MẠN KINH TỬ - Cây thuốc Nam với nhiều công dụng quý cho sức khỏe

MẠN KINH TỬ – Cây thuốc Nam với nhiều công dụng quý cho sức khỏe

Mạn Kinh Tử điều trị cảm mạo phong nhiệt, nhức đầu, đỏ mắt, nhiều nước mắt, mắt mờ nhìn không rõ. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ về đặc điểm của dược liệu này. Hôm nay medplus xin giới thiệu đến bạn đọc các công dụng cũng như bài thuốc tiêu biểu từ loại dược liệu này nhé!

Thông Tin Dược Liệu

Tên tiếng Việt: Mạn kinh, Đẹn ba lá, Quan âm, Vạn kim tử, Từ bi biển, Mác min (Tày)

Tên khoa học: Vitex trifolia L.

[elementor-template id="263870"]

Họ: Verbenaceae (Cỏ roi ngựa)

1. Đặc điểm dược liệu

Màn kinh tử là một cây nhỏ hay nhỡ, mùi thơm, có thể cao tới 3m. Cành non có 4 cạnh, có lông mềm bao phủ. Lá kép và thường gồm 3 lá chét. Có thể chỉ có 1 lá chét (var. unifoliata). Trên cùng một cành nhiều khi phía trên hay phía dưới có lá đơn, chỉ gồm một lá chét. Cuống gầy hơi tròn có lông, dài 1-3cm, lá chét không cuống, phiến lá chét hình trứng ngược hay hình mác, dài 2,45-9cm, rộng 1-3cm, phía dưới hẹp lại. Mặt trên nhẵn, mặt dưới nhiều lông trắng. Những lá chét hai bên nhỏ hơn, gân không nổi rõ. Hoa màu lơ nhạt, dài 13-14mm, mọc thành chùy xim ở đầu cành, nhiều khi phía dưới có lá. Quả hình bầu dục có rãnh, đầu hơi dẹt, rộng chừng 6mm, được che kín quá nửa bởi đài phát triển và tồn tại.

Phân bố

Ở Việt Nam, Mạn kinh tử mọc hoang ở rất nhiều nơi. Loại một lá chét thường xuất hiện phổ biến hơn. Chúng thường mọc dọc bờ biển ở các tỉnh Nghệ An, Thanh Hóa, Hà Tĩnh. Ngoài ra dược liệu còn phân bố rộng rãi ở các tỉnh ven biển Trung Quốc và Malaysia.

2. Bộ phận dùng

Quả và lá Mạn kinh tử là bộ phận được sử dụng để làm thuốc.

3. Thu hái

Lá được liệu có thể thu hái quanh năm. Thời gian thu hái quả dược liệu vào tháng 9 đến tháng 11 hàng năm.

4. Chế biến

Dùng tươi hoặc rửa sạch phơi khô để làm thuốc.

5. Bảo quản

Dược liệu nên được bảo quản tại những nơi khô ráo, thoáng mát.

Công dụng và Liều dùng

1. Tính vị

Tính hàn, vị hơi đắng và có mùi thơm nhẹ.

2. Thành phần hóa học

Quả Mạn kinh tử chứa tinh dầu, vitexin, tecphenilaxetat, có ancaloit, vitamin A, cam phen, pinen và ditecpen alcool. Lá dược liệu chứa một số thành phần hóa học gồm:

Tinh dầu
Tecphenilaxetat
Ancaloit
Vitamin A
Cam phen
Pinen
Ditecpen alcool
L-pinen
Teroinyl acetal
Flavonoid
Aucubin agnusid
Casticin
Orientin iso-orientin
Lntcolin 7 – glucosisd.

3. Công dụng dược liệu

Theo nghiên cứu dược lý hiện đại

Mạn kinh tử có tác dụng ngăn ngừa và điều trị một số bệnh lý sau:

Cảm sốt
Đau đầu do cao huyết áp hoặc cảm mạo
Đau mắt đỏ
Ho
Sưng vú.

Theo y học cổ truyền

Sơ tán phong nhiệt, thanh nhiệt cơ thể
Giúp đầu óc và mắt sáng suốt
Điều trị đau nửa đầu, đau mắt, mờ mắt (thiên đầu thống)
Đau mắt đỏ do phong nhiệt (viêm màng tiếp hợp cấp)
Điều trị tóc bạc sớm, tóc yếu gãy rụng, lợi răng sưng đau.

4. Liều dùng

Dùng 6 – 12 gram/ngày dưới dạng thuốc sắc. 2 – 3 gram/ngày dưới dạng bột hoặc ngâm rượu.

5. Cách dùng

Dùng tươi hoặc phơi khô sắc lấy thuốc uống, tán thành bột, nấu thành cao hoặc ngâm rượu.

Các bài thuốc tiêu biểu từ Dược Liệu

1. Bài thuốc từ Mạn kinh tử điều trị đau mắt đỏ do phong nhiệt (viêm màng tiếp hợp cấp)

Dùng 16 gram quả dược liệu, 12 gram cúc hoa, 12 gram chi tử, 12 gram mộc tặc, 12 gram hoàng cầm, 4 gram thiền thoái rửa sạch với nước muối và cho vào nồi. Rót thêm 600ml nước vào cùng và thực hiện sắc thuốc trong 20 phút với lửa nhỏ. Uống thuốc ngay khi còn ấm.

2. Bài thuốc từ Mạn kinh tử điều trị đau mắt đỏ do phong nhiệt (viêm màng tiếp hợp cấp)

Dùng 12 gram quả dược liệu, 12 gram thảo quyết minh, 12 gram đường qui, 8 gram đào nhân, 12 gram cúc hoa rửa sạch và cho vào nồi cùng với 600ml nước lọc. Sắc thuốc với lửa nhỏ cho đến khi lượng nước trong nồi chỉ còn lại 200ml. Chắt lấy phần nước và bỏ bã. Uống ngay khi còn ấm. Trường hợp hư chứng (khí hư là chính) dùng thêm bài Bổ trung ích khí.

3. Bài thuốc từ Mạn kinh tử điều trị ho, cảm sốt, nhức đầu, hoa mắt

Dùng 20 gram dược liệu. Sau khi rửa sạch dược liệu với nước muối, thực hiện phơi khô dược liệu dưới bóng râm, nhiều gió. Cho dược liệu vào nồi cùng với 800ml nước lọc. Sau đó đun cạn còn 600ml. Chia thuốc thành 3 lần uống trong ngày. Dùng thuốc liên tục trong 7 ngày để bệnh tình có thể thuyên giảm.

4. Bài thuốc từ Mạn kinh tử điều trị sưng vú

Dùng 100 gram dược liệu. Sau khi rửa sạch dược liệu với nước muối, thực hiện phơi khô dược liệu dưới bóng râm, nhiều gió. Cho dược liệu vào chảo, sao vàng và tán thành bột mịn. Cho dược liệu vào bình thủy tinh có nắp đậy và bảo quản tại nơi khô ráo. Mỗi ngày lấy 4 gram bột dược liệu hòa cùng với 60ml rượu trắng. Gạn lấy rượu thuốc để uống. Bã đắp lên vú. Thực hiện 1 lần/ngày cho đến khi bệnh tình thuyên giảm.

5. Bài thuốc từ Mạn kinh tử điều trị tóc bạc sớm, tóc yếu gãy rụng

Dùng 10 gram Mạn kinh tử. Sau khi rửa sạch dược liệu với nước muối, thực hiện phơi khô dược liệu. Tán dược liệu thành bột. Trộn đều bột dược liệu cùng với mật gấu và bôi lên tóc. Sử dụng 1 – 2 lần/ngày trong 10 ngày.

6. Bài thuốc từ Mạn kinh tử điều trị đau mắt sưng đỏ, dử mắt, mắt có màng che, quáng mắt

Dùng 12 gram dược liệu, 12 gram hạt màu gà trắng, 12 gram hạt muồng (sao), 12 gram hạt ích mẫu, 12 gram hạt mã đề. Rửa sạch tất cả nguyên liệu cùng với nước muối. Phơi khô dược liệu, sao vàng và tán thành bột mịn. Trộn đều bột và vo thành viên. Sử dụng thuốc mỗi ngày cùng với nước chè. Hoặc cho tất cả dược liệu sạch vào nồi. Rót thêm 800ml nước lọc vào cùng và thực hiện sắc thuốc cho đến khi lượng nước trong nồi chỉ còn lại một nửa. Uống ngay khi còn ấm. Sử dụng thuốc liên tục trong 7 ngày.

7. Bài thuốc từ Mạn kinh tử điều trị cảm sốt, nhức đầu, mắt sưng đỏ

Dùng 15 gram dược liệu, 12 gram cúc hoa, 12 gram bạc hà, 12 gram chi tử, 4 gram xuyên khung, 10 gram kinh giới rửa sạch với nước muối. Cho tất cả dược liệu vào ấm cùng với 800ml nước, bịt kín ấm. Thực hiện đun sôi dược liệu trong 10 phút. Dùng khăn bông lớn phủ toàn bộ mặt cùng với ấm nước thuốc và thực hiện xông đầu mắt cho đến khi ra nhiều mồ hôi. Bên cạnh đó, người bệnh cần uống thuốc sắc khi còn ấm.