A. Thông tin về Giổi
Giổi, hay còn được gọi cụ thể là Hạt giổi, Cây giổi tuỳ vào mục đích sử dụng của người mua. Giổi rất đa năng khi cả vỏ, rễ và quả, hạt đều được sử dụng phục vụ cho mục đích điều trị bệnh, hay được sử dụng làm đồ thủ công mỹ nghệ, vật dụng sinh hoạt, công cụ,…
Tên khoa học: Magnolia balansae A. DC.
Họ: Magnoliaceae (Ngọc lan).
1. Mô tả cây
- Giổi là loài cây to, cao, có thể trên 20m, thân thẳng, vỏ xám nứt dọc.
- Lá hình thuẫn, cuống dài. mặt trên màu lục bóng, mặt dưới có lông tơ màu hung.
- Hoa to, mọc đơn độc ở đầu cành, cuống lớn có lông. Đài và tràng nạc, không phân biệt. Nhị rất nhiều và cứng, ô phấn nứt dài, chỉ nhị ngắn và to. Lá noãn xếp xoắn ốc thành một khối hình trứng, vòi ngắn, tù và nhẵn.
- Quả kép gồm nhiều đại khi chín hoá gỗ, dày, nứt theo đường bụng thành hai mảnh. Hạt dính liền với trụ giữa của đế.
2. Phân bố, thu hái và chế biến
Phân bố:
Cây mọc hoang dại ở khắp những vùng rừng núi thuộc tỉnh Hà Tây, Hoà Bình, Vĩnh Phúc, Phú Thọ,…
Thu hái và chế biến:
- Gỗ cây thường dùng để làm nhà, đóng thuyền, làm đồ dùng trong nhà. Làm thuốc người ta thường dùng quả (gọi nhầm là hạt).
- Tại những chợ ở các tỉnh miền núi, một số ít ở Hà Nội, nhân dân thường bán quả giổi nhỏ bằng quả xoan nhỏ, mặt nhăn nheo, mùi thơm dễ chịu.
- Tại những vùng núi, ngoài công dụng làm thuốc, người ta còn dùng làm gia vị. Vỏ cây cũng được dùng làm thuốc, nhưng phổ biến nhất là quả.
3. Thành phần hoá học
Trong quả giổi có tinh dầu mùi thơm cumarin và hơi có mùi long não.
Năm 1997, Nguyễn Xuân Dũng và cộng sự (J. Essent. Oil. Es. 9. 119-121,Jan/Feh, 1997) đã nghiên cứu thành phần hoá học của một số bộ phận trong cây giổi (lá, thân, vỏ, thịt và nhân quả) đã thu được như sau:
- Thành phần thịt quả và hạt chứa chủ yếu safrol và metyl eugenol. Camphor là thành phần chủ yếu của tinh dầu trích ra từ thân cây.
- Tinh dầu trích ra từ vỏ thân chứa camphor, safrol, p-caryophyllen và elemicin. Tinh dầu cất từ lá có p-caryophyllen và elemicin.
B. Công dụng và liều dùng
1. Công dụng
Tại các tỉnh miền núi như Hà Tây, Hoà Bình, nhân dân, đặc biệt dân tộc Mường, thường dùng quả giã với muối dùng làm gia vị.
Ngoài ra, giổi còn được dùng làm thuốc chữa đau bụng, ăn uống không tiêu, xoa bóp khi đau nhức, tê thấp.
Vỏ cây dùng làm thuốc chữa sốt, ăn uống không tiêu: Ngày dùng 6-10g dưới dạng thuốc sắc.
2. Liều dùng
- Trị đau bụng, không tiêu, đau nhức, …:Ngày uống 1 đến 3 quả hoặc dưới dạng bột, hoặc dưới dạng ngâm rượu (quả giổi l00g, rượu 40° 500ml, ngâm 7-10 ngày), mỗi ngày uống 3-5ml rượu này.
- Dùng ngoài xoa bóp: Không kể liều lượng.
C. Chú thích thêm về giổi
Ngoài cây giổi này, nhân dân còn dùng hạt cây giổi cùng họ, cao 7-8m. Gỗ cũng được dùng đóng đồ dùng trong nhà, xây nhà cửa.
Cây giổi thơm – Tsoongiodendron odorum Chun, thuộc cùng họ, cũng cho gỗ làm nhà, đóng đồ dùng, hoa to, thơm và đẹp có thể dùng cất nước hoa, ướp chè.
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn cũng như một số công dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
- Người bệnh không tự ý áp dụng
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng
Nguồn tham khảo
Tracuuduoclieu.vn và các nguồn uy tín khác.