A. Thông tin về hạt bông
Tên thường gọi: Cây bông, hạt bông, Tên khoa học: Gossypium sp., thuộc Họ: Bông – Malvaceae.
1. Đặc điểm của cây
- Cây bụi nhỏ, cao khoảng 2 – 3m. Thân cành có lông, màu tím, điểm chấm đen
- Lá mọc so le, hình tim rộng
- Hoa màu vàng nhạt, cuống hoa có tuyến màu đen
- Quả nang, hình bầu dục, hạt hình trứng nhọn, màu vàng nhạt, sợi trắng rất dễ rụng.
- Mùa hoa quả vào các tháng 6 – 10.
2. Phân bố, thu hái và chế biến
Phân bố: Cây bông chủ yếu được trồng ở một số tỉnh miền Bắc.
Chế biến:
- Ép dầu bông: Hạt thu hái về sẽ được ép lấy dầu ở nhiệt độ cao để loại bỏ chất gossypola.
- Sao vàng: Dùng làm thuốc thì phải đem sao vàng hạt trước khi sử dụng.
3. Bộ phận dùng
Hạt bông nói ở đây là hạt của cây cho ta sợi để dệt vải.
Sau khi đã lấy bông từ hạt để dệt sợi vải, người ta đã dùng phần hạt bông còn lại ép lấy dầu để thắp và nấu xà phòng hoặc để ăn sau khi đã loại chất gossypol.
4. Thành phần hóa học:
Trong hạt có chừng 17-30% dầu, nếu chỉ tính nhân không tỷ lệ lên tới 35-40%.
Hạt bông có chứa hai chất độc: Gossypol vàng và gossypol đỏ.
- Cả hai chất này đều có chứa trong lá mầm. Gossypol là một chất có chứa phenol và anđehit.
- Gossypol uống ít độc, tiêm mạch máu độc hơn, tiêm 0,50g vào phúc mạc con thỏ sẽ chết sau 4 ngày. Gossypol bị phá bởi nhiệt để cho một chất ít độc hơn, cho nên khô dầu bông ép nóng ít độc hơn khô dầu ép nguội.
5. Tác dụng dược lý
Hạt bông sau khi đã loại chất gossypol có tác dụng lợi sữa.
6. Tính vị
Vị thuốc không mùi vị, tính bình.
Quy kinh: can.
B. Công dụng và Liều Dùng
1. Công dụng
- Hạt bông giúp lợi sữa rất hiệu quả (Tại Nhật Bản hạt bông cũng được sử dụng làm thuốc lợi sữa từ hàng trăm năm qua)
- Tinh dầu hạt bông có tác dụng điều trị viêm da cơ địa
- Chữa khí hư, bạch đới; rối loạn kinh nguyệt
2. Bài thuốc và liều dùng
1) Chữa khí hư, bạch đới
Hạt bông, phúc bồn tử, hương phụ sao giấm, gương sen đốt thành than (mỗi thứ 30g), nghiền thành bột mịn, mỗi lần uống 6 – 9g với rượu.
2) Thuốc lợi sữa
Hạt bông sao vàng (5g), cam thảo (2g), nước 600ml, sắc còn 200ml. Chia 3 lần uống trong ngày.
(Trước đây, Nhật Bản có sản xuất một biệt dược lợi sữa chế từ hạt bông với tên Lactaogol).
3) Chữa rối loạn kinh nguyệt
Vỏ rễ cây bông (5g), nước 300ml sắc còn 100ml. Սống trong ngày.
4) Chữa sa tử cung
Rễ cây bông (10g), Chỉ xác tươi (12g), Sắc nước uống, chia làm 2 lần trong ngày.
5) Dầu bông điều trị viêm da cơ địa
Ép hạt bông lấy tinh dầu (ép nguội) bôi lên vùng da bị viêm từ 2-3 lần/ngày.
Làm liên tục 1 – 2 tháng sẽ khỏi hoàn toàn.
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về hạt bông cũng như tận dụng được một công dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
- Người bệnh không tự ý áp dụng
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Nguồn tham khảo
Tracuuduoclieu.vn và các nguồn uy tín khác.