Hoa bóng nước – Khả năng trị bệnh “kỳ diệu” của dược liệu

Thông tin cơ bản

1. Thông tin khoa học:

• Tên Tiếng Việt: Hoa bóng nước, nắc nẻ, móng tay lồi, bông móng tay, phượng tiên hoa, cấp tính tử
• Tên khoa học: Impatiens balsamina L.
• Họ: Bóng nước ( Balsaminaceae. )

2. Đặc điểm dược liệu

• Cây bóng nước không chỉ được trồng làm cảnh mà còn là một cây thuốc quý. Cỏ mọc hàng năm, có thể cao 40cm. Lá mọc so le, có cuống, hình mác, đầu nhọn, mép có răng cưa rất rõ,dài 7-8cm, rộng 2-2.5cm. Hoa mọc ở nách lá lưỡng tính không đều, màu đỏ hay trắng, 5 lá dài cùng màu với tràng, không đều. Lá dài trước hình cựa, 5 cánh, 5 nhị, chỉ nhị ngắn, bao phấn dính sát nhau chung quanh nhuỵ, 5 lá noãn hợp thành bầu thượng 5 ô, mỗi ô đựng nhiều noãn. Quả nang nứt thành 5 mảnh xoắn lại tung hạt đi xa.

3. Phân bố, thu hái và chế biến

Phân bố

• Mọc hoang và được trồng làm cảnh tại nhiều vườn ở khắp nước ta. Còn thấy mọc và trồng ở miền nam Trung Quốc, Ấn Độ.

Bộ phận dùng

• Toàn cây bóng nước được sử dụng để làm thuốc.

Thu hoạch và sơ chế

• Người ta dùng thân và cành làm thuốc. Mùa hạ và mùa thu, hái cây trừ bỏ rễ, lá và hoa quả, phơi hay sấy khô hoặc nhúng vào nước đun sôi rồi phơi hay sấy khô. Có thể dùng tươi.

Công dụng và tác dụng chính

A. Thành phần hoá học

• Trong toàn thân cây bóng nước có axit p-hydroxybenzoic có tính chất kháng sinh, axit gentisic C₆H₇O_4′, axit ferulic C₁₀H₁₀O_4′, axit p-cumaric C₉H₄O_3′, axit sinapic C₁₁H₁₂O_5′, axit cafeic C₉H₈O_4′, ngoài ra còn scopoletin C₁₀H₈O₄.
• Hạt chứa 17.9% chất béo, trong đó chứa octadecatetraenoic, axit parinaric, sipinaterol,…

B. Tác dụng dược lý

• Dịch chiết từ lá Bóng nước với thành phần hóa học chủ yếu là chất axit p-hydroxybenzoic đã được nghiên cứu dược lý thấy có tác dụng kháng khuẩn rất mạnh.
• Chất lawson và lawson methylether có trong hoa Bóng nước có tác dụng kháng nấm rất mạnh.

C. Công dụng, tính vị và liều dùng

Tính vị

• Toàn cây có vị cay, tính ôn và hơi có độc.
• Hạt cây bóng nước có vị nhạt, hơi đắng, tính ôn và hơi có độc.

Quy Kinh

• Quy vào kinh Tỳ và Can.

Công Năng

• Toàn cây có tác dụng khử phong thấp, hoạt huyết, chỉ thống, thường dùng chữa phong thấp, bị thương sưng đau, rắn rết cắn. Ngày uống tư 4-12g dưới dạng thuốc sắc.
• Hạt có tác dụng giáng khí, hành ứ, thường dùng chữa kinh nguyệt bế tắc, đẻ khó, nấc nghẹn, hóc xương. Ngày dùng 3 lần, ngày dùng 4-6g dưới dạng thuốc bột hoặc viên.

Công Dụng

• Hạt có tác dụng hành ứ, giáng khí, giải độc và thông kinh. Được dùng để chữa chứng đẻ khó, kinh nguyệt bế tắc, hóc xương và nấc nghẹn.
• Toàn cây có tác dụng chỉ thống, hoạt huyết và khử phong thấp. Chủ trị rắn rết cắn, sưng đau do bị thương và phong thấp.
• Nhân dân còn dùng lá nấu nước gội đầu để trị rụng tóc.

Kiêng Kỵ

Liều dụng:

• Dùng ngoài không kể liều lượng
• Dùng dưới dạng sắc từ 4-12g

Bài thuốc sử dụng

1. Chữa sung tấy, mụn nhọt, chín mé, vết thương

Dùng bóng nước tươi, rửa sạch, giã nát với ít muối đắp lên vết thương

2. Chữa phong thấp

Dược liệu Bóng nước phơi khô 15g phối hợp với vỏ Ngũ gia bì 10g và rễ Uy linh tiên 10g, thái nhỏ, sắc với 400ml nước còn 100ml, uống làm 2 lần trong ngày chữa phong thấp.

3. Chữa đau lưng

Lấy cả cây Bóng nước 10g, nhân Hạt đào 15g, Nho chua 10 quả, thái nhỏ, phơi khô, sắc uống trong 7 ngày liền.

4. Chữa bế kinh

Hoa bóng nước phơi khô 3-6g sắc lấy nước uống

5. Ngừa thai

Hạt Bóng nước 20g phối hợp với rễ cây Bông cỏ 30g, thái nhỏ, phơi khô, sắc uống làm 2 – 3 lần trong ngày.

6. Chữa nghẹn ở người cao tuổi

Hạt bóng nước tẩm mật, phơi khô, tán nhỏ, rây bột mịn, trộn với hồ làm viên bằng hạt đỗ xanh, uống mỗi lần 8 viên với rượu có tác dụng chữa ăn hay bị nghẹn, nhất là ở người cao tuổi.

7. Chữa hóc xương

Lấy hạt hoặc rễ Bóng nước nhai nhỏ, ngậm trong miệng gần chỗ xương bị mắc, hoặc thổi bột hạt vào họng, không được nuốt.

8. Chữa tràng nhạc, phát bối:

Dùng lá bóng nước tươi, giã đắp ngày thay thuốc 2-3 lần

9. Chữa nga trưởng phong

Dùng lá bóng nước tươi xát vào chỗ bị bệnh, ngày xát hai lần

10. Chữa đòn ngã tổn thương, sưng đau, vết thương lở loét

Dùng rễ bóng nước giã đắp

 Lời kết

Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về một số tác dụng hay về loại dược liệu này!

Lưu ý

1. Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
2. Người bệnh không tự ý áp dụng
3. Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng

Nguồn: tracuuduoclieu.vn tham khảo
Sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam