Cây Gấc từ xưa đến nay đã quá đỗi quen thuộc, được dùng phổ biến nhất để nấu xôi. Sở dĩ gọi đây là một trong những cây dược liệu mang đến nhiều công dụng hỗ trợ chữa trị bệnh vô cùng hiệu quả là vì hàm lượng tiền Vitamin A chứa trong quả gấc cực lớn. Dầu gấc có hàm lượng beta-caroten rất cao. Beta-caroten là tiền vitamin A, có hàm lượng cao nhất trong dầu Gấc và được coi như sự thay thế hoàn hảo vai trò của Vitamin A trong cơ thể về tác dụng trên mắt và tăng cường sức khỏe. Hàm lượng vitamin A trong dầu gấc cao gấp 1,8 lần so với dầu gan cá thu, gấp 15 lần so với củ cà rốt và gấp 68 lần so với quả cà chua.
1. Gấc nếp
Tên tiếng Việt: Gấc nếp, Gấc, Mộc miết tử
Tên khoa học: Momordica cochinchinensis (Lour.) Spreng.
Họ: Cucurbitaceae
Công dụng: Hạt mài với nước chữa bệnh quai bị. Dầu gấc làm thuốc bồi bổ cơ thể, chữa bệnh khô mắt, bôi các vết thương, vết bỏng, chỗ lở loét, làm nhanh lên da non, làm liền sẹo. Dầu hạt chữa mụn nhọt,..
2. Mô tả cây
- Thuộc dòng dây leo, sống lâu năm, rễ to khỏe.
- Thân cứng nhẵn, có cạnh và khía.
- Lá gốc hình tim, lá non có lông mặt trên về sau thì nhẵn.
- Hoa đực và hoa cái riêng trên cùng một cây; hoa đực mọc ở kẽ lá, lá bắc hình thận to và rộng.
- Quả hình bầu dục hoặc hình trứng, có cuống mập, đầu tù hoặc hơi nhọn, dài 12-17cm, mặt ngoài có rất nhiều gai nhọn, khi chín màu đỏ; hạt dẹt, màu đen hoặc xám đen, vỏ ngoài rất cứng có răng tù ở mép, dày 5-6 mm. Mùa hoa quả tháng 7 – 12.
Theo kinh nghiệm của nhân dân ở một vùng thuộc tỉnh Hải Hưng, gấc có loại tẻ và loại nếp được phân biệt như sau:
- Gấc tẻ: tên khác là gấc giun (Hưng Yên), ruột màu đỏ, ăn không ngấy (màu này nhạt đi khi đồ chín); quả to, rất sai, gai quả dày và có nhiều hạt.
- Gấc nếp: tên khác là gấc gạch, ruột màu vàng, quả nhỏ, cây ít quả, gai quả thưa, ít hạt.
3. Bộ phận dùng
Hạt đã bóc bỏ áo hạt, phơi hay sấy khô. Hạt màu nâu đen, dẹt, mép có răng cưa tù và rộng, đường kính 2 – 3,3cm, dày 0,5 – 1cm. Vỏ cứng rắn, bên mép răng cưa có một vết nhỏ màu đỏ. Vỏ hạt đập vỡ sẽ thấy bên trong nhân hạt màu trắng ngà.
Dầu gấc được ép từ màng hạt đã phơi hoặc sấy khô (Dược điển Việt Nam 1, tập 1). Rễ thu hái vào mùa đông, rửa sạch và phơi khô.
4. Thành phần hóa học
Hàm lượng vitamin A trong dầu mộc miết tử cao gấp 1,8 lần so với dầu gan cá thu, gấp 15 lần so với củ cà rốt và gấp 68 lần so với quả cà chua (Trần Công Khánh, 2004) (theo báo Phụ nữ Việt Nam số 66 ra ngày 03/06/2005).
Trong nhân hạt gấc chứa 2,61% protein, 55,3% lipid, 2,9% đường, 1,8% tannin, 2,8% cellulose.
5. Tác dụng và công dụng của dầu hạt gấc
- Dầu gấc có hàm lượng beta-caroten rất cao. Beta-caroten là tiền vitamin A, có hàm lượng cao nhất trong dầu Gấc và được coi như sự thay thế hoàn hảo vai trò của Vitamin A trong cơ thể về tác dụng trên mắt và tăng cường sức khỏe.
- Dầu gấc dùng ngoài bôi vào vết thương, vết bỏng làm mau lên da non, chóng lành.
- Dùng kèm với một số thuốc kháng khuẩn đặc hiệu chữa bệnh trứng cá.
- Có tác dụng nhuận tràng, trị táo bón.
- Hạt gấc được dùng ngoài, theo kinh nghiệm dân gian, chữa mụn nhọt, tràng nhạc, quai bị, sưng vú, tắc tia sữa, trĩ, lòi dom. Có nơi còn dùng hạt gấc chữa sốt rét có báng. Chữa mụn nhọt, ghẻ lở: dùng nhân hạt gấc, mài với nước bôi.
- Hỗ trợ tốt về Hệ tim mạch, phòng ngừa xơ vữa động mạch và nhồi máu cơ tim.
- Hỗ trợ điều trị bệnh vô sinh ở nam giới.
- Hỗ trợ phòng ngừa và điều trị bệnh tiểu đường.
- Tăng cường hệ miễn dịch
- Phòng ngừa bệnh ung thư.
- Tốt cho não và hỗ trợ điều trị bệnh Alzheimer
- Chống lão hóa và đẹp da
6. Các bài thuốc từ Mộc miết tử
Cũng theo nhiều nghiên cứu cho thấy sử dụng các vitamin A hoặc tiền chất (beta-caroten) chống lại sự lão hóa da do bức xạ tia cực tím (UV), giúp làn da hồi phục nhanh và khỏe mạnh hơn.
- Chữa mụn nhọt, ghẻ lở: Nhân hạt gấc mài với nước, bôi
- Chữa sưng vú: Nhân hạt gấc giã với một ít rượu 30 – 40 độ đắp lên chỗ sưng đau.
- Chữa trĩ, lòi dom: Hạt gấc giã nát, thêm một ít giấm thanh, gói bằng vải, đắp để suốt đêm.
- Chữa sốt rét có báng: Hạt gấc và vảy tê tê, hai vị bằng nhau, sấy khô rồi tán bột. Mỗi lần dùng 2g hòa với rượu ấm uống lúc đói.
- Trị mụn trứng cá: Dùng cùi quả mộc miết tử một lượng vừa đủ đem đi dằm nhuyễn, cho thêm vài giọt nước cốt chanh vào. Dùng hỗn hợp bôi lên mặt và để trong vòng 30 phút sau đó rửa lại bằng nước sạch.
Lưu ý khi sử dụng gấc
Trong quá trình sử dụng gấc để hỗ trọ điều trị một số bệnh bạn nên làm sạch vết thương hoặc vùng da cần điều trị để tránh vi khuẩn xâm nhập gây bệnh.
Xin lưu ý:
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo.
- Không tự ý áp dụng mà chưa tìm hiểu kỹ về bài thuốc cũng như nguyên nhân gây bệnh.
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Đừng quên ghé thăm Medplus hàng ngày để cập nhật những tin tức mới nhất về sức khỏe bạn nhé!
Nguồn tham khảo: