HỘI CHỨNG SUY HÔ HẤP CẤP TIẾN TRIỂN LÀ GÌ?

Hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển (ARDS), được mô tả lần đầu tiên năm 1967, là một hội chứng lâm sàng với biểu hiện khó nặng khởi phát nhanh, thiếu oxy máu, và thâm nhiễm phổi lan tỏa dẫn đến suy hô hấp.

2. Nguyên nhân hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển

Nguyên nhân hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển là do một số rối loạn lâm sàng như:

• Viêm phổi nặng: Là nguyên nhân thường gặp nhất, viêm phổi do vi khuẩn (ví dụ như: phế cầu, liên cầu,Influenzae…) hoặc viêm phổi do virus (ví dụ: cúm A H5N1, H1N1, H7N9, SARS…).
• Ngạt nước: Tổn thương màng Sufartan.
• Trào ngược dịch dạ dày: Thường gặp ở người bệnh hôn mê hoặc say rượu, hoặc có tăng áp lực nội sọ dịch dạ dày gây ra tổn thương phổi trên diện rộng kèm xẹp phổi.
• Tiêm, hít Heroin hay sử dụng các loại thuốc ma túy khác (Cocain, Amphetamin…).
• Chấn thương lồng ngực nặng gây đụng dập phổi.
• Nhiễm khuẩn nặng hoặc sốc nhiễm khuẩn.
• Truyền máu số lượng lớn (>15 đơn vị), đặc biệt là máu toàn phần.
• Viêm tụy cấp nặng;
• Suy thận cấp.
• Bỏng nặng ,đặc biệt là bỏng hô hấp

Tỷ lệ mắc

Tỷ lệ mắc ARDS là 58/100 000 người năm với 141.500 trường hợp mới mỗi năm, tỷ lệ tử vong hàng năm là 59.000 mỗi năm theo báo cáo năm 2005 tại các đơn vị chăm sóc tích cực của Hoa Kỳ. Dữ liệu từ 2001-2008 cho thấy tỷ lệ ALI và / hoặc ARDS ở bệnh nhân người lớn nhập viện đã giảm, có lẽ do sử dụng rộng rãi thông khí bảo vệ phổi, giảm nhiễm trùng bệnh viện, và sử dụng sản phẩm máu thận trọng hơn.

Tỷ lệ tử vong

ARDS gây tử vong khoảng 40% trong 200.000 bệnh nhân nặng hàng năm ở Hoa Kỳ Ước tính gộp tỷ lệ tử vong của ARDS từ một tổng quan hệ thống là 36 – 44% với rất ít thay đổi hơn hai thập kỷ cho đến năm 2006.Tỷ lệ tử vong giảm rõ rệt trong các nghiên cứu từ năm 1997 đến năm 2009.

Tại Việt Nam, hiện chưa có con số thống kê chính xác nhưng tỷ lệ tử vong do hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển cũng không hề nhỏ.

Hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển có thể không có triệu chứng ban đầu hoặc dấu hiệu không rõ nên rất dễ bị bỏ qua. Sau 6 đến 48 giờ, người bệnh bắt đầu có những diễn biến nặng hơn như:

• Bệnh nhân tím rõ hơn ở môi, đầu chi;
• Khó thở tăng và nghe phổi thấy có ran ẩm ở hai bên đồng thời có thể nghe tiếng thổi ống.
• X-quang phổi sẽ cho thấy hình ảnh rõ ràng của thâm nhiễm phế nang và khoảng kẽ.
• Lồng ngực cũng cho thấy sự tổn thương trên khoảng rộng khi chụp CT.
• Suy hô hấp tiến triển nhanh và nếu bệnh nhân không được điều trị kịp thời sẽ dễ dẫn đến tử vong.

Nhận diện và điều trị các bệnh lý nguyên nhân rất quan trọng trong xử trí ARDS. Chỉ khi loại bỏ được nguyên nhân gây ra ARDS mới có thể đưa bệnh nhân ra khỏi tình trạng suy hô hấp.

Thở máy: Bệnh nhân ARDS nặng gia tăng công thở và thiếu oxy máu tiến triển cần thông khí cơ học. Yêu cầu của thông khí cơ học là bảo đảm nồng độ oxy máu động mạch thoả đáng và giảm thiểu nguy cơ biến chứng do máy thở.

• • Đặt phương thức thở PCV hoặc VPV.
  • Thông khí nhân tạo với áp lực dương và tần số cao (High frequency positive pressure ventilation – HFPPV).
  • Tuần hoàn ngoài cơ thể bằng máy oxy hoá qua màng (extracorporal membrane oxygenator- ECMO).
  • Thông khí nhân tạo với áp lực dương cả hai thì và tần số thấp kết hợp với máy dùng màng lọc co2 ra khỏi cơ thể.

4. Phòng ngừa hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển

Để phòng ngừa hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển hiệu quả thì cần:

• Chữa trị các bệnh lý như tim mạch, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính COPD, dự phòng huyết khối tĩnh mạch sâu chi dưới triệt để.
• Tránh xa môi trường không khí ô nhiễm, hóa chất độc hại.
• Cần điều trị kháng sinh sớm nếu nghi ngờ bị viêm phổi do vi khuẩn. Hoặc nếu nghi ngờ viêm phổi do virus thì cần điều trị bằng thuốc kháng virus, tránh để bệnh tiến triển thành suy hô hấp cấp tiến triển.

ARDS là nguyên nhân quan trọng của suy hô hấp cấp, có tỷ lệ tử vong cao, liên quan đến nhiều bệnh lý nội và ngoại khoa. Mặc dù chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho ARDS, đã có những tiến bộ đáng kể trong việc điều trị bệnh nhân ARDS bằng sử dụng các chiến lược thông khí cơ học bảo vệ phổi, hạn chế dịch và điều trị bệnh lý cơ bản.