Dưa Chuột hay còn gọi là dưa leo, là loại cây tròng rất phổ biến thuộc họ nhà Bí. Được trồng lâu đời trên thế giới và trở thành thực phẩm của nhiều nước. Tuy vậy, trong Y học cổ truyền, cây được xem là một dược liệu. Có công dụng chữa cổ họng sưng đau, chữa lỵ ở trẻ em,… Để hiểu rõ hơn về những công dụng của dược liệu này thì cùng tìm hiểu với Medplus nhé!
Thông tin cơ bản
Tên tiếng Việt: Dưa chuột, Hồ qua, Dưa leo, Qua nu (Tày)
Tên khoa học: Cucumis sativus L.
Họ: Cucurbitaceae (Bầu bí)
Đặc điểm cây
Cây mọc bò, toàn thân có lông. Thân có nhiều cành, có góc.
- Lá mang cuống, phiến có từ 3-5 thuỳ hình hơi ba cạnh, mép có lông đứng.
- Hoa đơn thính, màu vàng, mọc 2-3 ở nách lá.
- Quả hình thuôn dài, hìh trụ hai hơi ba cạnh, nhẵn hoặc hơi có bướu nhỏ. Có thể dài 10-36cm, màu lục hay lục vàng nhạt, vàng hay vàng nâu.
- Hạt nhiều, hình trứng, trắng, dai, bóng.
Phân bố, thu hái và chế biến
Trồng ở khắp các tỉnh ở nước ta. Còn thấy trồng ở nhiều nước nhiệt đới cũng như ôn đới.
Lấy quả dùng làm rau ăn hay chế mỹ phẩm. Có thể hái quả từ lúc quả còn xanh (cornichon) dùng ngâm dấm hay đợi thật lớn và chín vàng.
Thành phần hoá học, tính vị
Thành phần hoá học
Nước chiếm đến 90% trong loại thực phẩm này, đồng thời chứa hầu hết các loại vitamin, khoáng chất tự nhiên bạn cần nạp vào cơ thể hàng ngày như:
- vitamin C
- chất xơ
- vitamin B1
- vitamin B2
- vitamin V3
- vitamin B5
- vitamin B6
- folic acid
- vitamin C
- canxi
- sắt
- magie
- phốt pho
- kali
- kẽm,…
Vỏ dưa chuột có vị đắng do chứa coloccynthine. Hạt dưa chuột chứa một ancaloit gọi là hypoxanthine có tác dụng trừ giun.
Tính vị, công năng
Theo quan niệm của Đông y, dưa leo vị ngọt, mát, vào tỳ vị, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi thủy. Dùng cho các trường hợp sốt nóng, miệng khô khát nước, đau sưng họng, phù nề.
Công dụng và những bài thuốc về Dưa chuột
Công dụng
Dưa chuột chủ yếu được trồng để làm thức ăn, làm thuốc ở Ấn Độ và Ai Cập ít nhất từ trên 4.000 năm. Việc sử dụng này được lan truyền từ những nước ấy đến các dân tộc Thổ Nhĩ Kỳ và Latinh.
Đặc biệt người ta dùng dưa chuột trong mỹ phẩm. Chữa bệnh ngoài da từ rất lâu đời như: một số vùng ở nước ta nhân dân dùng những quả dưa chuột non có thêm đường chữa lỵ, nhiệt và tiêu chảy (kinh nghiệm này có ghi trong bản thảo cương mục từ thế kỷ 16).
Những bài thuốc về Dưa chuột
1. Cổ họng sưng đau
Chọn mộ quả dưa chuột già, bỏ hết hạt, thêm mang tiêu (một loại muối dùng nhiều trong đông y) vào cho đầy ruột quả, trộn đều phơi trong mát cho khô. Ngậm từng ít một (theo Y lâm tập yếu)
2. Bụng chướng, chân tay phù nề
Lấy một quả dưa chụôt già chín, loại bỏ hạt, thêm một ít dấm chua, nấu chín nhừ. Cho ăn lúc bụng đói. Bệnh nhân sẽ đái nhiều và hết phù nề (Thiên kim phương-BTCM)
3. Chữa nẻ môi
Dùng miếng dưa chuột tươi sát lên môi nứt nẻ (Secrests et vertus des plantes medicinales, 1977-SEVPM)
4. Chữa phỏng lửa chưa phồng da
3 quả dưa chuột hái vào ngày 5/5 âm lịch (mùa hè) bỏ vào bình chat kín. Để ngoài hiên. Khi bị bỏng, lấy nước trong bình dưa chuột mà bôi lên (Nam dược thần hiệu)
5. Bổ tỳ vị, kích thích tiêu hóa
Dưa leo gọt vỏ, nếu nhiều hạt thì bỏ ruột, rửa sạch thái khúc xào chua ngọt với thịt lợn, tôm tươi, cà chua, hành tây. Ăn cùng với cơm rất tốt cho hệ tiêu hóa.
6. Thanh nhiệt, lợi tiểu
Dưa chuột 3 quả bỏ vỏ rửa sạch, thái chỉ. Thịt lợn nạc vai hoặc tai 100g luộc chín tới, thái chỉ, trộn với vừng rang, lạc rang vàng, rau thơm, gia vị làm nộm ăn cùng với cơm.
7. Hỗ trợ chữa sốt nóng
Dưa chuột 0,5kg gọt vỏ, rửa sạch ép lấy nước làm nước giải khát, có tác dụng hỗ trợ trong việc làm hạ thân nhiệt.
8. Hỗ trợ điều trị viêm họng
Quả dưa già 1 quả, mang tiêu 20g. Loại bỏ hết hạt trong quả dưa, cho mang tiêu vào, phết cho đều; phơi trong râm cho đến khô. Khi dùng, cắt từng miếng để ngậm.
9. Dưỡng da mặt
- Dưa chuột 200g, rửa sạch, băm nhỏ, hạnh nhân 50g, rửa sạch, giã nhỏ. Hai thứ trộn lẫn, đun sôi trong 5 phút, để nguội rồi dùng vải mỏng lọc lấy nước, thêm vào 200ml cồn 90 độ và 1g tinh dầu hoa hồng.
- Bôi dung dịch này lên mặt trong khoảng 10 phút rồi rửa lại bằng nước ấm.
10. Giải nhiệt mùa nóng, háo khát
Dưa chuột tươi 200g ăn sống ngày 1 – 2 lần. Hoặc dưa chuột già 200g, gọt vỏ bỏ ruột, cắt miếng, thêm chút đường ăn trong ngày.
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về một số tác dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo.
- Người bệnh không tự ý áp dụng.
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Nguồn: Tracuuduoclieu