Người lớn và trẻ sơ sinh bị Hội chứng ruột ngắn (SBS) không thể hấp thụ đủ nước và chất dinh dưỡng. Điều này xảy ra do chúng thường bị rối loạn chức năng hoặc ruột non ngắn. SBS có thể chuyển sang tình trạng nghiêm trọng. Đôi khi người bệnh cần truyền dưỡng chất và nước trực tiếp vào máu để tránh suy dinh dưỡng và mất nước. Nhiều tiến bộ y học đã cải thiện khả năng sống sót của những người bị ảnh hưởng bởi SBS. Nhưng đây vẫn là một chứng rối loạn suy nhược vừa khó điều trị vừa tốn kém. Bài Hội chứng ruột ngắn: Tế bào gốc có thể cải thiện tình trạng này? cho thấy một liệu pháp tốt hơn.

Hội chứng ruột ngắn: Tế bào gốc có thể cải thiện tình trạng này?

1. Về SBS

Hội chứng ruột ngắn (SBS) là một nhóm các tình trạng xuất hiện do ruột non không thể hấp thụ đủ

nước,
dưỡng chất,
và khoáng chất

để duy trì sức khỏe và sự phát triển bình thường của cơ thể.

Yêu cầu tư vấn
Gói Bảo hiểm sức khoẻ
Bảo Việt An Gia

Nguyên nhân dẫn đến SBS thường do ruột non có chiều dài bằng một nửa (hoặc ít hơn) kích thước ruột non bình thường. SBS có thể được phát hiện nhờ

khám sức khỏe,
xét nghiệm máu,
chụp X-quang,
và xét nghiệm chất béo trong phân. Xét nghiệm này cho biết cơ thể có khả năng tiêu hóa và hấp thụ chất béo hay không?

2. Ruột non

Vai trò

Ruột non rất quan trọng để hấp thụ hầu hết các dưỡng chất và nước chúng ta tiêu thụ. Nhưng có rất nhiều thứ đang diễn ra trong ruột và hầu hết mọi người không nhận ra. Ruột của chúng ta là một phần của mối quan hệ cộng sinh, tạo ra một khoang phát triển lý tưởng cho vi khuẩn sinh sống. Vi khuẩn

lấy thức ăn để phát triển,
có môi trường được bảo vệ,
và nhiệt độ lý tưởng để phát triển.

Đổi lại, những vi khuẩn này giúp phân hủy thức ăn thành các phân tử để ruột

có thể hấp thụ,
hoặc thực sự là giữ cho niêm mạc ruột khỏe mạnh.

Cơ chế

Ruột non cũng có nhiều thành phần phức tạp cho phép nó

đẩy thức ăn, chất thải,
và thu thập chất dinh dưỡng.

Nó có

một hệ thần kinh,
cơ bắp,
một mạng lưới mạch máu phức tạp,
nhiều loại tế bào chuyên biệt,
và có lẽ quan trọng nhất là tế bào gốc.

‘Tế bào gốc mô‘ này rất quan trọng để

duy trì – sửa chữa ruột,
và không ngừng tạo ra các tế bào mới.

Điều này đặc biệt quan trọng đối với lớp niêm mạc bên trong ruột non (biểu mô). Nơi đây có nhiều khe và phần mở rộng, được gọi là crypts và nhung mao. Các nhung mao

kéo dài đến giữa ruột,
và làm tăng đáng kể tốc độ và khả năng hấp thụ dưỡng chất.

Tuy nhiên, các tế bào tạo nên nhung mao phải tiếp xúc với điều kiện rất khắc nghiệt. Vậy nên

chúng không sống được lâu,
và cần được thay thế liên tục.

Thực tế

Các tế bào gốc vẫn còn trong các lớp đệm (crevasses) phải thay thế TẤT CẢ các tế bào nhung mao trong ruột non sau mỗi 3 đến 5 ngày! Những tế bào gốc này và các tế bào gốc khác cũng giúp sửa chữa những tổn thương từ nhỏ đến trung bình ở ruột. Tuy nhiên, khi những tổn thương lớn xảy ra, tế bào gốc có thể không thể sửa chữa mọi thứ. Điều này có thể dẫn đến suy ruột, đây là một vấn đề sức khỏe rất nghiêm trọng và có thể đe dọa tính mạng. Để cứu sống bệnh nhân, các bác sĩ có thể loại bỏ những vùng ruột bị hỏng hoặc chết. Nếu những phần này lớn, nó có thể dẫn đến hội chứng ruột ngắn.

3. Các dạng hội chứng ruột ngắn

SBS thường được thảo luận theo tình trạng của trẻ sơ sinh và người lớn. Phần lớn các trường hợp SBS ở người lớn và trẻ sơ sinh xảy ra sau khi các phần ruột non bị tổn thương được phẫu thuật cắt bỏ.

Ở Người lớn

Hội chứng ruột ngắn có thể xảy ra khi một vấn đề y tế khác đòi hỏi phải cắt bỏ một nửa hoặc nhiều hơn ruột non. Việc cắt bỏ các phần của ruột liên quan đến những bệnh như

ung thư ruột,
cục máu đông,
chết các tế bào thần kinh kiểm soát ruột,
tổn thương thể chất (như vết thương nghiêm trọng ở bụng),
hoặc các trường hợp nghiêm trọng của bệnh Crohn.

Ở trẻ sơ sinh

Các vấn đề về phát triển có thể khiến các bộ phận của ruột non bị tổn thương nghiêm trọng hoặc bắt đầu chết. Một ví dụ cụ thể của trường hợp này là viêm ruột hoại tử. Nơi đó các cơ và dây thần kinh ruột của trẻ sơ sinh đã chết khiến ruột không hoạt động được nữa. Phẫu thuật cắt bỏ những vùng này có thể làm ngắn ruột non và dẫn đến SBS. Ngoài ra, một số trẻ sơ sinh bị hội chứng ruột ngắn lúc sinh ra đã bị thiếu các phần lớn ruột non. Nhưng điều này ít phổ biến hơn.

4. Phương pháp điều trị hội chứng ruột ngắn

Phác đồ hiện hành

Hầu hết các phương pháp điều trị hội chứng ruột ngắn (cho cả trẻ sơ sinh và người lớn) bắt đầu bằng việc cung cấp dưỡng chất và nước trực tiếp vào máu (dinh dưỡng qua đường tiêu hóa). Điều này giúp ruột có thời gian phục hồi sau bất kỳ phương pháp điều trị phẫu thuật nào. Và sau đó nó thích nghi với chiều dài ngắn hơn. Tuy nhiên, ngay cả khi ruột có thể thích nghi và ngừng cung cấp dinh dưỡng qua đường tiêu hóa,

chế độ ăn kiêng đặc biệt,
dùng thực phẩm chức năng.

vẫn thường được khuyến nghị lâu dài.

Tiến hành

Phương pháp điều trị có thể bao gồm sử dụng thuốc (chẳng hạn như thuốc chống tiêu chảy) để

làm chậm quá trình tiêu hóa,
và có thêm thời gian hấp thụ chất dinh dưỡng.

Hormone cũng thường được kê đơn để thúc đẩy sự phát triển và thích ứng của các tế bào ruột. Trong trường hợp nghiêm trọng, việc cấy ghép ruột non được thực hiện. Nó là một thách thức. Vì ruột thường chứa vi khuẩn, có thể dẫn đến nhiễm trùng. Ngoài ra, những người hiến tặng ruột cũng bị hạn chế. Điều quan trọng phải nhận ra rằng có

nhiều phần khác nhau của ruột non,
mỗi phần có tầm quan trọng khác nhau.

Thường việc cấy ghép chỉ được thực hiện nếu

những đoạn quan trọng của ruột non đã bị cắt bỏ,
và cần được thay thế.

5. Nghiên cứu hiện tại và thử nghiệm lâm sàng

Đánh giá chung

Từ thuốc, phương pháp phẫu thuật, tế bào gốc cho đến việc xây dựng mô ruột tổng hợp trong phòng thí nghiệm, tất cả các khía cạnh và phương pháp điều trị SBS đều đang được kiểm tra. Nhiều nhà nghiên cứu, chẳng hạn như Tiến sĩ Simon Eaton. Ông nghiên cứu sinh hóa và chuyển hóa của ruột tại Đại học College London (UCL). Và ông tập trung vào việc tìm hiểu cách các tế bào ruột thay đổi do bệnh tật và phương pháp điều trị phẫu thuật. Bước quan trọng đầu tiên này dành để giải quyết cách điều trị các bệnh và biến chứng như SBS. Một số nghiên cứu nhằm mục đích ngăn chặn hội chứng ruột ngắn. Chúng khám phá các phương pháp điều trị (bao gồm cả liệu pháp tế bào gốc) cho các bệnh đường ruột trước lúc cắt bỏ các đoạn ruột.

Thực tiễn

Các bác sĩ lâm sàng

Họ cũng đang xem xét những chiến lược phẫu thuật nào có thể được sử dụng để giảm thiểu tác động của việc cắt bỏ các đoạn ruột non. Các phương pháp phẫu thuật để điều trị hội chứng ruột ngắn đang được khám phá. Việc đưa các van vào ruột non để làm chậm quá trình di chuyển thức ăn đang được chú ý. Các phương pháp điều trị SBS bao gồm

nghiên cứu các loại thuốc và hormone như Teduglutide,
chúng giúp thúc đẩy các tế bào ruột hấp thụ nhiều nước và dưỡng chất hơn.

Một số nhóm nghiên cứu

Họ tập trung vào kỹ thuật sinh học ruột non. Quá trình này giúp xây dựng hoặc phát triển nhân tạo các đoạn ruột non để cấy ghép. Một ví dụ về các nhóm làm việc này là chương trình nghiên cứu hợp tác Giải pháp cung cấp năng lượng mô ruột (INTENS). Tuy nhiên, những công nghệ tiên tiến này còn nhiều năm nữa mới được sử dụng để điều trị. Nghiên cứu cũng mất nhiều năm để

thành các phương pháp điều trị y tế,
vượt qua các thử nghiệm lâm sàng,
và được chấp thuận là an toàn và hiệu quả để sử dụng trong các phòng khám.

Nếu bạn muốn biết tin tức mới nhất về các phương pháp điều trị hội chứng ruột ngắn, bạn có thể xem các thử nghiệm lâm sàng tại Clinicaltrials.gov.

6. Tế bào gốc có thể giúp gì trong quá trình điều trị tế bào gốc

Hứa hẹn

Nhiều lĩnh vực nghiên cứu xung quanh việc điều trị hội chứng ruột ngắn đang tích cực quan tâm đến tế bào gốc. Tế bào gốc mang lại cơ hội sửa chữa, chữa lành và tái tạo các phần của ruột non. Nhưng việc sử dụng chúng đòi hỏi nhiều năm nghiên cứu để hiểu

cách hoạt động của tế bào gốc,
và cách chúng tham gia điều trị bệnh.

Đây chỉ là một số cách tế bào gốc đang được sử dụng để nghiên cứu.

Vấn đề chung

Một lĩnh vực nghiên cứu tế bào gốc đang xem xét điều trị các vấn đề của ruột non trước phẫu thuật để loại bỏ các bộ phận bị hư. Ví dụ, phòng thí nghiệm của Nikhil Thapar tại UCL đang tìm hiểu các cách sử dụng tế bào gốc để xây dựng lại các bộ phận của hệ thần kinh ruột. Họ mong nó có thể giúp những người bị “bệnh thần kinh ruột” (suy hệ thần kinh ruột hay “rối loạn chức năng giả ruột”). Các phương pháp điều trị xây dựng lại hệ thần kinh của ruột giúp ngăn ngừa rất nhiều các cuộc phẫu thuật dẫn đến hội chứng ruột ngắn.

Thực nghiệm

Các nhà nghiên cứu cũng đang sử dụng tế bào gốc để phát triển các ‘organoids’ trong ruột non. Từ này có nghĩa là giống nội tạng. Những nhóm tế bào nhỏ bé này

sắp xếp thành một lớp tế bào có nếp gấp,
mô phỏng cấu trúc và chức năng của lớp lót bên trong ruột non (biểu mô).

Cách nghiên cứu hữu cơ này có thể có chi phí rẻ và dễ nghiên cứu

cách ruột hoạt động,
phát triển,
chữa lành khỏi tổn thương,
và thay thế tế bào.

Chúng cũng có thể hữu ích để nghiên cứu

bệnh tật,
thuốc,
và phương pháp điều trị y tế mới trong các phòng thí nghiệm
trước lúc được thử nghiệm trên động vật hoặc người.

Lời khuyên

Trong trường hợp phải phẫu thuật cắt bỏ ruột non, việc cấy ghép tế bào gốc có thể giúp

sửa chữa ruột sau phẫu thuật,
và tái tạo một số tế bào / mô đã bị mất.

Ngoài ra, các nhà nghiên cứu thuộc dự án INTENS theo diện hợp tác quốc tế đang kiểm tra

cách tế bào gốc có thể được sử dụng để phát triển các đoạn ruột mới trên các giá thể sinh học,
và liệu nó có thể được dùng cho việc cấy ghép?

Dự án này đầy tham vọng. Vì ruột có nhiều loại tế bào khác nhau để toàn bộ hệ thống hoạt động tốt. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đang đạt được tiến bộ.

Khó khăn

Một trong những vấn đề phức tạp trong việc xây dựng mô ruột tại phòng thí nghiệm là làm sao để các tế bào gốc hình thành chính xác hình dạng của ruột. Nghiên cứu trong phòng thí nghiệm của Pablo de Coppi tại UCL đã chỉ ra rằng khung protein, được làm từ mô của người hiến tặng đã

loại bỏ tất cả các tế bào ban đầu của nó,
cung cấp một cấu trúc khởi đầu tốt cho các tế bào gốc bám vào và phát triển.

Các khía cạnh khác của công nghệ sinh học đang nghiên cứu cách tái tạo ruột mới. Việc tạo cơ và hệ thần kinh của ruột, vẫn đang được tiến hành. Và có thể nó phải mất nhiều năm để trở thành các lựa chọn điều trị an toàn và đáng tin cậy. Nhưng cuối cùng kết quả có thể rất xứng đáng. Việc sử dụng tế bào gốc của chính cá nhân để phát triển ruột

làm giảm đáng kể nguy cơ thải ghép,
và khỏi chờ người hiến tặng tương thích.

7. Thách thức trong quá trình nghiên cứu cách điều trị hội chứng ruột ngắn

Thông thường, các ca phẫu thuật SBS giải quyết nhiều vấn đề y tế phức tạp. Những vấn đề này có thể diễn ra trong suốt quá trình điều trị.

Hầu hết các trường hợp SBS là duy nhất. Vì vậy các phương pháp điều trị thường phải được điều chỉnh cho phù hợp với từng đối tượng.

Trẻ sơ sinh đang ở giai đoạn quan trọng trong cuộc đời và nhạy cảm với các phương pháp điều trị. Một số phương pháp điều trị hội chứng ruột ngắn có hiệu quả ở trẻ em và người lớn. Nhưng nó không thể sử dụng cho trẻ sơ sinh.

Có thể cấy ghép ruột, nhưng các phương pháp điều trị thay thế liên tục được tìm kiếm vì nhiều thách thức. Bởi