Chẩn đoán và điều trị sơ sinh non tháng

Đặc điểm trẻ sơ sinh non tháng nhẹ cân là gì? Cách chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng như thế nào là tốt và đúng nhất? Trẻ sinh non tháng có nguy hiểm nào không và cần làm gì khi mẹ sinh non? Hướng dẫn cách chẩn đoán và điều trị sơ sinh non tháng đang được áp dụng hiện nay.

Giới thiệu

Đặc điểm trẻ sơ sinh non tháng nhẹ cân là gì?

• Theo tuổi thai:
  • SS non tháng muộn: 34 tuần đến < 37 tuần
  • SS non tháng vừa 32 tuần đến 34 tuần
  • SS rất non tháng: < 32 tuần
  • SS cực non tháng: < 28 tuần
• Theo cân nặng lúc sinh:
  • SS nhẹ cân vừa: cân nặng lúc sinh < 2500gr
  • SS rất nhẹ cân: CN lúc sinh < 1500gr
  • SS cực nhẹ cân: CN lúc sinh < 1000gr

Các tìm kiếm khác về chẩn đoán và điều trị bệnh:

• Chẩn đoán và điều trị hội chứng vàng da tăng bilirubin tự do
• Chẩn đoán và điều trị hội chứng phù não ở trẻ em
• Chẩn đoán và điều trị hội chứng suy hô hấp cấp

Chẩn đoán

(Hướng dẫn chẩn đoán sơ sinh non tháng/ thiếu tháng)

1. Hỏi kỳ kinh cuối của mẹ

Dựa vào kỳ kinh cuối của mẹ để xác định chính xác nhất tuổi thai và dự đoán trường hợp mẹ sinh thiếu tháng.

2. Khám lâm sàng

• Đánh giá tuổi thai theo thang điểm, dự đoán sơ sinh non tháng.
• Đánh giá cân nặng – tuổi thai xem có suy dinh dưỡng (SDD) thai.
• Đánh giá biểu hiện các yếu tố nguy cơ:
  • Hạ đường máu
  • Hạ thân nhiệt
  • Nhiễm trùng
  • Suy hô hấp

3. Xét nghiệm

• CTM, hematocrit.
• Đường máu và calci máu.
• ĐGĐ khi có nuôi dưỡng tĩnh mạch Xquang phổi.
• CRP khi nghi ngờ nhiễm trùng.
• Siêu âm não.

4. Chẩn đoán khác

Chẩn đoán đặc điểm trẻ sơ sinh non tháng nhẹ cân có thể dựa vào

• Tuổi thai
• Suy dinh dưỡng thai
• Bệnh kèm theo: vàng da, nhiễm trùng, dị tật bẩm sinh

Điều trị

(Hướng dẫn điều trị, chăm sóc sơ sinh non tháng/ thiếu tháng)

1. Ổn định các yếu tố nguy cơ

• Cần kiểm tra thân nhiệt ít nhất ngày 2 lần cho trẻ. Nếu trẻ sơ sinh non tháng hạ nhiệt độ, phải ủ ấm tích cực bằng mọi cách đến khi nhiệt độ trở lại bình thường.
• Hạn chế nhiễm trùng.
• Rửa tay trước và sau khi khám, chăm sóc cho trẻ sơ sinh thiếu tháng. Chú ý tác nhân gây bệnh trong môi trường bệnh viện như: tụ cầu, Pseudomonas, Klebsiella.
• Dinh dưỡng: đảm bảo 120 – 140kcal/kg/ngày giúp tăng cân đặt 15g/kg/ngày.

Nuôi tĩnh mạch

Phương pháp dành cho trẻ sơ sinh quá non tháng < 1000g, trẻ suy thở nặng, dị tật tiêu hóa.

Nuối đường miệng là phương pháp sinh lý nhất, nếu phải nuôi tĩnh mạch cần sớm chuyển qua đường miệng khi có thể.

Sữa mẹ giảm nguy cơ viêm ruột hoại tử ở trẻ đẻ non. Khi không có sữa mẹ, nên dùng sữa dành cho trẻ sơ sinh thiếu tháng.

Chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng ăn qua sonde

Cho trẻ sau giai đoạn từ nuôi đường tĩnh mạch sang đường miệng.

• Suy hô hấp
• Trẻ li bì, phản xạ quá yếu

Lưu ý: hút dịch dạ dày trước mỗi bữa ăn, nếu ứ đọng > 2% gợi ý kém hấp thu, liệt ruột, nhiễm trùng.

Chú ý hiện tượng trào ngược dạ dày.

Cung cấp vitamin và chất khoáng

Các chất dinh dưỡng cần bổ sung khi chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng:

• Vitamin K1: 2-5mg tiêm bắp
• Vitamin E: 20 đơn vị/ngày đến hết tuổi sơ sinh
• Vitamin B1: 0,01g/ngày
• Cuối tuần thứ nhất
• Vitamin A: 1000 đơn vị/ngày
• Vitamin D: 1000 – 2000 đơn vị/ngày

Từ tháng thứ 2 trở đi cho protoxalat sắt 2mg/kg/ngày dùng 5 – 6 tháng liền.

2. Điều trị bệnh lý

Bệnh suy hô hấp

Bệnh màng trong hay gặp ở trẻ sơ sinh thiếu tháng

• Đẻ non < 28 tuần (60 – 80%)
• 32 – 36 tuần (15 – 30%)

Biểu hiện suy hô hấp vài giờ hoặc vài ngày sau đẻ. Trẻ thở nhanh, co kéo lồng ngực, thở rên thì thở ra, tím tái.

X quang

• Thể tích phổi giảm
• Mờ lan tỏa dạng lưới, hạt

Điều trị

• Thở CPAP khi Silvermann > 3 điểm, CPAP với áp lực 5 – 8cm H2O.
• Nếu thất bại với CPAP thường cũng không hiệu quả với thở máy nếu không có surfactant

Thuốc kích thích hô hấp cho trẻ sơ sinh non tháng

• Cafein citrat: Liều tấn công 20mg/kg/ngày
• Sau 24 – 48 giờ sau cho duy trì liều 5mg/kg/ngày

Bệnh vàng da

• Chiếu đèn sớm hơn trẻ đủ tháng
• Phòng ngừa sớm hiện tượng vàng da ở trẻ < 1000g

3. Theo dõi và xuất viện

• Hậu quả của thở máy và oxy liệu pháp: loạn sản phổi, bệnh lý võng mạc.
• Sự phát triển thể chất, tâm thần, vận động cho đến 2 tuổi.

Lời khuyên

Trẻ sơ sinh non tháng có nguy cơ cao do chưa trưởng thành về giải phẫu và chức năng. Nguy cơ biến chứng càng cao khi tuổi thai và cân nặng lúc sinh càng thấp.  Việc xác định tuổi thai giúp tiên lượng nguy cơ bệnh tật và tử vong. Vì vậy, việc chăm sóc trẻ sơ sinh thiếu tháng cần nên có lời khuyên và chỉ dẫn của các chuyên gia y tế – bác sĩ để đảm bảo tốt nhất cho sức khỏe và sự phát triển về sau của trẻ.

Tham khảo danh sách các chuyên gia y tế và các cơ sở khám chữa bệnh tại Việt Nam trên Medplus.vn.