HỘI CHỨNG TĂNG ÁP TĨNH MẠCH CỬA LÀ GÌ?

Trong cơ thể người, động mạch thực hiện nhiệm vụ vận chuyển máu từ tim đến các cơ quan và tĩnh mạch thực hiện nhiệm vụ vận chuyển máu từ các cơ quan về lại tim. Trong đó, không giống như những tĩnh mạch bình thường, tĩnh mạch cửa lại thực hiện nhiệm vụ vận chuyển máu từ các cơ quan bao gồm dạ dày, ruột non, ruột già, tuyến tụy, lách đến gan. Sau khi nhận máu từ tĩnh mạch cửa vận chuyển tới, gan thực hiện chức năng lọc và đào thải những chất độc khác có trong máu ra khỏi cơ thể.

Hội chứng tăng áp tĩnh mạch cửa là tình trạng huyết áp tĩnh mạch cửa tăng cao, >10mmHg, trong khi thông thường chỉ số này là từ 3 – 6 mmHg.

Có nhiều nguyên nhân gây hội chứng tăng áp tĩnh mạch cửa, tùy thuộc vào vị trí tổn thương của tĩnh mạch cửa so với gan, các nguyên nhân được phân thành như sau:

• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa trước gan: hẹp tĩnh mạch cửa bẩm sinh (thường gặp ở trẻ nhỏ), viêm tắc tĩnh mạch cửa hoặc tĩnh mạch lách (thường gặp ở phụ nữ mang thai, phụ nữ sau sinh, người già, bệnh nhân mắc bệnh nặng phải nằm một chỗ trong thời gian dài, …), khối u ở bụng gây chèn ép do ung thư tụy, ung thư dạ dày, ung thư đại tràng.
• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa tại gan: ung thư di căn đến gan, xơ gan, xơ gan ứ mật nguyên phát, viêm gan do bia rượu, gan nhiễm mỡ. Trong đó, xơ gan được cho là nguyên nhân chủ yếu.
• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa sau gan: viêm màng ngoài tim co thắt, các bệnh lý gây tăng áp lực tim phải như suy tim phải, hở van tim 3 lá, cơ tim.

Thông thường bệnh nhân hội chứng tăng áp tĩnh mạch cửa không có triệu chứng bất thường nào cho đến khi xuất hiện các biến chứng. Tuy nhiên một số biểu hiện sau là thường gặp trong tăng áp lực tĩnh mạch cửa:

• Bụng căng, báng bụng
• Lách to
• Giãn tĩnh mạch thành bụng

Tăng áp lực tĩnh mạch cửa có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là tăng áp lực tĩnh mạch cửa do xơ gan. Các biến chứng đó là:

• Giãn và vỡ tĩnh mạch thực quản
• Xuất huyết tiêu hóa do giãn, vỡ tĩnh mạch thực quản gây ra
• Thiếu máu do xuất huyết tiêu hóa
• Rối loạn đông máu do gan không tổng hợp được các yếu tố đông máu
• Cường aldosteron
• Suy giảm chức năng gan, thận
• Bệnh lý não

Điều trị tăng áp lực tĩnh mạch cửa bao gồm các điều trị sau: điều trị giảm áp lực tĩnh mạch cửa, điều trị biến chứng (xuất huyết tiêu hóa, cổ trướng), cấy ghép gan.

• Điều trị làm giảm áp lực tĩnh mạch cửa: Có các phương pháp điều trị như phẫu thuật dẫn lưu máu hệ cửa – chủ (được chỉ định trong trường hợp bệnh nhân có triệu chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa rõ rệt, tiền sử xuất huyết tiêu hóa và hay tái phát, tĩnh mạch thực quản bị co giãn nhưng chức năng gan bình thường), phẫu thuật tạo dính cơ quan hệ cửa – chủ (được chỉ định khi không có khả năng hoặc không có chỉ định nối mạch máu), phẫu thuật làm giảm lưu lượng máu đến tĩnh mạch cửa như cắt lách, thắt động mạch lách, gan, phẫu thuật triệt mạch.
• Điều trị biến chứng: Xuất huyết tiêu hóa là biến chứng thường gặp của tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Điều trị xuất huyết tiêu hóa do vỡ tĩnh mạch thực quản bao gồm điều trị nội – ngoại khoa.
  • Khi bệnh nhân không đáp ứng với điều trị nội khoa thì tiến hành điều trị ngoại khoa với các phẫu thuật giúp làm giảm áp lực tĩnh mạch cửa, can thiệp trực tiếp tĩnh mạch thực quản bị giãn, phẫu thuật ngăn chặn luồng máu được vận chuyển nối tiếp giữa tĩnh mạch cửa – chủ đi qua thực quản.
  • Một biến chứng khác của tăng áp lực tĩnh mạch cửa là cổ trướng, thường được điều trị bằng các phương pháp ngoại khoa.
• Ghép gan: Ghép gan được chỉ định trong một số trường hợp nhằm điều trị triệt để chứng tăng áp tĩnh mạch cửa. Tuy nhiên, đây là kỹ thuật phụ thuộc vào nhiều yếu tố như nguồn gan được ghép, phản ứng thải trừ, miễn dịch, sinh hoá, …