Theo Đông Y học, Quả Đào tiên có tính mát, vị chua. Cơm quả khai vị, giải nhiệt, lợi tiểu, hạ sốt, có độc đối với chim và thú nhỏ. Cùng MedPlus tìm hiểu kỹ về công dụng và bài thuốc hay nhé !
Thông tin cơ bản
1. Thông tin khoa học:
- Tên Tiếng Việt: Đào tiên, Cây Trường sinh
- Tên khoa học: Cresceniia cujete Lin.
- Họ: Núc nát ( Bignoniaceae. )
2. Đặc điểm dược liệu
- Cây gỗ nhỏ, không lông, lá xanh đậm, nhẵn, cứng, mọc khít nhau thành chùm 3 cái hay hơn. Phiến lá hình trái xoan ngược, thon hẹp dài ở gốc, chóp thon, dài 10-15cm, rộng 3-4 cm. Hoa trên thân hay trên cành, thường đơn độc, to, thòng, mùi hôi; đài xanh có 2 môi; tràng xanh xanh, gốc hơi đỏ, có mụn nhỏ; 4 nhị, núm nhuỵ đẹp. Quả mọng hình cầu hay hình trứng, rộng 12cm, có 1 ô; vỏ cứng; thịt nhiều, trong đó có nhiều hạt hình tim ngược, dày có vỏ cứng.
3. Phân bố, thu hái và chế biến
Phân bố
- Cây thường được trồng và mọc hoang dại ở những tỉnh thành thuộc phía Nam Việt Nam, Campuchia và Lào. Ngoài ra loại cây này cũng được tìm thấy ở châu Phi và Nam Mỹ. Theo A. Petelot, Đào tiên có nguồn gốc từ Braxin. Người châu Âu gọi Đào tiên với nhiều tên khác nhau như calebassier, calebasse, calabasse, calabash tree.
Bộ phận dùng
- Rễ và phần thịt bên trong quả là bộ phận được sử dụng làm thuốc.
Thu hoạch và sơ chế
- Quả được thu hái vào tháng 10 đến tháng 12 hàng năm. Đây là thời điểm quả chín.
- Sau khi thu hái, rửa sạch, có thể dùng tươi hoặc dùng khô. Nếu dùng tươi thì bổ đôi quả và nạo lấy phần thịt để sử dụng. Nếu dùng khô thì rửa sạch, để ráo nước, bổ đôi quả, lấy phần thịt bên trong, bỏ hạt. Mang phần thịt thái mỏng, phơi khô, sau đó mang đi bảo quản để dùng dần.
Công dụng và tác dụng chính
A. Thành phần hoá học
- Cơm quả chứa các acid crescentic, citric, tannic chlogogenic. Hạt chứa dầu cố định tương tự dầu lạc hay dầu ô liu.
B. Công dụng, tính vị và liều dùng
Tính vị
- Quả có tính mát, vị chua.
Quy Kinh
- Quy vào hai kinh gồm Phế và Đại tràng.
Công Năng
- Cơm quả khai vị, giải nhiệt, lợi tiểu, hạ sốt, có độc đối với chim và thú nhỏ.
Công Dụng
- Lá cây Đào tiên có tác dụng điều trị chứng đau nhức đầu.
- Nước sắc vỏ rễ có tác dụng kích thích quá trình làm lành tổn thương, vệ sinh vết thương sạch sẽ.
- Phần thịt của quả có tác dụng:
- Nâng cao sức khỏe tổng thể và kéo dài tuổi thọ
- Bồi bổ cơ thể
- Giúp thanh nhiệt và giải độc cơ thể
- Hỗ trợ làm giảm triệu chứng và điều trị đau nhức xương khớp
- Điều trị ho khan, ho có đờm
- Thông tiện, nhuận tràng
- Hỗ trợ điều trị ung thư gan, bổ thận.
- Ở Ấn Độ, nước sắc vỏ cây dùng để rửa sạch vết thương; lá giã ra làm thuốc đắp trị đau đầu.
Kiêng Kỵ
- Trong quả tồn tại một lượng độc nhỏ, không đáng kể. Tuy nhiên theo kết quả nghiên cứu, một số động vật có hiện tượng bị say khi ăn loại quả này. Lượng độc tố này sẽ được trung hòa khi ngâm cùng rượu, không làm ảnh hưởng gì tới người dùng.
- Thế nhưng để đảm bảo sức khỏe, người bệnh chỉ nên sử dụng quả ngâm rượu với một liều lượng nhỏ mỗi ngày. Người bệnh tuyệt đối không lạm dụng. Bởi điều này có thể làm ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch.
Liều dụng:
- Sử dụng mỗi ngày từ 10 – 30 gram thịt quả
Bài thuốc sử dụng
1. Bài thuốc giúp tăng cường sức khỏe, kéo dài tuổi thọ từ quả
Nguyên liệu:
- Quả Đào tiên chín.
Cách thực hiện:
- Rửa sạch quả, bổ đôi và nạo lấy phần thịt để ăn mỗi ngày.
- Hoặc mang quả rửa sạch, bổ đôi quả
- Nạo lấy phần thịt, loại bỏ hạt
- Mang thịt quả thái mỏng và phơi nắng cho đến khi khô
- Lấy 15 gram Đào tiên khô nấu cùng với 1 lít nước
- Chắt lấy phần nước để uống mỗi ngày
- Uống thuốc khi còn ấm nóng để nâng cao hiệu quả.
2. Bài thuốc từ rượu quả điều trị đau nhức xương khớp, đau lưng, tê thấp chân, kích thích tiêu hóa và bồi bổ cơ thể
Nguyên liệu:
- Quả già, phần vỏ còn màu xanh để nguyên cho đến khi vỏ chuyển thành màu đen
- Chuối hột rừng
- 5 lít rượu trắng.
Cách thực hiện:
- Phần vỏ quả già còn màu xanh để nguyên cho đến khi vỏ chuyển thành màu đen
- Bổ đôi quả và nạo lấy phần thịt, không giữ hạt
- Mang chuối hột rừng loại bỏ phần vỏ và phơi khô
- Cho vào bình thủy tinh 1 kg chuối hột rừng khô, 500 gram thịt và 5 lít rượu trắng
- Đậy kín bình rượu thuốc và ngâm trong 1 tháng là có thể sử dụng
- Khi cần lấy 15ml rượu thuốc để uống. Uống 2 lần mỗi ngày vào bữa trưa và vào bữa tối.
Lưu ý an toàn:
- Không nên lạm dụng rượu quả để tránh những cơ quan khác trong cơ thể bị ảng hưởng.
3. Bài thuốc nhuận tràng, thông tiện từ quả
Nguyên liệu:
- Quả Đào tiên xanh.
Cách thực hiện:
- Rửa sạch quả, bổ đôi và nạo lấy phần thịt
- Dùng 10 gram thịt quả nấu cùng với 500ml nước lọc cho đến khi đặc lại
- Chắt lấy nước thuốc đặc, không sử dụng bã
- Uống khi thuốc còn ấm nóng và uống sau bữa ăn 15 phút
- Người bệnh áp dụng bài thuốc nhuận tràng, thông tiện từ quả mỗi ngày một lần.
4. Bài thuốc từ quả giúp tiêu đờm và điều trị ho
Nguyên liệu:
- Quả tươi.
Cách thực hiện:
- Mang quả rửa sạch, bổ đôi quả
- Nạo lấy phần thịt, loại bỏ hạt
- Tiến hành thái mỏng thịt quả, cho vào chảo và sao nóng đến khi phần thịt của quả này chuyển sang màu đen
- Tiếp tục mang thịt quả phơi cho đến khô và bảo quản để dùng dần
- Khi cần lấy 15 gram thịt quả khô đun sôi để lấy nước uống
- Người bệnh uống nước thuốc ấm để đảm bảo công dụng
- Áp dụng bài thuốc từ quả Đào tiên giúp tiêu đờm và điều trị ho từ 3 – 5 ngày sẽ nhận thấy tình trạng sức khỏe được cải thiện.
5. Bài thuốc từ quả tươi giúp hỗ trợ quá trình điều trị ung thư gan, tốt cho hệ tiêu hóa và bổ thận
Nguyên liệu:
- Một quả Đào tiên tươi
- Đường phèn với liều dùng vừa đủ.
Cách thực hiện:
- Sau khi rửa sạch quả Đào tiên, bổ đôi quả vào nạo lấy phần thịt
- Mang thịt quả thái nhỏ và xào với đường phèn
- Chia thuốc thành 3 lần ăn
- Để hỗ trợ quá trình điều trị ung thư gan, tốt cho hệ tiêu hóa và bổ thận, bạn cần ăn thịt quả Đào tiên xào đường phèn mỗi ngày.
6. Bài thuốc giúp tẩy độc đường tiêu hóa, làm đẹp da từ quả
Nguyên liệu:
- Quả Đào tiên.
Cách thực hiện:
- Bổ quả Đào tiên và lấy phần thịt, không lấy hạt
- Thái nhỏ và phơi thịt quả Đào tiên đến khi khô
- Nấu 10 gram thịt quả Đào tiên khô cùng 400ml nước
- Chắt lấy nước và uống trong ngày
- Áp dụng bài thuốc giúp tẩy độc đường tiêu hóa, làm đẹp da từ quả Đào tiên mỗi ngày một lần.
7. Bài thuốc làm đẹp da, se khít lỗ chân lông và làm mềm da
Nguyên liệu:
- Quả Đào tiên
- Mật ong nguyên chất
- Sữa chua không đường.
Cách thực hiện:
- Nạo lấy phần thịt của quả Đào tiên
- Cho thịt quả, sữa chua không đường và mật ong nguyên chất vào máy xay và tiến hành xay nhuyễn
- Đắp hỗn hợp lên mặt sau khi đã vệ sinh mặt sạch sẽ
- Sau 15 phút, sử dụng nước ấm rửa mặt sạch sẽ
- Thực hiện từ 3 – 4 lần/tuần.
8. Bài thuốc chữa hen suyễn, ho, giúp lưu thông đường thở, an thần cho người có thần kinh suy nhược bằng vị thuốc
Nguyên liệu:
- Quả Đào tiên tươi.
Cách thực hiện:
- Mang quả Đào tiên rửa sạch, bổ đôi quả, nạo lấy phần thịt, loại bỏ hạt
- Tiến hành thái mỏng thịt quả Đào tiên, cho vào chảo và sao nóng
- Mang thịt quả phơi cho đến khô, bảo quản để dùng dần
- Khi cần lấy 15 gram thịt quả khô đun sôi để lấy nước uống
- Người bệnh uống nước thuốc ấm để đảm bảo công dụng
- Uống thuốc mỗi ngày một lần.
9. Bài thuốc từ quả giúp kích thích ăn ngon miệng
Nguyên liệu:
- 100 gram phần cơm của quả Đào tiên
- 500ml rượu gạo.
Cách thực hiện:
- Ngâm phần cơm của quả Đào tiên cùng rượu gạo trong bình thủy tinh, đậy kín nắp bình
- Sau 10 ngày thì mang thuốc ra sử dụng
- Mỗi lần lấy 15ml rượu thuốc uống trước khi ăn để giúp ăn ngon miệng, kích thích dịch vị dạ dày
- Uống từ 2 – 3 lần/ngày.
10. Bài thuốc giúp nhuận trường, tẩy sổ bằng quả cây
Nguyên liệu:
- Phần cơm của quả Đào tiên.
Cách thực hiện:
- Sử dụng phần cơm của quả Đào tiên làm mứt dẻo
- Ăn 10 gram mức dẻo sau mỗi bữa ăn
- Sử dụng 3 lần/ngày.
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về một số tác dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
- Người bệnh không tự ý áp dụng
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng
Nguồn: tracuuduoclieu.vn tham khảo Sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam