Lá Sen – Vị thuốc Lợi Huyết được tin dùng trong Đông Y

Thông Tin Dược Liệu

• Tên gọi khác: Hà diệp, liên diệp.
• Tên khoa học: Folium nelumbinis.
• Họ: Sen (Nelumbonaceae).

1. Đặc điểm dược liệu

Lá sen là bộ phận của cây mọc lên khỏi mặt nước, còn có tên gọi khác là hà diệp hay liên diệp. Phần cuống lá dài, phía ngoài có gai nhỏ. Phiến lá có hình khiên, to, đường kính khoảng từ 60 – 70cm tùy thuộc vào thổ nhưỡng.

Phần mặt trên của lá hơi nhám, thường có màu lục tro. Còn phần mặt dưới thì nhẵn bóng có màu nâu nhạt với gân nổi gờ lên. Mỗi lá sẽ có từ khoảng 17 – 23 gân mọc tỏa tròn hình nan hoa. Lá sen giòn, dễ vụn nát và có mùi thơm dễ chịu.

2. Bộ phận dùng

Lá của cây hoa sen là bộ phận được dùng làm vị thuốc mà bài viết đề cập đến.

3. Phân bố

Sen là loại cây mọc tự nhiên hoặc được trồng nhiều tại các vùng đàm lầy, ao hồ ở nhiều nơi như các nước Đông Dương, Malaixia hay châu Đại Dương. Riêng ở nước ta, cây sen có thể được tìm thấy ở khắp nơi, điển hình nhất là các tỉnh Tây Nam Bộ.

4. Thu hái và sơ chế

Lá sen có thể được thu hái quanh năm nhưng thời điểm tháng 7 – 9 là phổ biến nhất. Ngoài ra, nhiều tài liệu Đông y cho rằng, nên thu hái lá khi cây bắt đầu nở hoa.

Sau khi cắt những lá bánh tẻ về thì cần lau cho sạch và cắt bỏ phần cuống. Tiếp đến đem phơi nắng cho héo rồi gấp thành hình bán nguyệt và phơi tiếp cho khô hẳn.

Hướng dẫn chi tiết một số cách bào chế thông dụng:

• Lá sen khô đem phun nước cho hơi mềm ra. Sau đó dùng dao bén thái thành các dải dài hay miếng mỏng. Tiếp đến đem phơi hoặc sấy khô ở nhiệt độ thấp.
• Lá sen thán sao: Phần lá sau khi được làm sạch thì đem thái thành dải dài. Sau đó cho vào nồi kín và tiến hành đun nóng rồi để nguội, lấy ra.

5. Bảo quản

Lá sen khi đã được phơi hoặc sấy khô cần được bảo quản trong túi kín ở những nơi khô thoáng.

Công dụng và Liều dùng

1. Tính vị

Theo các tài liệu cổ thì dược liệu có vị đắng và tính bình.

2. Thành phần hóa học

Phân tích ghi nhận lá sen có chứa một số thành phần quan trọng, bao gồm:

• Tamin
• Nuxifcrin
• Roemerin
• Nonuxiferin
• Vitamin C
• Acid hữu cơ

3. Tác dụng dược lý

Theo y học cổ truyền

• Công dụng: Thăng thanh tán ứ, băng trung huyết lỵ, thanh thử hành thũng, an thần, lợi thấp.
• Chủ trị: Mất ngủ, tăng huyết áp, di tinh, sốt xuất huyết, chảy máu não, chảy máu cam, nôn ra máu, máu hôi không ra hết sau sinh.

Theo y học hiện đại

• An thần
• Chống co thắt cơ trơn
• Ức chế loạn nhịp tim
• Chống choáng phản vệ

4. Cách dùng – liều lượng

Dược liệu lá sen được dùng phổ biến dưới dạng thuốc sắc, có thể kết hợp đa dạng với các vị thuốc khác. Liều được khuyến cáo sử dụng trong 1 ngày là vào khoảng 15 – 20g.

Các bài thuốc tiêu biểu từ Dược Liệu

1. Bài thuốc chữa băng huyết, tiêu chảy ra máu

• Chuẩn bị: 40g lá sen tươi, 12g rau má.
• Thực hiện: Các vị thuốc này đem sao vàng rồi thái nhỏ và cho vào ấm sắc với 400ml. Thu lấy 100ml thuốc, chia làm 2 lần uống, ngày 1 thang.

2. Bài thuốc chữa chảy máu não cùng các biến chứng đi kèm ở người bệnh tăng huyết áp

• Chuẩn bị: 15g lá sen, 12g đỗ trọng, 15g cam thảo, 10g bạch thược, 10g sinh địa, 10g tang ký sinh, 10g mạch môn.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên đem sắc chung với 1 thăng nước. Thu lấy phân nửa rồi lọc bỏ bã. Chia đều thành 3 lần uống, ngày 1 thang.

3. Bài thuốc chữa bệnh sốt xuất huyết

• Chuẩn bị: 40g lá sen, 40g cỏ nhọ nồi (có thể dùng ngó sen thay thế), 20g hạt mã đề, 30g rau má.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên cho vào ấm sắc lấy nước bỏ bã, uống ngày 1 thang, có thể chia nhiều lần. Trường hợp bị xuất huyết nhiều nên tăng liều của lá và ngó sen lên thành 60g, các vị khác giữ nguyên liều.

4. Bài thuốc trị máu hôi không ra hết sau sinh

• Chuẩn bị: 30g lá sen.
• Thực hiện: Đem vị thuốc đi sao thơm rồi tán nhỏ. Có thể uống trực tiếp với nước sôi ấm. Hoặc sắc chung với 200ml nước đến khi còn 50ml, uống 1 lần trong ngày

5. Bài thuốc chữa chảy máu cam

• Chuẩn bị: 15g lá sen, 10g lá tre, 2g hoàng liên, 10g mộc thông, 10g đan bì, 5g liên kiều, 6g thanh hao, 3g hoàng cầm, 6g sơn chi cùng 10g rễ cỏ tranh.
• Thực hiện: Các vị thuốc cho hết vào ấm sắc lấy nước, bỏ bả, uống ngày 1 thang. Bài thuốc phù hợp vpwis những người bị chảy máu cam, mũi khịt khô, miệng hôi, tiểu dắt, đại tiện táo.

6. Bài thuốc chữa ho ra máu và nôn ra máu

• Chuẩn bị: 30g lá sen, 30g sinh địa, 30g ngó sen, 20g ngải cứu, 20g trắc bá.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên đem thái nhỏ rồi phơi khô. Tiếp đến cho vào vấn sắc lấy nước bỏ bã, uống trong ngày mỗi ngày chỉ 1 thang.

7. Bài thuốc dùng cho bệnh nhân cao huyết áp

• Chuẩn bị: 20g lá sen cùng 15g táo mèo.
• Thực hiện: Hai vị thuốc trên đem nghiền nhỏ rồi cho vào ấm hãm với nước sôi khoảng 30 phút. Dùng uống thay trà với liều lượng 1 thang/ngày. Bài thuốc đáp ứng tốt với các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt hay đau đầu.

Lưu Ý khi sử dụng Dược Liệu để trị bệnh

Để đảm bảo an toàn cho sức khỏe, khi sử dụng lá sen, cần chú ý đến các vấn đề sau:

• Không dùng cho phụ nữ mang thai hay đang trong thời kỳ cho bé bú.
• Phụ nữ khi đang hành kinh không nên uống nước lá sen.
• Dùng lá sen lâu dài có thể làm giảm ham muốn tình dục, ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng sinh lý.
• Những người thể hàn không nên dùng lâu dài. Các triệu chứng dùng kéo dài dễ gặp là mệt mỏi, tim đập thất thường, giảm trí nhớ.
• Tránh dùng nước lá sen thay thế nước lọc khi đang sử dụng các thực phẩm giảm cân khác.

Lời kết

Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Dược Liệu cũng như một số bài thuốc hay về vị thuốc này nhé !

Lưu ý

1. Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
2. Người bệnh không tự ý áp dụng
3. Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng

Nguồn: tracuuduoclieu.vn , tham khảo

Sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam