Mẫu Đơn Trắng hay gọi là Bạch Thược , là một loại hoa thuộc họ Mẫu đơn. Với vẻ ngoài là một cây hoa rất đẹp, những cây còn là một dược liệu. Có công dụng giải nhiệt, chữa cảm mạo,… và nhiều công dụng khác. Cùng tìm hiểu với Medplus để hiểu rõ hơn về dược liệu này nhé!
Thông tin cơ bản
Tên tiếng việt: Bạch thược, Mẫu đơn trắng
Tên khoa học: Paeonia lactiflora Pall.
Họ: Mẫu đơn (Paeoniaceae)
Đặc điểm cây
- Cây thảo, sống lâu năm, cao 50 – 80 cm Rê củ to, mập, mặt ngoài màu nâu, ruột màu trắng hoặc hồng nhạt.
- Thân nhẵn, mọc thẳng. Lá mọc so le, có cuống dài, chia thành 3 – 7 thùy hình trứng hoặc mác thuôn, dài 8 – 12 cm, ròng 2 – 4 cm, đầu nhọn.
- Hoa mọc to riêng lẻ ở ngọn thân, gồm nhiều cánh màu trắng, nhị vàng.
- Mùa hoa: Tháng 5 – 7; mùa quả: Tháng 8 – 9.
Tránh nhầm với cây hoa thược dược (Dahlia variabulus Desf) thuộc họ Cúc (Asteraceae) mà nhiều sách vần dùng để chỉ bạch thược. Cây này được trồng làm cảnh và trang trí vào ngày Tết Nguyên đán. Cũng tránh nhầm với cây đơn đỏ, đơn trắng (thuộc chi Lxora, họ Rubiaceae) là những cây bản địa cũng được gọi là mẫu đơn.
Phân bố, đặc điểm sinh thái
Mẫu đơn trắng vốn là cây mọc tự nhiên ở một số tình Hắc Long Giang, Cát Lâm, Hà Bắc, Liêu Ninh, Sơn Đông… (Trung Quốc). Cây là một dược liệu quý đã nhập trồng được ở Sa Pa. Trước mắt cần chú ý bảo tồn, tránh để mất giống. Đồng thời, có kế hoạch xúc tiến nhân trồng rộng rãi hơn.
Dược liệu thuộc loại cây bụi ưa ẩm và ưa sáng. Cây trồng ở Sa Pa đã tỏ ra thích nghi với điều kiện khí hậu của vùng á nhiệt đới núi cao.
Bộ phận dùng
Rễ thu hái từ cây 3 – 5 tuổi vào hè – thu, rửa sạch đất cát, cắt bỏ đầu đuôi và rễ con, gọt bỏ vỏ ngoài, cho vào nước sôi, đun sơ qua, vớt ra, đảo hoặc lăn tròn, rồi phơi hay sấy khô.
Rễ hình trụ tròn, hai đầu đều nhau hoặc một đầu hơi to hơn, thẳng hoặc hơi cong queo, dài 10 – 20 cm. Đường kính 1 – 2 cm. Mặt ngoài màu nâu nhạt hoặc màu phấn trắng, chỗ chưa cạo hết vỏ có màu nâu xám, đôi khi có đường nhăn dọc rõ rệt.
Thành phần hóa học, tính vị
Thành phần hóa học
Phân tích dược liệu mẫu đơn trắng ghi nhận có một số thành phần sau:
- Paeoniflorin
- Paeonol
- Paeonin
- Trierpenoids
- Sistosterol
- Oxypaeoniflorin
- Benzoylpaeonilorin
- Tinh bột
- Tanin
- Canxi oxalat
- Một ít tinh dầu
- Axit benzoic
- Paeoniflorigenone
- Albilorin
- Galloylpaeoniflorin
Tính vị, công năng
Mẫu đơn trắng có vị đắng chua, hơi chát, vào 3 kinh can, tỳ, phế. Có tác dụng bình can, chỉ thống, dưỡng huyết, điều kinh, liễm âm, chỉ hàn, tiêu viêm, làm mát, lợi tiểu.
Công dụng và những bài thuốc về Mẫu Đơn Trắng
Công dụng
Mẫu đơn trắng chữa đau bụng, tả lỵ do ruột co bóp quá mạnh, lưng ngực đau, chân tay nhức mỏi, nhức đầu, mắt hoa, bệnh về mạch như viêm mạch huyết khối, tắc mạch, nghẽn mạch não, kinh nguyệt không đều, bế kinh, xích bạch đới, mồ hôi trộm, tiểu tiện khó. Ngày 6 – 12g dạng thuốc sắc. Để thuốc có hiệu quả hơn, tùy theo bệnh mà chế biến thích hợp.
Để sống có tác dụng mát dịu, chữa đau cơ bắp, nhức đầu hoa mắt, trị tả lỵ, cảm mao, giải nhiệt, tiểu tiện khó, mồ hôi trộm. Sao tẩm chữa kinh nguyệt không đều, xích bạch đới, bế kinh
Bài thuốc có Mẫu Đơn Trắng
1. Bạch thược cam thảo thang (bài thuốc của Trương Trọng Cảnh)
Chữa hai chân và đầu gối đau nhức, khó co duỗi. đau bụng, háo khát, đái đường: Bạch thược 8g, cam thảo 4g, sắc chia 2 lần uống trong ngày hoặc tán bột, mỗi lần uống 4g, ngày 3 lần.
2. Quế chi gia linh truật thang (bài thuốc của Trương Trọng Cảnh) chữa đau nhức, mắt hoa
Mẫu đơn trắng 6g, quế chi 6g, đại táo 6g, sinh khương 6g, phục linh 6g, bạch truật 6g, cam thảo 4g sắc chia 3 lần uống trong ngày.
3. Bài tư vật thang chữa kinh nguyệt không đều, đau bụng khi hành kinh, xích bạch đới, bế kinh sinh đau nhức:
Mẫu đơn trắng, sinh địa mỗi vị 20g… đương quy 10g, xuyên khung 4g, hoặc tứ vật gia ngưu tất (thêm ngưu tất 20g), hoặc tứ vật gia ngưu tất, mần tưới (mỗi vị 15g) sắc uống hoặc chế thành cao, hoặc viên hoàn uống.
4. Chữa băng huyết, rong huyết, hành kinh không dứt hoặc ngừng rồi lại thấy
Mẫu đơn trắng, trắc bách diệp, sao sém đen, mỗi vị 12 – 20g, sắc uống (Nam đươc thần hiệu)
5. Chữa đau nhức đầu gối, không co duỗi được
Sắc 8g mẫu đơn trắng, 4g cam thảo cùng 300ml nước. Khi nước thuốc còn 100ml là được, dùng uống 2 lần/ngày.
6. Chữa nhức đầu hoa mắt
Sử dụng bài thuốc “Quế chi gia linh truật” gồm bạch thược, quế chi, phục linh, đại táo, sinh khương, bạch truật mỗi vị 6g, cam thảo 4g. Sắc các vị thuốc với 600ml nước đến khi còn khoảng 200ml là được. Chia nước thuốc thành 3 phần, uống trong ngày.
7. Thuốc trị hoa mắt, ù tai, chân tay tê
Bạch thược, toan táo nhân mỗi vị 20g, thục địa, đương quy mỗi vị 16g, mộc qua, xuyên khung mỗi thứ 8g, cam thảo 4g. Sắc các vị thuốc với nước, mỗi ngày một thang.
8. Bài thuốc hỗ trợ chữa bệnh tiểu đường
Sử dụng mẫu đơn trắng 40g, cam thảo 8g, điều chế thành cao khô, tạo thành từng viên khoảng 0.165g. Mỗi ngày uống 4 – 8 viên/lần x 3 lần/ngày với nước sôi nguội.
9. Bài thuốc trị ho gà
Sắc nước ngày 1 thang gồm mẫu đơn trắng15g, cam thảo 3g. Nếu ho nhiều và lâu ngày có thể thêm bạch hộ, bách bộ vào uống cùng. Trường hợp ho đờm thì thêm ngô công, địa long, đình lịch sắc cùng.
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về một số tác dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo.
- Người bệnh không tự ý áp dụng.
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Nguồn: Tracuuduoclieu