Hội chứng kháng phospholipid là một rối loạn tự miễn dịch – kết quả của việc hệ miễn dịch tấn công cơ thể do nhầm lẫn. Cụ thể, cơ thể tạo ra kháng thể tấn công một số protein liên kết với phospholipid, một loại chất béo được tìm thấy trong tế bào máu cũng như trong niêm mạc mạch máu. Kết quả là hình thành các cục máu đông, có thể nghiêm trọng và đôi khi dẫn đến đau tim hoặc đột quỵ. Hội chứng kháng phospholipid xảy ra ở phụ nữ thường xuyên hơn ở nam giới và là nguyên nhân chính gây sẩy thai liên tục cũng như các biến chứng thai kỳ khác. Thuốc làm loãng máu là phương pháp điều trị chính cho hội chứng này.
1. Hội chứng kháng phospholipid có bao nhiêu loại?
Hội chứng kháng phospholipid bao gồm 3 loại:
- Hội chứng kháng phospholipid nguyên phát, trong đó bệnh tự xảy ra, thay vì kết hợp với một rối loạn khác.
- Hội chứng kháng phospholipid thứ phát, xảy ra với một rối loạn tự miễn dịch khác, thường gặp nhất là lupus ban đỏ hệ thống.
- Hội chứng kháng phospholipid nguy hiểm (CAPS), một dạng Hội chứng kháng phospholipid cực kỳ nghiêm trọng (và cực kỳ hiếm), xảy ra khi nhiều cơ quan nội tạng hình thành cục máu đông trong khoảng thời gian vài ngày đến vài tuần, có khả năng gây suy đa cơ quan đe dọa tính mạng.
2. Các triệu chứng của Hội chứng kháng phospholipid
Các triệu chứng của Hội chứng kháng phospholipid rất khác nhau và phụ thuộc vào vị trí của cục máu đông. Chúng bao gồm:
- Đau, đỏ, nóng và sưng ở tay chân
- Phát ban lấm tấm màu đỏ tía
- Tức ngực
- Khó thở
- Nhức đầu tái phát, đôi khi dữ dội (hoặc đau nửa đầu)
- Thay đổi giọng nói
- Buồn nôn
- Run hoặc cử động cơ không tự nguyện
- Loét chân
- Chảy máu mũi và nướu
- Kinh nguyệt nhiều
- Đau bụng
- Mất trí nhớ
- Thay đổi thị lực đột ngột
- Sự hoang mang
- Co giật
- Nôn có màu đỏ tươi hoặc trông giống như bã cà phê
- Phân có màu đen hoặc đỏ tươi
- Sảy thai nhiều lần, sinh non hoặc thai chết lưu
Với Hội chứng kháng phospholipid, các cục máu đông có khả năng hình thành trong tĩnh mạch – mạch đưa máu đến tim cao gấp đôi so với trong động mạch, mạch đưa máu đi khỏi tim.
3. Các biến chứng
Cục máu đông do Hội chứng kháng phospholipid có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng và đôi khi đe dọa tính mạng, bao gồm các biến chứng sau.
- Huyết khối tĩnh mạch sâu: Cục máu đông hình thành sâu trong tĩnh mạch ở chi dưới hoặc khung chậu. Đây là một yếu tố nguy cơ của thuyên tắc phổi, một biến chứng nghiêm trọng hơn.
- Các vấn đề về tim: Hội chứng kháng phospholipid có thể gây ra các vấn đề về van tim, bao gồm trào ngược van hai lá, trong đó van hai lá không đóng đúng cách khiến máu chảy ngược vào tim. Hội chứng kháng phospholipid cũng làm tăng nguy cơ đau tim.
- Đột quỵ: Khi cục máu đông hình thành trong mạch máu dẫn đến não, hậu quả có thể là đột quỵ . Một phiên bản nhẹ hơn của đột quỵ, được gọi là cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua cũng có thể xảy ra. Tình trạng thường chỉ kéo dài vài phút và không gây ra tổn thương vĩnh viễn.
- Thuyên tắc phổi: Điều này có thể xảy ra khi một dạng cục máu đông di chuyển theo đường máu đến phổi gây ra đau ngực và khó thở. Thuyên tắc phổi có thể ngăn chặn dòng chảy của máu, làm tăng huyết áp trong các mạch dẫn đến phổi. Tình trạng này được gọi là tăng áp động mạch phổi và có thể dẫn đến suy tim.
- Loét chân: Khi tình trạng thiếu máu đến tứ chi kéo dài, các mô ở những vùng bị tổn thương có thể bị chết. Điều này phổ biến nhất ở ngón tay và ngón chân. Nếu vết loét tiến triển thành hoại tử có thể cần phải cắt cụt chi.
- Giảm lượng tiểu cầu: Một tình trạng đặc trưng bởi lượng tiểu cầu trong máu thấp, có thể gây ra bầm tím hoặc chảy máu dễ dàng hoặc quá nhiều.
- Thiếu máu tan máu tự miễn dịch: Tình trạng tự miễn dịch này dẫn đến sự phá hủy sớm các tế bào hồng cầu bởi hệ thống miễn dịch.
Vấn đề mang thai
Phụ nữ mắc Hội chứng kháng phospholipid có nhiều nguy cơ mắc một số biến chứng thai kỳ do khả năng hình thành cục máu đông trong nhau thai. Rủi ro bao gồm:
- Sẩy thai muộn (Nằm trong 2/3 giai đoạn sau của thai kỳ)
- Sẩy thai liên tục
- Tiền sản giật, một dạng cao huyết áp nguy hiểm khi mang thai
- Sinh non
- Hạn chế tăng trưởng trong tử cung, một nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh nhỏ hơn mức trung bình
- Phát triển huyết khối tĩnh mạch sâu ở bà mẹ trong thời kỳ mang thai hoặc sau khi sinh
4. Nguyên nhân của Hội chứng kháng phospholipid
Trong Hội chứng kháng phospholipid, cơ thể tạo ra các kháng thể nhắm vào một số protein trong máu liên kết với phospholipid, một loại chất béo được tìm thấy trong các tế bào máu và trong niêm mạc của mạch máu. Hai loại protein phổ biến nhất bị ảnh hưởng được gọi là beta-2-glycoprotein I và prothrombin, nhưng người ta không hiểu chính xác quá trình này dẫn đến sự phát triển của cục máu đông như thế nào.
Không có nguyên nhân nào được biết đến của Hội chứng kháng phospholipid nguyên phát, mặc dù các nhà nghiên cứu tin rằng các yếu tố di truyền và môi trường đóng một vai trò nào đó. Trong một số trường hợp hiếm hoi, Hội chứng kháng phospholipid đã được tìm thấy là xảy ra trong các gia đình, cho thấy có khuynh hướng di truyền. Một số nhà nghiên cứu cũng đã liên kết một số loại virus nhất định với Hội chứng kháng phospholipid, nhưng cần phải thực hiện thêm nhiều nghiên cứu để xác nhận mối liên hệ này.
Nhiễm trùng, chấn thương hoặc phẫu thuật đôi khi xuất hiện để kích hoạt Hội chứng kháng phospholipid nguy hiểm.
Các yếu tố rủi ro
Nói chung, bạn có nguy cơ bị đông máu cao hơn nếu bạn bị tiểu đường, huyết áp cao, cholesterol cao, béo phì, hút thuốc hoặc dùng thuốc ngừa thai hoặc liệu pháp thay thế hormone có chứa estrogen.
Các yếu tố nguy cơ của bản thân Hội chứng kháng phospholipid bao gồm phụ nữ hoặc có một tình trạng tự miễn dịch khác. Một số loại thuốc có liên quan đến Hội chứng kháng phospholipid, bao gồm hydralazine cho bệnh cao huyết áp, quinidine (cho loạn nhịp tim), thuốc chống động kinh phenytoin (Dilantin) và amoxicillin, một loại thuốc kháng sinh.
- 1/5 phụ nữ bị sẩy thai liên tiếp có Hội chứng kháng phospholipid
- 1/3 số ca đột quỵ xảy ra ở những người dưới 50 tuổi là do Hội chứng kháng phospholipid.
5. Đương đầu với bệnh
Sống chung với Hội chứng kháng phospholipid hầu như luôn phải dùng thuốc làm loãng máu vô thời hạn để ngăn ngừa cục máu đông. Để giảm thiểu nguy cơ chảy máu quá nhiều do các loại thuốc này, bạn sẽ cần phải thực hiện các biện pháp phòng ngừa nhất định, chẳng hạn như:
- Tránh các môn thể thao tiếp xúc hoặc các hoạt động làm tăng nguy cơ ngã
- Cẩn thận hơn khi cạo râu và sử dụng dao, kéo hoặc các dụng cụ sắc nhọn khác
- Nói chuyện với bác sĩ của bạn để xác định xem bạn có an toàn khi uống rượu hoặc nước ép nam việt quất hay không, vì có thể làm tăng tác dụng làm loãng máu của warfarin. Một số loại thực phẩm chứa nhiều vitamin K (bao gồm bông cải xanh, bơ và đậu gà) cũng có thể tương tác nguy hiểm với warfarin, cũng như một số loại thuốc và chất bổ sung không kê đơn: kiểm tra với bác sĩ về bất kỳ thay đổi chế độ ăn uống nào mà họ có thể đề nghị.
- Để giảm nguy cơ đông máu nói chung, bạn không nên hút thuốc nếu có Hội chứng kháng phospholipid và bạn sẽ cần làm việc với bác sĩ để kiểm soát hiệu quả các tình trạng như huyết áp cao, tiểu đường, cholesterol cao và béo phì. Tránh thời gian dài không hoạt động cũng sẽ giúp ngăn ngừa hình thành cục máu đông ở chân. Dùng liệu pháp thay thế hormone hoặc thuốc ngừa thai có chứa estrogen cũng có thể bị chống chỉ định.
Lời kết
Không có cách chữa khỏi Hội chứng kháng phospholipid, nhưng với việc theo dõi cẩn thận các loại thuốc làm loãng máu cũng như điều chỉnh lối sống, hầu hết những người bị Hội chứng kháng phospholipid nguyên phát có thể có cuộc sống bình thường và khỏe mạnh. Đối với những người bị Hội chứng kháng phospholipid thứ phát, tuân thủ kế hoạch điều trị bệnh tự miễn dịch đồng thời xảy ra sẽ giúp họ khỏe mạnh nhất có thể.
Xem thêm: Hội chứng Sjogren và 3 điều cần biết