính, bác sĩ sẽ có phương pháp điều trị nghiêm ngặt để giữ cho huyết áp của bạn dưới 130/80 mmHg.

Thay đổi lối sống

Việc điều trị bao gồm việc thay đổi lối sống và sử dụng thuốc. Nếu bệnh của bạn không nghiêm trọng, bạn nên thay đổi lối sống nhằm kiểm soát mức huyết áp tốt hơn.

Khi huyết áp của bạn đạt mức kiểm soát, bạn vẫn sẽ cần điều trị. “Đạt mức kiểm soát” có nghĩa là chỉ số huyết áp của bạn là ở mức bình thường. Bác sĩ có thể sẽ khuyên bạn nên kiểm tra huyết áp thường xuyên. Bác sĩ có thể tư vấn cho bạn biết bao lâu thì nên kiểm tra huyết áp.

Thuốc

Nếu việc thay đổi lối sống không làm tình trạng bệnh khá hơn hoặc bạn mắc bệnh cao huyết áp nghiêm trọng hơn, bác sĩ sẽ kê toa thuốc. Thuốc giúp làm hạ huyết áp bao gồm:

• Thuốc lợi tiểu;
• Thuốc ức chế Beta;
• Thuốc ức chế hấp thụ canxi;
• Các chất ức chế men chuyển ACE;
• Thuốc giãn mạch.

Bác sĩ sẽ theo dõi diễn tiến bệnh và có thể tăng liều hoặc thay đổi và thêm thuốc cho đến khi tìm ra phác đồ điều trị phù hợp nhất cho bạn. Hãy hỏi ý kiến bác sĩ về các phương pháp điều trị tốt nhất cho bạn.

Điều trị trong trường hợp khẩn cấp

Đối với người bị cao huyết áp cấp cứu , người bệnh cần phải được điều trị tại phòng cấp cứu hoặc chăm sóc đặc biệt, vì bệnh có thể gây tử vong. Người bệnh sẽ được theo dõi tình trạng tim và mạch máu. Bác sĩ có thể cho người bệnh thở oxy và thuốc giúp ổn định lại huyết áp xuống mức an toàn.

Các biện pháp ngăn ngừa

Các yếu tố nguy cơ gây bệnh như béo phì, ăn mặn, hút thuốc lá, lối sống tĩnh tại kém vận động hoàn toàn có thể cải thiện được khi chúng ta thay đổi thói quen sinh hoạt hàng ngày. Đối với những người trong gia đình có người thân bị bệnh hoặc có tiền sử đột quỵ, nhồi máu cơ tim thì nên kiểm tra huyết áp thường xuyên từ khi còn trẻ. 

Đối với trường hợp đang được điều trị, bạn cần phải kiên trì với quá trình điều trị. Việc điều trị có thể giúp ngăn ngừa hoặc trì hoãn các vấn đề liên quan và giúp bạn sống và hoạt động tốt hơn. Nếu bạn có tiền sử bệnh gia đình mắc bệnh, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ về việc giảm thiểu nguy cơ bệnh cho bạn.

Ngoài ra, bạn có thể kiểm soát mức huyết áp của bạn bằng cách:

• Có chế độ ăn lành mạnh và ít muối; 
• Tập thể dục thường xuyên;
• Cố gắng duy trì một cân nặng lý tưởng;
• Bỏ hút thuốc;
• Uống thuốc điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ;
• Theo dõi huyết áp của bạn thường xuyên ở nhà với một thiết bị theo dõi. 

Khi nào cần gặp bác sĩ

Theo Viện Tim mạch Quốc gia Việt Nam, cao huyết áp là một tình trạng nghiêm trọng ảnh hưởng đến 1/4 số người trưởng thành ở Việt Nam. Nó được gọi là “kẻ giết người thầm lặng” bởi vì người bệnh thường không có triệu chứng. Nhưng nó có thể dẫn đến một số bệnh nghiêm trọng và đôi khi thậm chí gây tử vong.

Ngay cả khi huyết áp đã trở về mức bình thường vẫn phải tiếp tục dùng thuốc đều đặn. Bạn đừng quên rằng chính vì có thuốc nên huyết áp mới được kiểm soát.

Bỏ thuốc rất nguy hiểm vì có thể làm huyết áp cao đột ngột dẫn đến trường hợp tăng huyết áp cấp cứu. Biến chứng tai biến mạch máu não hoặc nhồi máu cơ tim và có thể gây ra đột tử. Mọi sự sử dụng thuốc hoặc dừng uống thuốc đều phải có sự cho phép của bác sĩ.

Bài viết đã cung cấp cho bạn thông tin cơ bản về bệnh cao huyết áp. Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Không thể bằng lời khuyên của bác sĩ chuyên khoa. Nếu bạn đang có các dấu hiệu trên hãy đến ngay các cơ sở y tế gần nhất để thăm khám và điều trị kịp thời bạn nhé. 

Các bài viết liên quan:

• Bà bầu huyết áp cao nên ăn gì?
• 15 THỰC PHẨM TỐT CHO NGƯỜI CAO HUYẾT ÁP

Nguồn tham khảo: Tổng hợp