Liên Nhục ( Hạt sen ) – Vị dược liệu dân dã với nhiều công dụng quý

Thông Tin Dược Liệu

Tên gọi khác: Liên nhục, Liên tử, Liên thực, Tương liên

Tên dược: Semen Nelumbinis

Họ: Sen (danh pháp khoa học: Nelumbonaceae)

1. Đặc điểm dược liệu

Hạt sen có hình trái xoan và gồm có 2 mảnh. Ở đầu trên của hạt có núm màu nâu, hạt được bao phủ bởi màng mỏng màu nâu nhạt và có nhiều vân dọc. Khi bóc lớp màng nâu thì bên trong hạt có màu trắng ngà.

Tách hai lá mầm ra thì có 2 đường rãnh dọc đối xứng và bên trong chứa chồi mầm màu xanh (được gọi làm tim sen hoặc tâm sen).

2. Bộ phận dùng

Hạt sen.

3. Phân bố

Sen được trồng nhiều ở nước ta, đặc biệt là các tỉnh miền Tây Nam Bộ.

4. Thu hoạch – sơ chế

Thu hoạch khi đài sen đã già. Sau đó đem tách hạt sen ra, bóc bỏ vỏ ngoài và đem phơi khô dùng dần.

Hoặc có thể bào chế liên nhục như sau:

• Bóc bỏ vỏ ngoài rồi sao vàng dùng dần.
• Bóc bỏ vỏ ngoài rồi ngâm vào nước, tiếp theo bóc lớp màng bao phủ ở trong rồi đồ cho chín. Tiếp tục đem phơi hoặc sấy cho thật khô rồi để dùng dần.

5. Bảo quản

Bải quản ở nơi khô ráo và thoáng mát.

Công dụng và Liều dùng

1. Tính vị

Liên nhục có vị ngọt chát, tính bình.

2. Thành phần hóa học

Hạt Sen chứa tinh bột (là thành phần chính). Protein 14,8% gồm các acid amin, threonin 2,42%; methionin 0,82%; leucin 3,23%; isoleucin 1,11%; phenylalanin 12,64%. Ngoài ra còn có 2,11% dầu béo gồm các acid béo

3. Chủ trị

– Dưỡng tỳ, trị biếng ăn, tiêu hóa kém, tiêu chảy mãn tính do tỳ khí suy yếu không chuyển hóa được thấp ở đại trường. Dùng với Nhân sâm, Bạch truật, Hoài sơn
– Dưỡng thận, trị xuất tinh sớm, di tinh, dưỡng tân dịch. Dùng với Sa uyển tử, Thỏ ty tử, Liên tu và Lộc nhung
– Dưỡng tâm an thần, trị hay bị hồi hộp, bứt rứt, mất ngủ, khó ngủ, hay mộng mị. Dùng với Mạch môn đông, Bá tử nhân, Phục thần, Trân châu mẫu, Toan táo nhân

4. Tác dụng của hạt sen ( liên nhục )

Tác dụng của hạt sen theo Đông Y

• Công năng: Ích thận, bổ tỳ, sát trường, an thần, dưỡng tâm, cố tinh
• Chủ trị: Suy nhược cơ thể, suy nhược thần kinh, cơ thể yếu, mất ngủ, ăn kém, di mộng tinh, băng lậu, tâm phiền và chứng ăn uống không tiêu. Ngoài ra hạt sen còn được dùng để bồi bổ sức khỏe cho người cao tuổi, phụ nữ sau sinh và người bị bệnh nặng lâu ngày.

Công dụng của hạt sen theo nghiên cứu dược lý hiện đại

• Mùi thơm đặc trưng và thành phần glicozit trong hạt sen có tác dụng an thần, tăng bài tiết insulin nhằm thúc đẩy sản sinh 5-hydroxytryptamine giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ.
• Với hàm lượng chất chống oxy hóa cao, hạt sne có khả năng ngăn ngừa các tác động có hại của gốc tự do và kiểm soát tiến triển của các bệnh mãn tính.
• Liên nhục còn chứa kaempferol – một flavonoid tự nhiên có tác dụng chống viêm và hạn chế cơn đau do viêm khớp mãn tính.
• Một số hoạt chất trong hạt sen có tác dụng chống thiếu máu cơ tim, hạ huyết áp, ức chế sự co thắt của tim và chống lại hoạt động bất thường của tim.
• Enzyme L-isoaspartyl methyltransferase trong hạt sen có tác dụng sửa chữa các protein bị hư hại và chống lão hóa.

5. Cách dùng – liều lượng

Liên nhục được dùng ở dạng sắc, hoàn, thuốc bột hoặc được dùng để chế biến các món ăn bồi bổ sức khỏe. Liều dùng thông thường: 10 – 30g/ ngày.

Các bài thuốc tiêu biểu từ Dược Liệu

1. Bài thuốc trị người lớn suy nhược, trẻ nhỏ chán ăn và chậm lớn

• Chuẩn bị: Mầm lúa 30g, đậu ván trắng 10g, hạt sen 100g và trần bì 12g.
• Thực hiện: Đem dược liệu sao qua, tán bột mịn. Mỗi lần dùng 100g bột thuốc uống cùng với nước cơm, ngày dùng 3 lần.

2. Bài thuốc trị chứng lỵ mãn tính và tiêu chảy do tỳ hư

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị đẳng sâm 12g, hoàng liên 5g và hạt sen 12g. Đem sắc uống, mỗi ngày dùng 1 thang.
• Bài thuốc 2: Dùng sa nhân, trần bì và cát cánh mỗi vị 6g, ý dĩ, bạch biển đậu, bạch truật, đảng sâm, hạt sen, hoài sơn (củ mài) và bạch linh mỗi vị 10g, cam thảo 4g. Đem các vị làm thuốc hoàn tán hoặc sắc uống, ngày dùng 1 thang.

3. Bài thuốc trị chứng hư lao khiến tim đập hồi hộp, tâm phiền không ngủ được, hoa mắt và đầu váng

• Chuẩn bị: Trần bì 6g, cam thảo 4g, viễn chí, phục thần, toan táo nhân, hoàng kỳ, liên nhục và đảng sâm mỗi vị 12g.
• Thực hiện: Sắc uống, mỗi ngày dùng 1 thang.

4. Bài thuốc chữa suy nhược thần kinh

• Chuẩn bị: Hoài sơn và sâm bố chính mỗi vị 12g, liên nhục 16g.
• Thực hiện: Đem các vị tán bột, trộn với mật ong làm thành viên. Mỗi ngày uống từ 20 – 30g.

5.  Bài thuốc trị chứng mất ngủ, ngủ không ngon

• Chuẩn bị: Táo nhân (sao đen), thảo quyết minh (hạt muồng) và liên nhục mỗi vị 40g.
• Thực hiện: Đem tán thành bột, sau đó đem luyện với hồ làm thành hoàn to bằng hạt ngô. Sấy khô và cất trong lọ kín dùng dần. Mỗi lần ăn 20g, ngày dùng 2 lần.

6. Bài thuốc trị chứng dương khí hậu thiên hư tổn khiến người gầy xanh, mỏi mệt, hơi thở ngắn, ăn không ngon, tiêu lỏng

• Chuẩn bị: Phụ tử 2g, liên nhục (sao) 6g, mạch môn, chích cam thảo và ngũ vị (tẩm mật sao) mỗi vị 4g, hoàng kỳ (tẩm mật sao) 8g, bạch truật (tẩm mật sao) 20g.
• Thực hiện: Khi sắc, cho thêm đại táo và gừng nướng vào. Dùng uống hết trong ngày.

Lưu Ý khi sử dụng Dược Liệu để trị bệnh

• Hạt sen có tính bình và không độc nên không có chống chỉ định tuyệt đối. Tuy nhiên người có đại tiện táo và thực nhiệt nên thận trọng khi dùng.
• Có thể chế biến hạt sen thành mứt hoặc bánh cho trẻ nhỏ ăn nhằm tăng cường sức khỏe và kích thích vị giác

Lời kết

Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Dược Liệu cũng như một số bài thuốc hay về vị thuốc này nhé !

Lưu ý

1. Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
2. Người bệnh không tự ý áp dụng
3. Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng

Nguồn: tracuuduoclieu.vn , tham khảo

Sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam