Chẩn đoán và các xử trí điều trị sốc phản vệ

• Sốc phản vệ là gì?
• Làm thế nào để chẩn đoán sốc phản vệ cho bệnh nhân?
• Các cách xử trí khi bệnh nhân bị sốc PV là gì?

Giới thiệu

Hiện tượng sốc là phản ứng bệnh lý của cơ thể sau khi tiếp xúc với dị nguyên ở những mức độ khác nhau, từ nhẹ đến vừa và nặng.

Mức độ nặng hoặc rất nặng (tình trạng nguy kịch) được gọi là sốc phản vệ.

Các tìm kiếm khác về chẩn đoán và điều trị bệnh:

• Chẩn đoán và xử trí sốc giảm thể tích tuần hoàn
• Chẩn đoán và điều trị hội chứng phù não ở trẻ em
• Chẩn đoán và điều trị hội chứng suy hô hấp cấp
• Chẩn đoán và xử trí sốc. Các xét nghiệm cần cho bệnh nhân khi bị sốc

Chẩn đoán

Chẩn đoán dựa vào các biểu hiện lâm sàng sau đây:

• Sốc phản vệ thường xảy ra ngay sau khi tiếp xúc với dị nguyên hoặc dùng thuốc, cũng có khi muộn hơn, các biểu hiện thường diễn biến rầm rộ xuất hiện liên tiếp nhau và nặng dần.
• Toàn thân: bồn chồn, hốt hoảng, sợ hãi, kích thích, vật vã, rét run, rên, đổi sắc màu da (ban đỏ, tím tái – vân tím, nổi mày đay…).
• Tuần hoàn: mạch nhanh nhỏ khó bắt hoặc không bắt được, huyết áp tụt hoặc không đo được, vô niệu, chân tay lạnh. (Rối loạn tuần hoàn ngoại vi, co mạch).
• Hô hấp: suy thở nặng, rối loạn nhịp thở, khó thở kiểu tắc nghẽn do co thắt đường thở, phuf nhanh môn (giống cơn hen) tăng tiết vùng hầu họng.
• Thần kinh: vật vã, giãy giụa, đờ đẫn, co giật sau đó hôn mê, đi vệ sinh không tự chủ.

Điều trị

1. Xử trí ngay tại chỗ

• Ngừng ngay đường tiếp xúc của bệnh nhân bị sốc phản vệ với dị nguyên (thuốc đang truyền hoặc tiêm, thuốc uống, nhỏ mắt, nhỏ mũi…)
• Cho bệnh nhân nằm tại chỗ và chăm sóc đúng cách.

2.Thuốc ban đầu

Adrenalin là thuốc cơ bản để chống phản vệ

• Adrenalin dung dịch 1/1000, ống 1ml = 1mg
• Ở trẻ không quá 0,3ml tiêm dưới da (< 1/3 ống)
• Có thể lấy 1 ống adrenalin + 9ml nước cất = 10ml, sau đó tiêm dưới da 0,1 ml/kg. Hoặc adrenalin 0,01mg/kg, cứ 10 phút tiêm nhắc lại như trên 1 lần cho đến khi mạch, HA và chức năng sống trở về bình thường.
• Ủ ấm, tư thế bệnh nhân đầu thấp nằm nghiêng khi có nôn. Đo huyết áp 10 phút/lần.

Nếu tình trạng sốc quá nặng đe dọa tử vong thì ngoài tiêm dưới da có thể tiêm chậm qua đường tĩnh mạch adrenalin dung dịch 1/10.000 (pha loãng 1/10) liều tiêm TM vẫn tính theo cân nặng như trên, có thể sử dụng dung dịch này bơm qua ống nội khí quản hoặc tiêm qua màng nhẫn giáp.

3. Quy trình tiến hành tiếp xử trí sốc phản vệ

Chống suy hô hấp

• Liệu pháp oxy qua mũi, qua mặt nạ, thổi ngạt, sau khi làm thông đường thở.
• Oxy qua nội khí quản hoặc qua bóp bóng
• Thông khí nhân tạo bằng máy thở, qua nội khí quản
• Mở khí quản khi có phù thanh môn
• Truyền TM chậm aminophylin 1mg/kg/giờ haowjc terbutalin 0,2μg/kg/phút
• Có thể dùng terbutalin tiêm dưới da 0,2 ml/10kg có thể tiêm nhắc lại sau 6 – 8 giờ nếu không thấy giảm dấu hiệu khó thở.
• Xịt họng terbutalin hoặc salbutamol 4 -5 lần/ngày. Mỗi lần 4 – 5 nhất đối với trẻ lớn.

Thiết lập một đường truyền tĩnh mạch bằng kim luồn

Duy trì HA bằng adrenalin bắt đầu bằng tốc độ 0,1μg/kg/phút sau đó điều chỉnh tốc độ theo huyết áp (máy tiêm truyền).

Các thuốc khác

• Methylprednisolon 1 – 2 mg/kg/ 4 giờ hoặc hydrocortision hemisuccinat 5mg/kg/1 giờ tiêm tĩnh mạch, có thể dùng liều cao hơn nếu là sốc nặng.
• Diphenylhydramin 1mg/kg (hoặc promethazin 0,5 – 1 mg/kg) tiêm bắp hoặc tĩnh mạch…
• Natriclorua 0,9%: 20 – 30ml/kg để duy trì tiền gánh.

Lưu ý

• Theo dõi bệnh nhân ít nhất 24 giờ sau khi HA ổn định
• Sau khi sơ cứu nên tận dụng đường tĩnh mạch trung tâm
• Nếu xử lý như trên mà huyết động không tốt có thể phải tính đến việc sử dụng các dung dịch cao phân tử (plasma tươi, human albumin, dextro hoặc truyền máu…)
• Điều dưỡng viên có thể được phép tiêm adrenalin dưới da theo phác đồ trên khi bác sĩ chưa kịp có mặt
• Hỏi kỹ tiền sử dị ứng, trang bị hộp thuốc cấp cứu sốc phản vệ rất cần thiết có tính pháp quy.
• Các xét nghiệm khác cần làm

Lời khuyên

Sốc phản vệ kéo dài có thể gây tổn thương đến các tế bào trong cơ thể và để lại các di chứng nguy hiểm. Vì vậy, việc xử trí bệnh nhân đang bị sốc phản vệ cần có sự tự vấn thực hiện và được theo dõi bởi những người có chuyên môn. Việc này sẽ giảm được các biến chứng của bệnh đối với sức khỏe về sau và hạn chế các nguy cơ tổn thương các tế bào của cơ thể.

Theo dõi ngay danh sách các chuyên gia y tế và các cơ sở khám chữa bệnh tại Việt Nam trên Medplus.vn.