A. Thông tin về cây Lai
Cây lai, hay còn được gọi là Ly (tiếng Thái), Sekiritsu (tiếng Nhật), thuộc loài cây to lớn (có thể đạt 10m về chiều cao). Cây được trồng lấy quả vì quả có giá trị cao trong việc trở thành nguyên liệu cho dầu, hay thậm chí chữa được sâu răng, đau răng.
Tên khoa học: Aleurites moluccana Willd.
Tên đồng nghĩa: Aleurites triloba Forst.
Họ: Thầu dầu (Euphorbiaceae)
1. Mô tả cây
- Cây lai thường được trồng cùng với cây trẩu. So với cây trẩu, cây lai mọc chậm hơn, nhưng sau lại có kích thước to lớn hơn, có thể cao tới 10m và cũng sống lâu hơn.
- Khi còn non, lá có màu lục xám nhạt, phủ đầy lông tơ. Khi lá trưởng thành mặt trên bóng. Ở những cành non, lá chia ba thuỳ, nhưng ở những cành già thì lá hơi hình ba cạnh, phía gốc lá ườn, phía đỉnh lá nhọn, cuống lá dài 6-12cm.
- Cụm hoa chùm kép, dài 10-15cm mang nhiều hoa. Hoa nở vào cháng 4-5, quả chín vào tháng 8-9. Đôi khi có hai vụ hoa trong một năm.
- Quả hạch hơi hình cầu nhẵn, trong hạch có một hay hai hạt đường kính 3-4cm.
2. Phân bố, thu hái và chế biến
Phân bố: Cây lai được di thực vào nước ta từ rất lâu đời. Người ta cho rằng cây lai vốn nguồn gốc từ châu Úc. Hiện nay được trồng phổ biến ở nhiều tỉnh cùng với cây trẩu, tiêu biểu như: Nghệ An, Hà Tĩnh, Nam Định, Hà Nam, Ninh Bình, Hà Tây, Hoà Bình,… Tại Trung Quốc, cây lai mọc ở Quảng Tây, Quảng Đông.
Thu hái: Chủ yếu trồng để lấy hạt ép dầu hặc xâu vào que để đốt thay nến cho nên có nước gọi quả này là quả nến (noix chandelle).
Chế biến: Vào các tháng 8-9-10, người ta hái lấy quả đập lấy hạt phơi khô rồi đem ép dầu.
3. Thành phần hoá học
- Trong hạt lai có từ 55 đến 60% chất dầu béo, có khi hàm lượng dầu có thể đạt tới 65%. Trung bình 100kg quả khô cho từ 7 đến 10kg hạt và ép 100kg hạt được từ 40-45kg dầu, nếu dùng dung môi để chiết có thể đạt 55-65%.
- Ngoài chất dầu béo, trong nhân còn chứa một chất có tác dụng tẩy mạnh.
B. Công dụng và liều dùng
Trong dầu lai có chất gây tẩy (chỉ cần 1-5ml đủ gây tẩy) cho nên rất ít được dùng để ăn.
Chủ yếu dầu lai được sử dụng làm nguồn dầu pha sơn, vì có tính chất dầu khô. Ngoài ra còn có thể dùng nấu xà phòng.
C. Bài thuốc có vị cây lai
Chữa đau răng, sâu răng:
- Vỏ thân cây lai, cạo sạch với bần bên ngoài, thái nhỏ phơi khô.
- Lấy 10g, sắc nước cho đặc, ngậm hồi lâu rồi nhổ đi hoặc phối hợp với vỏ cây trám, rễ cà dại, rễ chanh cũng sắc ngậm như trên.
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn cũng như một số công dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
- Người bệnh không tự ý áp dụng
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng
- Người hư hàn kiêng dùng
Nguồn tham khảo
Tracuuduoclieu.vn và các nguồn uy tín khác.