Cây dầu lai được trồng cũng như mọc hoang ở nhiều tỉnh thuộc vùng trung du và núi thấp của miền Bắc nước ta. Cây có rất nhiều công dụng chữa bệnh vô cùng hiệu quả như: Chữa ghẻ lở (dầu hạt bôi), mụn nhọt, Eczema (lá), điều kinh (vỏ)… Hãy cùng Medplus tìm hiểu những thông tin thú vị về loại dược liệu này nhé!
A. Thông tin về cây dầu lai
Tên tiếng Việt: Dầu lai, Dầu mè tía
Tên khoa học: Jatropha gossypiifolia L.
Họ: Euphorbiaceae (Thầu dầu)
1. Đặc điểm về cây
- Cây dầu lai thuộc loại cây nhỏ, cao khoảng 1 – 2m.
- Lá mọc so le với nhau, chia thành 3 thùy, đôi khi 5 thùy, gần như tròn với đường kính 12 – 15cm, gốc hình tim rộng, đầu hơi nhọn, mép có lông mi dạng tuyến rất nhỏ. Cuống lá dài bằng phiến cũng có lông dạng tuyến.
- Cụm hoa tạo thành chùy. Hoa màu đỏ, đơn tính. Hoa cái có lá đài hơi dài hơn ở hoa đực, cánh hoa nhẵn, nhị một bó, bầu có lông. Hoa đực thì có lá dài hình trái xoan có lông ở mặt ngoài, cánh hoa giống hoa cái.
- Quả nang, hình cầu nhẵn, bằng ở hai đầu, có 3 khía.
- Hạt màu xám đỏ, điểm chấm đen.
- Mùa hoa và quả: Tháng 4-6.
2. Phân bố, thu hái và chế biến
- Cây dầu lai có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới châu Mỹ (Mexico đến Paraguay). Sau đó, được du nhập và phát triển trồng ở khắp các vùng nhiệt đới châu Á, châu Phi và nhiều đảo khác ở Thái Bình Dương.
- Ở Việt Nam, cây dầu lai là cây trồng, song cũng có thể thấy cây đã trở nên hoang dại hóa ở nhiều tỉnh thuộc vùng trung du và núi thấp của miền Bắc, như Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Bắc Ninh, Tuyên Quang, Thái Nguyên, Hà Tây, Quảng Ninh…
- Cây ưa sáng và chịu được khô hạn.
- Người ta thường trồng cây dầu lai làm hàng rào xung quanh các ruộng cao hoặc bờ nương rẫy ở vùng đồi.
- Cây ra hoa và quả nhiều hàng năm. Tái sinh tự nhiên tốt từ hạt và có thể trồng dễ dàng bằng hình thức cắm cành.
3. Bộ phận dùng
Các bộ phận chính của cây được sử dụng nhiều là: Lá, hạt và vỏ cây.
4. Tác dụng dược lý
- Trong thử nghiệm về hoạt tính chống sốt rét in vitro trên Plasmodium falciparum, cao chiết nước nóng có tác dụng ức chế 100% với liều tương đương 30g.
- Cao ether của cành non mè lai có hoạt tính kháng khuẩn đối với Staphylococcus aureus và Escherichia coli.
- Cao nước của cây có tác dụng diệt côn trùng.
- Cao cồn rễ dầu lai có hoạt tính ức chế ung thư thực nghiệm trên động vật.
- Nhựa mủ và cao methanol từ hạt được nghiên cứu về tác dụng diệt sên, là vật chủ trung gian gây lây nhiễm nhiều bệnh (sán máng, sán lá).
B. Công dụng và liều dùng
1. Nhựa từ cây dầu lai
- Bôi ngoài chữa rắn cắn.
- Một số nước Đông Nam Á và đảo Ăng Ti dùng trị loét.
- Ở Nepal trị đau răng.
- Người dân ở Đông Phi, dùng nhựa mủ trị vết loét trên lưỡi trẻ nhỏ.
2. Dầu từ hạt cây dầu lai
- Được dùng trị bệnh phong.
- Đảo Ăng Ti dùng ngoài trị bệnh phong.
3. Lá cây dầu lai
- Sắc uống chữa ho khan, mỗi lần dùng 7-12 lá.
- Tại một số nước Đông Nam Á, dùng lá tươi giã đắp trị sưng vú, dùng uống trị bệnh sốt từng cơn hoặc nấu nước tắm trị sốt. Nước sắc lá làm thuốc tẩy, dễ tiêu, trị bệnh về tai và hoa liễu, thuốc lọc máu. Lá đắp ngoài trị mụn nhọt, eczema và ngứa.
- Người Ấn Độ dùng nước sắc lá trị đau dạ dày, bệnh hoa liễu và đổ lọc máu. Lá dùng đắp trị mụn nhọt, ngứa, eczema, dịch ép lá bôi trị loét lưỡi trẻ nhỏ, lá tươi đắp tật sưng vú.
- Ở Haiti, nước sắc lá dùng uống trị đau bụng, dịch ép lá trị phù.
- Ở Đông Phi, lá được dùng ngoài trị bệnh ngoài da và uống để nhuận tràng.
- Ngoài ra, còn dùng lá cây dầu lai, lá vạn niên thanh và củ ngô đồng nấu thành cao để làm thuốc dán.
4. Rễ cây dầu lai
- Trị bệnh phong và nước sắc vỏ cây có tác dụng điều kinh.
- Ở Venezuela, rễ được đùng trị bệnh phong và giải độc rắn cắn.
5. Vỏ cây dầu lai
- Nước sắc vỏ cây để điều kinh, được dùng tại Ấn Độ.
6. Toàn cây dầu lai
- Ở Đông Phi, trồng dầu lai làm hàng rào để đuổi rắn.
Một số bài viết về các loại dược liệu khác có công dụng tương tự như:
[ Rau Khúc ] – Vị thuốc với khả năng điều kinh, huyết áp
Cửu Lý Hương – thần dược nổi tiếng với công năng Điều kinh, Hoạt huyết
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cây dầu lai cũng như một số công dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý:
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
- Người bệnh không tự ý áp dụng
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng
Nguồn tham khảo
Tracuuduoclieu.vn và các nguồn uy tín khác.