Cấy ghép tủy xương là một phương pháp điều trị y tế thay thế tủy xương hỏng bằng các tế bào khỏe mạnh. Các tế bào thay thế có thể đến từ chính cơ thể bạn hoặc từ một người hiến tặng. Ghép tủy còn được gọi là ghép tế bào gốc hay ghép tế bào gốc tạo máu. Bài Cấy ghép tủy xương: khái niệm, quy trình, phục hồi và lời khuyên cho bạn biết thêm chi tiết.
Cấy ghép tủy xương: khái niệm, quy trình, phục hồi và lời khuyên
1. Giới thiệu
Tế bào gốc
Tế bào gốc là những tế bào đặc biệt có thể tạo ra bản sao của chính chúng. Và chúng thay đổi thành nhiều loại tế bào khác mà cơ thể bạn cần. Có một số loại tế bào gốc. Và chúng được tìm thấy ở các bộ phận khác nhau của cơ thể vào những thời điểm khác nhau.
Bệnh ung thư và điều trị ung thư có thể làm hỏng các tế bào gốc tạo máu. Tế bào gốc tạo máu có thể biến thành tế bào máu.
Tủy xương
Tủy xương là mô mềm, xốp trong cơ thể có chứa các tế bào gốc tạo máu. Nó được tìm thấy ở vùng trung tâm của hầu hết các loại xương.
Đặc trưng
Tế bào gốc tạo máu cũng được tìm thấy trong dòng máu di chuyển khắp cơ thể của bạn.
Khi tế bào gốc tạo máu bị hư hỏng, chúng có thể không trở thành hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu. Những tế bào máu này rất quan trọng và mỗi tế bào có một công việc khác nhau:
Các tế bào hồng cầu mang oxy đi khắp cơ thể. Chúng cũng đưa carbon dioxide đến phổi để cơ thể có oxy duy trì các chức năng sống.
Tế bào bạch cầu là một phần của hệ miễn dịch. Chúng chống lại các tác nhân gây bệnh, đó là vi rút và vi khuẩn có thể gây bệnh.
Tiểu cầu hình thành cục máu đông để cầm máu.
Sự thật
Ghép tủy xương / tế bào gốc là một thủ thuật y tế. Trong đó các tế bào gốc khỏe mạnh được cấy vào tủy xương hoặc máu. Điều này phục hồi khả năng tạo ra các tế bào hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu của cơ thể.
Phương pháp này có thể được sử dụng để điều trị một số loại ung thư, chẳng hạn như
- bệnh bạch cầu,
- u tủy,
- và ung thư hạch,
- cũng như các bệnh về máu và hệ miễn dịch khác ảnh hưởng đến tủy xương.
2. Các phương pháp cấy ghép tủy xương khác nhau
Có nhiều phương pháp cấy ghép tủy xương / tế bào gốc khác nhau. Hai loại chính là
2.1. Ghép tự thân
Tên gọi
Tế bào gốc để cấy ghép tự thân được lấy từ chính cơ thể bạn. Đôi khi, ung thư được điều trị bằng liệu pháp hóa trị hoặc xạ trị liều cao, chuyên sâu. Loại điều trị này có thể làm hỏng tế bào gốc và hệ miễn dịch. Đó là lý do tại sao các bác sĩ loại bỏ hoặc giải cứu các tế bào gốc từ máu hoặc tủy xương trước lúc bắt đầu điều trị ung thư.
Tác dụng
Sau khi hóa trị, các tế bào gốc được quay trở lại cơ thể của bạn. Chúng giúp
- phục hồi hệ miễn dịch,
- sản xuất tế bào máu của cơ thể,
- và chống lại nhiễm trùng.
Quá trình này còn được gọi là cấy ghép TỰ ĐỘNG hoặc giải cứu tế bào gốc.
2.2. Ghép dị nguyên
Tên gọi
Tế bào gốc để cấy ghép đến từ một người khác, được gọi là người hiến tặng. Tế bào gốc này được trao cho bệnh nhân sau khi họ được hóa trị / xạ trị. Đây còn được gọi là phương pháp cấy ghép ALLO.
Sự thật
Nhiều bệnh nhân đạt “hiệu ứng tế bào ghép chống lại tế bào ung thư” trong quá trình cấy ghép ALLO. Đây là lúc các tế bào gốc mới nhận biết và tiêu diệt các tế bào ung thư vẫn còn trong cơ thể. Đây là cách chính để cấy ghép ALLO trong điều trị ung thư.
Lưu ý
Tìm “người cho phù hợp” là một bước cần thiết để cấy ghép ALLO. Một người hiến tặng khỏe mạnh có protein trong máu hay kháng nguyên bạch cầu (HLA), gần giống bạn. Quá trình này được gọi là truy tìm HLA. Anh chị em cùng cha mẹ thường là cặp đôi phù hợp nhất. Nhưng một thành viên khác trong gia đình hoặc một tình nguyện viên không liên quan cũng có thể là cặp đôi phù hợp. Nếu protein hiến tặng gần giống protein của bạn, bạn sẽ ít có khả năng bị một tác dụng phụ nghiêm trọng. Nó được gọi là bệnh thải ghép khỏi vật chủ (GVHD). Trong tình trạng này, các tế bào cấy ghép khỏe mạnh sẽ tấn công các tế bào của bạn.
Nếu nhóm chăm sóc y tế không thể tìm thấy một người hiến tặng phù hợp, họ có những lựa chọn khác.
2.2.1. Cấy máu dây rốn
Trong phương pháp này, tế bào gốc từ máu cuống rốn được sử dụng. Dây rốn kết nối thai nhi với mẹ trước sinh. Sau sinh, em bé không cần đến nó. Các trung tâm ung thư trên thế giới sử dụng máu cuống rốn cho mục đích nàu. Bạn hãy tìm hiểu thêm về phương pháp cấy ghép máu cuống rốn.
2.2.2. Ghép phả hệ và ghép không khớp haplotype
Các tế bào gốc của cha mẹ, con cái, anh trai hoặc em gái không phải lúc nào cũng có loại HLA khớp hoàn hảo. Nhưng chúng trùng khớp 50%. Các bác sĩ đang sử dụng phương pháp này thường xuyên hơn. Họ muốn mở rộng việc sử dụng nó như một phương pháp điều trị ung thư hiệu quả.
3. Phương pháp cấy ghép tủy xương / tế bào gốc hoạt động như thế nào?
Thông tin dưới đây cho bạn biết các bước chính của việc cấy ghép TỰ ĐỘNG và ALLO. Nói chung, mỗi quy trình bao gồm
- thu thập tế bào gốc thay thế,
- bệnh nhân được điều trị để chuẩn bị tinh thần cho việc cấy ghép,
- ngày cấy ghép,
- và sau đó là thời gian phục hồi.
Thông thường, một ống nhỏ có thể được đặt vào ngực của bệnh nhân còn sót lại trong quá trình cấy ghép. Nó được gọi là ống thông tiểu. Nhóm chăm sóc sức khỏe có thể cho bạn hóa trị, các loại thuốc khác và truyền máu qua ống thông. Ống thông giúp giảm đáng kể lượng kim tiêm trên da, vì bệnh nhân sẽ cần xét nghiệm máu thường xuyên và các phương pháp điều trị khác trong quá trình cấy ghép.
Xin lưu ý rằng cấy ghép là các thủ tục y tế phức tạp và đôi khi các bước nhất định có thể diễn ra theo thứ tự khác hoặc theo thời gian biểu khác, để cá nhân hóa việc chăm sóc cụ thể của bạn. Hỏi bộ phận chăm sóc sức khỏe xem bạn có cần phải ở trong bệnh viện theo quy trình hay không, và nếu có thì bao lâu. Luôn trao đổi với nhóm chăm sóc sức khỏe về những gì sẽ xảy ra trước, trong và sau khi cấy ghép.
3.1. Phương pháp cấy ghép AUTO hoạt động như thế nào?
Bước 1: Thu thập tế bào gốc của bạn
Bước này mất vài ngày. Đầu tiên, bạn sẽ được tiêm một loại thuốc để tăng tế bào gốc. Sau đó, nhóm chăm sóc y tế thu thập các tế bào gốc qua tĩnh mạch trên cánh tay hoặc ngực của bạn. Các ô tế bào được lưu trữ cho đến khi chúng được dùng.
Bước 2: Điều trị trước khi cấy ghép
Bước này mất từ 5 đến 10 ngày. Bạn sẽ được hóa trị liều cao. Thỉnh thoảng, bệnh nhân cũng được xạ trị.
Bước 3: Lấy lại tế bào gốc
Bước này diễn ra vào ngày bạn được cấy ghép. Mất khoảng 30 phút cho mỗi liều tế bào gốc. Đây được gọi là truyền dịch. Nhóm chăm sóc y tế đưa các tế bào gốc trở lại máu của bạn qua ống thông. Bạn có thể được truyền nhiều hơn một lần.
Bước 4: Phục hồi
Bác sĩ theo dõi chặt chẽ quá trình phục hồi và phát triển của tế bào. Và bạn sẽ dùng thuốc kháng sinh để giảm nhiễm trùng. Nhóm chăm sóc y tế cũng sẽ điều trị bất kỳ tác dụng phụ nào. Bạn đọc thêm phần bên dưới để biết thêm quá trình phục hồi sau cấy ghép tủy xương.
3.2. Phương pháp cấy ghép ALLO hoạt động như thế nào?
Bước 1: Nhận dạng người hiến tặng
Người hiến tặng phù hợp phải được tìm thấy trước quá trình cấy ghép ALLO. Kháng nguyên bạch cầu HLA được tìm thấy nhờ xét nghiệm máu. Sau đó, nhóm chăm sóc y tế làm việc cùng bạn và xét nghiệm HLA trên những người hiến tặng tiềm năng trong gia đình bạn. Và nếu cần, họ tìm kiếm nhóm tình nguyện viên hiến tặng khác.
Bước 2: Thu thập tế bào gốc
Nhóm chăm sóc y tế thu thập các tế bào từ máu hoặc tủy xương của người hiến tặng. Nếu các tế bào được phân lập từ máu, người hiến tặng sẽ được tiêm một loại thuốc để tăng lượng bạch cầu trong máu vài ngày trước khi lấy máu. Sau đó, tế bào gốc được thu thập từ máu của họ. Nếu các tế bào đến từ tủy xương, người hiến tặng cần trải qua quá trình lấy tủy xương trong phòng mổ bệnh viện.
Bước 3: Điều trị trước khi cấy ghép
Bước này mất từ 5 đến 7 ngày. Bạn sẽ được hóa trị, có hoặc không có xạ trị, để chuẩn bị cho cơ thể nhận tế bào của người hiến tặng.
Bước 4: Lấy tế bào của người hiến tặng
Bước này diễn ra vào ngày bạn được cấy ghép. Nhóm chăm sóc y tế đưa hoặc truyền tế bào gốc của người hiến tặng vào máu bạn qua ống thông. Việc lấy các tế bào hiến tặng thường mất chưa đầy một giờ.
Bước 5: Phục hồi
Trong quá trình hồi phục ban đầu, bạn sẽ được dùng thuốc kháng sinh để giảm nguy cơ nhiễm trùng và các loại thuốc khác. Chúng bao gồm cả thuốc để ngăn ngừa / kiểm soát GVHD. Nhóm chăm sóc y tế cũng điều trị bất kỳ tác dụng phụ nào từ việc cấy ghép. Bạn đọc phần bên dưới để biết quá trình phục hồi sau cấy ghép tủy xương.
4. Quá trình phục hồi sau ca cấy ghép tủy xương
Các giai đoạn hồi phục
Việc phục hồi sau ca cấy ghép tế bào gốc / tủy xương thường rất lâu. Nó thường có nhiều giai đoạn, bắt đầu bằng việc theo dõi y tế chuyên sâu sau ngày cấy ghép. Lúc sức khỏe của bạn có tiến triển, bạn được chuyển sang lịch trình kiểm tra sức khỏe thường xuyên trong những tháng và năm tới.
Trong thời gian hồi phục ban đầu, điều quan trọng là theo dõi các dấu hiệu nhiễm trùng. Các phương pháp điều trị hóa trị chuyên sâu bạn nhận được trước khi cấy ghép cũng làm hỏng hệ miễn dịch. Điều này để cơ thể bạn có thể chấp nhận việc cấy ghép mà không tấn công các tế bào gốc. Cần có thời gian để hệ miễn dịch của bạn hoạt động trở lại sau cấy ghép. Điều này có nghĩa bạn có nhiều khả năng bị nhiễm trùng ngay sau cấy ghép.
Chăm sóc hậu phẫu
Dùng thuốc
Để giảm nguy cơ nhiễm trùng, bạn được dùng thuốc kháng sinh và các loại thuốc khác. Nếu bạn đã cấy ghép ALLO, thuốc của bạn bao gồm thuốc ngăn ngừa / hoặc kiểm soát GVHD. Bạn cần tuân theo các khuyến nghị của nhóm chăm sóc y tế về cách ngăn ngừa nhiễm trùng ngay sau cấy ghép.
Cảnh báo
Tình trạng nhiễm trùng sau cấy ghép tủy xương rất phổ biến. Ngay cả khi bạn cẩn thận giữ vệ sinh và sinh hoạt đúng cách. Bác sĩ theo dõi bạn chặt chẽ để tìm các dấu hiệu nhiễm trùng. Bạn sẽ được xét nghiệm máu thường xuyên và các xét nghiệm khác để xem cơ thể và hệ miễn dịch của bạn đang phản ứng như thế nào với các tế bào hiến tặng. Bạn cũng có thể được truyền máu.
Nhóm chăm sóc y tế cũng phát triển lên kế hoạch phục hồi dài hạn để theo dõi các tác dụng phụ có thể xảy ra nhiều tháng sau cấy ghép. Bạn có thể tìm hiểu thêm về các tác dụng phụ có thể xảy ra khi cấy ghép tủy xương.
5. Những điều cần biết trước khi cấy ghép
Công tác tư vấn
Bác sĩ giới thiệu phương pháp cấy ghép tốt nhất cho bạn. Các lựa chọn này tùy thuộc vào
- loại bệnh cụ thể được chẩn đoán,
- tình trạng tủy xương,
- tuổi tác,
- và cơ địa của bạn.
Ví dụ, nếu bạn bị ung thư hoặc một bệnh tủy xương khác, bạn có thể được cấy ghép ALLO. Vì tế bào gốc thay thế cần phải được một người khỏe mạnh hiến tặng.
Trước khi cấy ghép, bạn có thể cần phải đến một trung tâm cấy ghép tế bào gốc uy tín. Bác sĩ của bạn cũng có thể cần phải có mặt. Tại trung tâm, bạn sẽ nói chuyện cùng một chuyên gia cấy ghép, được khám sức khỏe và làm các xét nghiệm khác nhau.
Chăm sóc tinh thần
Việc cấy ghép cần được chăm sóc cá nhân mỗi ngày. Tốt nhất bạn đi cùng người thân. Và, việc cấy ghép rất tốn kém. Bạn dành những câu hỏi này cho nhóm chăm sóc y tế và những người thân
- Người thân cần làm gì để chăm sóc tôi đúng cách?
- Tôi và người thân sẽ nghỉ phép và xa gia đình trong bao lâu?
- Tôi có cần phải ở lại bệnh viện không? Nếu vậy, khi nào tôi cần ở lại và ở lại trong bao lâu?
- Bảo hiểm y tế có thanh toán cho ca cấy ghép này không? Quyền lợi tôi nhận được trong dịch vụ chăm sóc y tế?
- Tôi sẽ cần xét nghiệm bao nhiêu lần trong thời gian hồi phục?
6. Làm thế nào bạn biết tế bào cấy ghép hoạt động?
Một ca cấy ghép thành công có thể có nhiều ý nghĩa khác đối với
- bạn,
- gia đình bạn,
- và nhóm chăm sóc y tế được phân công giúp đỡ bạn.
Dưới đây là 2 cách để xem ca cấy ghép có thành công hay không?
6.1. Công thức máu trở lại khoảng tham chiếu an toàn
Công thức máu cho biết nồng độ hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu trong máu. Lúc đầu, việc cấy ghép khiến những con số này xuống rất thấp trong 1 đến 2 tuần. Điều này ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và dẫn đến nguy cơ bị
- nhiễm trùng,
- chảy máu,
- và mệt mỏi.
Nhóm chăm sóc ý tế được phân công giúp bạn truyền máu và tiểu cầu để hạn chế rủi ro. Bạn cũng sẽ dùng thuốc kháng sinh để ngăn chặn chứng nhiễm trùng.
Khi các tế bào gốc mới nhân lên, chúng tạo ra nhiều tế bào máu hơn. Sau đó, công thức máu tăng sinh và ổn định. Kết quả này được dùng để đánh giá ca cấy ghép có thành công hay không?
6.2. Tình trạng ung thư được kiểm soát
Sự thật
Chữa khỏi bệnh ung thư thường là mục tiêu của việc cấy ghép tủy xương / tế bào gốc. Liệu pháp này có thể chữa khỏi một số bệnh ung thư, chẳng hạn như
- một số loại bệnh bạch cầu,
- và ung thư hạch.
Đối với các bệnh khác, việc kiểm soát tình trạng ung thư là kết quả tốt nhất có thể. Việc kiểm soát ở đây có nghĩa
- không có dấu hiệu,
- hoặc triệu chứng của bệnh ung thư.
Lời khuyên
Như đã thảo luận ở trên, bạn cần
- đến gặp bác sĩ để thăm khám,
- và làm các xét nghiệm thường xuyên sau khi cấy ghép.
Điều này rất cần thiết. Bởi nó theo dõi
- mức độ của bất kỳ dấu hiệu ung thư nào,
- hoặc biến chứng gặp phải sau cấy ghép,
- bất kì tác dụng phụ nào bạn gặp phải.
Việc chăm sóc sau cấy ghép này rất có ích cho quá trình bạn hồi phục.
7. Những câu hỏi dành cho nhóm chăm sóc ý tế
Đặc biệt, bạn cần nói chuyện thường xuyên cùng nhóm chăm sóc y tế trước, trong và sau khi cấy ghép. Bạn được khuyến khích
- cung cấp thông tin,
- đặt câu hỏi,
- và hợp tác chặt chẽ cùng nhóm chăm sóc y tế để họ có các quyết định điều trị và chăm sóc của bạn.
Ngoài những điều cần lưu ý phía trên, bạn có thể nhờ họ tư vấn thêm. Bạn nên sắp xếp câu hỏi sẵn trong đầu bạn. Chúng tôi gợi ý cho bạn một số câu hỏi sau
Tìm hiểu chung
- Bạn muốn tìm hiểu liệu pháp cấy ghép nào? Tại sao?
- Nếu tôi cần cấy ghép ALLO, chúng tôi cần chọn người hiến tặng theo tiêu chí nào? Xác suất tìm thấy người hiến tặng phù hợp có cao không?
- Tôi phải trải qua phương pháp điều trị nào trước khi cấy ghép?
- Việc tôi điều trị trước khi cấy ghép kéo dài bao lâu? Cách điều trị này sẽ được áp dụng ở đâu?
Quy trình cấy ghép và những ngày sau đó
- Anh / chị có thể cho tôi biết ngày tôi cấy ghép diễn ra thế nào không?
- Việc cấy ghép ảnh hưởng đến cuộc sống của tôi như thế nào? Tôi có thể làm việc, tập thể dục và sinh hoạt thường xuyên không?
- Những tác dụng phụ nào có thể xảy ra trong quá trình điều trị hoặc ngay sau đó?
- Những tác dụng phụ nào có thể xảy ra nhiều năm sau đó?
- Tôi sẽ cần những xét nghiệm gì sau khi cấy ghép? Quá trình đó diễn ra trong bao lâu?
Thanh toán và tư vấn sau điều trị
- Tôi có thể nói chuyện với ai nếu tôi muốn biết chi phí điều trị?
- Làm thế nào tôi biết việc cấy ghép có hiệu quả?
- Nếu tế bào cấy ghép không hoạt động thì sao? Nếu ung thư tái phát thì sao?
Xem thêm bài viết
- FDA và liệu pháp tế bào gốc: cảnh báo và khuyến nghị
- Các loại tế bào gốc: phân biệt để nghiên cứu cơ chế và ứng dụng
- Tái tạo tinh trùng: Tế bào gốc trị bệnh vô sinh ở nam giới?
Nguồn: Tổng hợp