Cúc bách nhật thường sử dụng cụm hoa làm thuốc chữa bệnh. Dược liệu này có công dụng điều trị tăng huyết áp, viêm phế quản, giảm ho, tiêu chảy… Hãy cùng Medplus tìm hiểu thêm về loại dược liệu này nhé !
A. Thông tin Dược Liệu
Tên tiếng Việt: Cúc bạch nhật, Thiên kim hồng, Bách nhật hồng, Bách nhật bạch, Thiên nhật hồng
Tên khoa học: Gomphrena globosa L.
Họ: Rau dền – Amaranthaceae
1. Đặc điểm của cây thuốc
Là cây thân thảo, mọc hàng năm. Cây có thân nhỏ, hình trụ phân nhánh, vỏ ngoài thô màu tím hồng pha lẫn màu xanh. Chiều cao trung bình của cây trưởng thành tầm 40 – 60cm. B ên ngoài thân có lớp lông mềm. Các cành hình hơi vuông. Cả thân và cành đều phân đốt. Chỗ đốt có khuynh hướng phình to hơn so với đoạn thân.
Lá cây thuộc dạng lá đơn, nhọn ở đầu hoặc hơi tù. Các lá mọc đối xướng hai bên cành hoặc gốc cành. Cuống lá ngắn, khoảng 0,5–1 cm. Mặt trên và dưới đều có nhiều lông nhỏ. Kích thước các lá khoảng 5-10cm ( chiều dài ) và 2 – 5cm ( chiều rộng). Lá có phiến hình trứng ngược.
Hoa có nhiều màu sắc khác nhau. Có thể là màu trắng, màu tím hoa cà, màu đỏ hay màu hồng. Đường kính các bông từ 1,5 – 2cm.
2. Phân bố
Cây có thể mọc hoang hoặc được trồng làm cảnh trong các công viên. Loại cây này được tìm thấy ở hầu hết các nước nhiệt đới, nhiều nhất phải kể đến Việt Nam hoặc Trung Quốc.
3. Bộ phận dùng làm thuốc
Cụm hoa là bộ phận có giá trị dược liệu cao được sử dụng làm thuốc chữa bệnh trong y học cổ truyền.
4. Thu hái – Sơ chế
Hoa được thu hoặc vào mùa Hạ hoặc mùa Thu. Bông hoa được hái mang về rửa sạch, phơi hoặc sấy cho đến khi khô hẳn.
B. Công dụng và Liều Dùng Dược Liệu
1. Thành phần hóa học
Nghiên cứu thành phần của cụm hoa, các nhà khoa học chiết được một số chất như: Izoamaranthin, betaxyamin và amanthin. Riêng betaxyamin bao gồm các loại:
- GomphreninI
- Gomphrenin II
- Gomphrenin III
- Gomphrenin V
- Gomphrenin VI
2. Tính vị
- Vị ngọt
- Tính bình
3. Tác dụng dược lý
Dược liệu có công dụng làm mát tạng can, tán ứ, giảm ho, hạ áp, làm sáng mắt, bình suyễn.
Được sử dụng trong điều trị các bệnh lý sau:
- Ho
- Hen suyễn
- Cao huyết áp
- Đau đầu do phong hỏa
- Suy giảm thị lực
- Bệnh kiết lỵ
- Viêm loét da
- Chướng bụng, tiêu lỏng ở trẻ em
- Viêm phế quản
4. Liều dùng
Mỗi ngày từ 6 – 12g tùy theo đối tượng và mục đích trị bệnh
5. Cách sử dụng
Sắc uống độc vị hoặc phối hợp với một số thảo dược khác
C. Bài thuốc chữa bệnh từ Dược Liệu
Việc dùng cúc bách nhật sẽ đạt được hiệu quả cao hơn nếu dược liệu này được sử dụng đúng cách, đúng liều lượng. Hãy cùng Medplus tìm hiểu các bài thuốc phổ biến từ loại dược liệu này nhé !
1. Bài thuốc điều trị bệnh hen phế quản
- Chuẩn bị: Tỳ bà diệp, cúc bách nhật và lá một hoa mỗi vị 6g, nhót 10g.
- Cách sử dụng: Sắc thuốc chia 2 lần uống vào buổi sáng và buổi tối. Hoặc có thể tán tất cả thành bột, mỗi lần lấy 1,5 – 3g pha với nước ấm uống x 2 – 3 lần trong ngày.
2. Bài thuốc điều trị ho cho các trường hợp bị ngoại cảm phong nhiệt
- Chuẩn bị: 20g hoa cúc bách nhật phối hợp với 30g nhót tây (tỳ bà diệp), 10g bạc hà
- Cách dùng: Sắc thuốc với 5 cốc nước lớn cho cạn còn 3 cốc. Chia đều ra uống vào các buổi sáng, trưa, tối. Nên uống khi thuốc sắc còn ấm để xoa dịu cơn ho và tình trạng kích ứng trong cổ họng.
3. Điều trị bệnh hen suyễn hoặc viêm phế quản
- Bài 1: Dùng 10 bông hoa cúc bách nhật tươi ( tương đương 15-20 g hoa khô). Sắc lấy nước đặc uống.
- Bài 2: Kết hợp 20 bông hoa cúc bách nhật tươi với 5 lá ba diệp. Sắc uống
- Bài 3: Sắc hoa cúc bách nhật với kim tiền thảo lấy nước chia uống 3 lần. Liều dùng mỗi vị là 30g.
- Bài 4: Dùng 6g hoa và 9g rễ cúc bách nhật nấu kỹ. Gạn nước uống
- Bài 5: Chuẩn bị 15g hoa cúc bách nhật, nga bất thực thảo và cam thảo dây mỗi vị 30g. Dùng thuốc theo hình thức sắc uống.
- Bài 6: Mỗi ngày sắc uống 1 thang thuốc bao gồm các vị: Cúc bách nhật, tỳ bà diệp, hạnh nhân mỗi thứ 10g, ma hoàng sao 6g
4. Cải thiện thị lực
- Chuẩn bị: Cỏ nhọ nồi, hoa cúc bách nhật, chử thực tử mỗi vị 10g, quốc lão 15g.
- Cách dùng: Các vị trên gộp lại sắc uống
5. Điều trị bệnh cao huyết áp
- Chuẩn bị: Hoa cúc bách nhật và cúc hoa mỗi thứ 15g, mạch môn, kẹp thảo, tang diệp mỗi thứ 10g, mạch hạ khô 30g.
- Cách dùng: Mỗi ngày sắc 1 thang lấy nước đặc. Chia thuốc sắc làm 2 – 3 lần dùng.
6. Chữa bệnh đau mắt đỏ
- Chuẩn bị: Cúc hoa và tang diệp mỗi vị 15g, hoa cúc bách nhật 10g.
- Cách sử dụng: Đun sôi kỹ lấy nước chia uống 2 lần thay trà
7. Điều trị chướng bụng ở trẻ em
- Bài 1: Dùng 6 – 9g dược liệu khô sắc uống
- Bài 2: Kết hợp 6g lai phục tử với 5g bông cúc bách nhật. Sắc thuốc cho trẻ uống mỗi ngày 1 thang.
8. Điều trị bệnh ho gà
- Bài 1: Lấy 19g hoa cúc bách nhật bỏ vào ấm sắc chung với 15g nga bất thực thảo. Thuốc sắc xong gạn ra, thêm một chút đường phèn vào, hòa tan, chia uống 3 lần.
- Bài 2: Chuẩn bị bạch cương tàm, câu đằng và hoa cúc bách nhật mỗi vị 10g, bối mẫu 6g, bách bộ (sao vàng) 6g. Tất cả sắc chung uống mỗi ngày 1 thang cho đến khi hết ho.
- Bài 3: Chuẩn bị lá húng chanh và cúc bách nhật mỗi vị 6g, đu đủ 4g, trần bì ( vỏ quýt ) 5g. Sắc thuốc lấy 150ml nước. Chia uống 3 lần liên tục 1 tuần liền để cải thiện các triệu chứng bệnh.
D. Lưu ý khi sử dụng Dược liệu
Lưu ý: Không dùng cúc bách nhật cho:
- Người bị huyết áp thấp
- Đối tượng bị dị ứng với một trong các thành phần của cúc bách nhật
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Cúc Bách Nhật cũng như một số bài thuốc hay về loại dược liệu này!
Lưu ý
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
- Người bệnh không tự ý áp dụng
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng
Nguồn: tracuuduoclieu.vn , tham khảo Sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam