Hoa phấn – Từ cây Kiểng tới vị thuốc quý trong Đông Y

Thông Tin Dược Liệu

Tên tiếng Việt: Hoa phấn, Sâm ớt, Bông phấn

Tên khoa học: Mirabilis jalapa L.

Tên đồng nghĩa: Jalapa congesla Moench; Nyctago hortensis Bot.

Họ: Nyctaginaceae (Hoa phấn)

1. Đặc điểm dược liệu

Hoa phấn là loài thực vật nhỏ, chiều cao chỉ khoảng 70cm. Cây có thân nhỏ mềm và có nhiều cành. Thân và cành nhẵn hoặc được phủ lông mỏng, rễ phát triển thành củ.

Lá đơn, mọc đối xứng, phiến lá có hình mác hơi thuôn hoặc hình bầu dục. Đầu lá nhọn, gốc lá hình tim, mép nguyên, lá dài 3  -9cm và cuống dài khoảng 1.5 – 3cm.

Hoa mọc ở ngọn hoặc ở kẽ lá, mỗi cụm hoa gồm khoảng 3 – 6 bông. Hoa lưỡng tính, bao hoa có hình cánh, màu vàng, trắng, hồng hoặc màu đỏ.

2. Bộ phận dùng

Lá và rễ được dùng để làm thuốc. Một số địa phương sử dụng toàn bộ cây bông phấn.

3. Phân bố

Bông phấn có nguồn gốc từ Mexico, sau đó được di thực vào Việt Nam và được trồng chủ yếu để làm cảnh.

4. Thu hái – sơ chế

Thu hái rễ quanh năm nhưng thời điểm tốt nhất là vào mùa thu. Sau khi thu hái về, đem rửa sạch, cạo bỏ vỏ đen bên ngoài rồi cắt ngắn, dùng tươi hoặc đem phơi khô. Ngoài ra, có thể đem tẩm với nước gừng rồi sao vàng dùng hoặc tán thành bột mịn.

5. Bảo quản

Bảo quản ở nơi khô ráo và thoáng mát.

Công dụng và Liều dùng

1. Tính vị

• Củ có vị nhạt, mùi nhẹ và hơi buồn nôn.
• Bông phấn có vị mặn, hơi cay

2. Thành phần hóa học

Củ của cây hoa phấn có chứa chất nhựa tẩy.

3. Tác dụng dược lý

 Theo Đông Y

• Tác dụng: Tiêu viêm, giải độc, lợi tiểu, tán ứ, hoạt huyết.
• Chủ trị: Kinh nguyệt không đều, viêm đường tiết niệu và bệnh viêm họng.

Tham khảo thêm

• Tại vùng Batambang của Campuchia, nhân dân sử dụng lá giã nát dùng xoa bóp để chữa chứng sốt cao.
• Bột từ quả của hoa phấn có màu trắng và được sử dụng lên mặt để trang diểm.
• Ở một số nơi, người ta dùng lá và rễ sắc uống để làm thuốc tẩy, chữa ngộ độc đường tiêu hóa và lá dùng đắp để cầm vết thương.

4. Cách dùng – liều lượng

Hoa phấn được sử dụng ở dạng sắc uống hoặc dùng ngoài. Hiện tại chưa có nghiên cứu về liều dùng trung bình/ ngày, vì vậy nếu có ý định sử dụng liều cao, bạn nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc.

Các bài thuốc tiêu biểu từ Dược Liệu

1. Bài thuốc trị bệnh tiểu đường

• Bài thuốc 1: Sử dụng 30g rễ cây bông phấn đem sắc uống, ngày dùng 1 thang.
• Bài thuốc 2: Chuẩn bị lá lách lợn 200g, rễ cây bông phấn 30g và bạch quả 20 hạt (bỏ vỏ). Đem các vị hầm lấy nước và dùng uống trước khi ăn.

2. Bài thuốc chữa ho lâu ngày

• Chuẩn bị: Cây hoa phấn 120g.
• Thực hiện: Đem hấp với mật ong và dùng uống 2 lần/ ngày trong vòng 10 ngày sẽ thấy hiệu quả rõ rệt.

3. Bài thuốc trị bệnh viêm họng

• Chuẩn bị: Cam thảo đất 12g, kim ngân hoa 12g, bồ công anh 15g, hoa phấn 20g.
• Thực hiện: Sắc uống ngày dùng 1 thang, sử dụng liên tục trong vòng 5 – 7 ngày.

4. Bài thuốc trị chậm kinh

• Chuẩn bị: Lá móng tay 20g, nghệ đen 20g, hoa phấn 20g, ngải cứu 1g và ích mẫu 16g.
• Thực hiện: Sắc uống ngày dùng 1 thang, sử dụng bài thuốc trước kỳ kinh khoảng 10 ngày.

5. Bài thuốc chữa viêm amidan

• Chuẩn bị: Lá tươi.
• Thực hiện: Rửa sạch rồi giã lấy dịch và đắp trực tiếp vào chỗ đau.

6.Bài thuốc trị ho ra máu

• Chuẩn bị: Hoa phấn 120g.
• Thực hiện: Giã lấy dịch chiết rồi trộn với mật ong, dùng uống cho đến khi triệu chứng thuyên giảm.

7. Bài thuốc trị viêm đường tiết niệu

• Chuẩn bị: Kim ngân hoa và râu ngô mỗi vị 16g, mã đề và hoa phấn mỗi vị 20g, cỏ xước 12g.
• Thực hiện: Đem các vị sắc lấy nước uống, sử dụng liên tục trong vòng 1 tuần.

8. Dưỡng da với cây hoa phấn

• Chuẩn bị: Quả chín đen, phơi khô và bỏ vỏ đen bên ngoài, vỏ lụa màu vàng ở bên trong.
• Thực hiện: Dùng bột phấn từ quả trộn với một ít mật ong rồi thoa lên mặt 2 lần (sáng – tối sau khi đã rửa sạch mặt) để trong 30 phút rồi rửa lại bằng nước ấm.

9. Bài thuốc trị chứng kinh nguyệt không đều

• Bài thuốc 1: Ngải cứu 25g, ích mẫu 30g và hoa phấn 20g. Đem rửa sạch rồi sắc uống ngày dùng 1 thang liên tục trong 5 – 7 ngày.
• Bài thuốc 2: Cỏ xước, ngải cứu và cam thảo nam mỗi vị 12g, rễ củ gai và ích mẫu mỗi vị 16g, hoa phấn 20g. Đem dược liệu sắc lấy nước uống, ngày dùng 1 thang. Nên sử dụng trước kỳ kinh 5 ngày và uống liên tục trong vòng 3 ngày.

Lưu Ý khi sử dụng Dược Liệu để trị bệnh

• Không sử dụng dược liệu bông phấn cho phụ nữ mang thai.
• Tránh nhầm lẫn với vị thuốc thiên hoa phấn.

Lời kết

Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Dược Liệu cũng như một số bài thuốc hay về vị thuốc này nhé !

Lưu ý

1. Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
2. Người bệnh không tự ý áp dụng
3. Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng

Nguồn: tracuuduoclieu.vn , tham khảo

Sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam