Địa Cốt Bì luôn được xem là dược liệu quý trong Y học với nhiều công dụng tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ về đặc điểm của dược liệu này. Hôm nay medplus xin giới thiệu đến bạn đọc các công dụng cũng như bài thuốc tiêu biểu từ loại dược liệu này nhé!
Thông Tin Dược Liệu
Tên tiếng Việt: Câu kỷ, Củ khởi, Rau khởi, Khủ khởi, Khởi tử, Địa cốt bì, Phặc khau khỉ (Tày).
Tên khoa học: Lycium chinense Mill.
Họ: Cà (Solanaceae)
1. Đặc điểm dược liệu
Là vỏ rễ của cây Câu kỷ,một loại cây bụi nhỏ, cao 0,5-1,5m, cành nhỏ, cong và ngả xuống, có khi dài tới 4m, thỉnh thoảng có gai thẳng, dài 5 cm, màu vàng xám mọc ở kẽ lá. Lá mọc so le hay tụ tập 3-5 lá thành vòng ở một điểm, cuống ngắn 2-6mm. Phiến lá hình mác, đầu lá và phía cuống của lá đều hẹp, hơi nhọn, dài 2-6cm, rộng 0,6-2,5cm mép lá nguyên. Hoa nhỏ, màu tím nhạt, mọc riêng lẻ hay gồm 2-3 cái ở kẽ lá, có ống ngắn hơn cánh hoa. Quả mọng, hình trứng dài 0,5-2cm, đường kính 4-8mm, khi chín màu đỏ sẫm hoặc vàng đỏ, nhiều hạt nhỏ hình thận, dẹt, dài 2-2,5mm. Mùa hoa tháng 6-9, mùa quả tháng 7-10
2. Phân bố
Cây câu kỷ chủ yếu sinh trưởng tại Trung Quốc.
3. Bộ phận dùng
Vỏ rễ.
4. Thu hái
Thu hái rễ vào mùa xuân hoặc cuối thu. Sau đó đem rửa sạch, rút bỏ lõi, chỉ lấy vỏ.
5. Chế biến
+Cắt thành khúc, ngâm với nước sắc cam thảo trong 1 đêm, rồi sấy cho khô (theo Lôi Công Bào Chế Dược Tính Luận).
+Đem vỏ rễ rửa sạch, cắt nhỏ rồi phơi khô và dùng dần. Hoặc tẩm với rượu và sấy cho khô (theo Trung Dược Học).
6. Bảo quản
Nơi thoáng mát, tránh ẩm và mối mọt.
Công dụng và Liều dùng
1. Tính vị
Vị ngọt, tính hàn.
2. Qui kinh
Qui vào kinh Thận, Can, Tam tiêu và Phế.
3. Tác dụng dược lý
Theo nghiên cứu dược lý hiện đại
+Tác dụng hạ thân nhiệt, hạ đường huyết, kháng khuẩn, tăng co bóp tử cung và giảm nồng độ cholesterol trong máu.
Theo y học cổ truyền
+Tác dụng lương huyết (nóng trong xương), chỉ khát, thanh nhiệt và sinh tân.
+Chủ trị chứng sốt lâu ngày không giảm, âm hư khiến người sốt khi về chiều.
4. Liều dùng, cách dùng
Địa cốt bì có thể dùng bằng cách sắc nước uống, tán bột uống hoặc dùng ngoài. Nếu dùng uống chỉ nên dùng từ 3 – 5 chỉ/ ngày.
Các bài thuốc tiêu biểu từ Dược Liệu
1. Bài thuốc trị cam ăn tai ở trẻ nhỏ
Trộn dầu mè với nước sắc địa cốt bì, sau đó thoa lên da.
2. Bài thuốc trị dương vật loét, chảy mủ, máu và ngứa ngáy
Dùng nước tương rửa sạch dương vật, rồi dùng bột rễ câu kỷ rắc lên.
3. Bài thuốc trị sốt hâm hấp và hư lao
Dùng địa cốt bì tán bột, sau đó dùng 1 lượng vừa đủ uống với nước sôi.
4. Bài thuốc trị chứng nhiệt lao khiến người nóng như đốt
Dùng sài hồ 1 lượng và địa cốt bì 2 lượng, đem tán bột. Mỗi lần uống 2 chỉ thuốc bột với nước sắc mạch môn đông.
5. Bài thuốc trị thận suy gây đau thắt lưng
Dùng đỗ trọng, địa cốt bì và tỳ giải mỗi loại 1 cân. Đem các dược liệu ngâm với 3 đấu rượu, bịt kín bình và nấu trong vòng 1 ngày.
6. Bài thuốc trị tiểu ra máu
Dùng rễ câu kỷ đem rửa sạch và giã nát. Sau đó đem sắc với nước, mỗi lần dùng 1 chén.
7. Bài thuốc trị mắt sưng húp và đỏ
Dùng rễ câu kỷ 3 cân đem sắc với 3 đấu nước, sắc còn khoảng 3 thăng thì bỏ bã, gia lên muối. Tiếp tục sắc cho đến khi còn 2 thăng, để nguội và đem rửa mắt.
8. Bài thuốc trị lở chân
Dùng hồng hoa và rễ câu kỷ tán bột, thoa vào vùng da bị lở.
9. Bài thuốc bổ tinh tủy, mạnh gân cốt và chống lão hóa
Dùng vỏ rễ cây câu kỷ, cam cúc hoa và sinh địa hoàng mỗi thứ 1 cân. Sau đó đem đâm nhuyễn sắc với 1 chén nước. Bỏ bã, lấy nước sắc đem nấu xôi. Xôi chín thì rải đều và thêm men rượu, đem cất thành rượu. Mỗi ngày dùng 3 chén.
10. Bài thuốc trị nóng trong xương và nóng nảy bứt rứt
Dùng phòng phong 1 lượng, vỏ rễ cây câu kỷ 2 lượng và chích cam thảo 5 chỉ. Đem các vị thuốc sắc với 5 lát gừng tươi.
11. Bài thuốc trị xương khớp nóng hoặc lạnh và hư lao khiến miệng đắng, khát nước
Dùng tiểu mạch 2 thăng, mạch môn đông 3 thăng và địa cốt bì 5 thăng. Đem các vị nấu cho nhừ, đem vớt bỏ bã và dùng nước uống khi khát. Mỗi lần dùng 1 thăng.
12. Bài thuốc nôn ra máu không dứt
Dùng vỏ rễ cây câu kỷ tán bột và sắc thành nước uống hằng ngày.
13. Bài thuốc trị bạch đới
Dùng sinh địa hoàng 5 cân, rễ câu kỷ 1 cân đem sắc với 1 đấu rượu.
14. Bài thuốc trị răng sâu đau nhức
Ngâm địa cốt bì với giấm. Sau đó dùng hỗn dịch này súc miệng.
Lưu Ý khi sử dụng Dược Liệu để trị bệnh
Địa cốt bì có tính hàn nên không dùng cho người Tỳ Vị hư hàn và ngoại cảm phong hàn gây sốt.
Hiện nay trên thị trường sử dụng vị thuốc Hương gia bì (Periploca sepium Bge.) dưới tên Địa Cốt Bì. Một số địa phương dùng vỏ rễ cây Đại thanh (Bọ mẩy) với tên Địa cốt Bì nam.
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Dược Liệu cũng như một số bài thuốc hay về vị thuốc này nhé !
Lưu ý
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
- Người bệnh không tự ý áp dụng
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng
Nguồn: tracuuduoclieu.vn
Sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam