A. Thông tin về Mò mâm xôi
Mò mâm xôi còn được gọi là Mò trắng, Vậy trắng, Bấn trắng, Ngọc nữ thơm, Phuồng pỉ (Tày), Búng súi mía (Dao)
Tên khoa học: Clerodendrum chinense (Osb.) Mabb. var. simplex (Mold.) S.L. Chen, thuộc Họ: Verbenaceae (Cỏ roi ngựa).
1. Đặc điểm của cây
- Cây thân nhỏ, cao 1 – 1,5m
- Lá mọc đối chữ thập, hình trái xoan rộng hoặc hình tim-1, dài và rộng 105 cm, gốc bằng hoặc khuyết, đầu tù hơi nhọn, khía răng đều, mép uốn lượn, mặt tròn màu lục sẫm xỉn, mặt dưới nhạt có lông mềm dày, phủ lông thưa cứng; cuống lá dài, có lông và tuyến ở phần tiếp giáp với phiến lá.
- Hoa nhiều, màu trắng hoặc hơi hồng, thơm, mọc tụ tập ở ngọn cành nom như mâm xôi
- Lá bắc dạng lá, thuôn đều có lông; đài hoa có lông mịn và tuyến mật, phiến 5 thẳng và nhọn dài bằng ống đài; tràng 5 cánh mỏng và nhẵn; bầu nhẵn; nhị 5 mọc thò ra ngoài tràng, chỉ nhị mảnh, bao phấn thuôn.
- Quả hạch, có đài tồn tại bao bọc.
- Mùa hoa quả vào các tháng 5-8.
2. Phân bố, thu hái và chế biến
Phân bố:
- Là loài cây của vùng nhiệt đới châu Á, phân bố từ Ấn Độ đến phía nam lục địa Trung Quốc, tập trung nhất ở các nước Đông – Nam Á, gồm Malaysia, Indonesia, Philippin, Thái Lan, Lào và Việt Nam.
- Ở Việt Nam, cây phân bố rải rác ở khắp các địa phương, từ bắc vào nam, nhất là các tỉnh đồng bằng và trung du Bắc Bộ.
- Mò mâm xôi ưa sáng, thường mọc thành đám, có khi tới vài chục mét vuông trên đất ẩm, ờ các bãi hoang quanh làng, dọc đường lớn và ven đường xe lửa. Ở vùng trung du và núi thấp, cây còn thấy ở bờ các nương rẫy hay trong các trảng cây bụi gần nguồn nước.
Chế biến: Rễ đào về rửa sạch, phơi hoặc sấy khô; khi dùng thái mỏng, không cần chế biến.
3. Bộ phận dùng
Lá thu hái quanh năm, tốt nhất vào lúc cây ra hoa hoặc đang có nụ.
4. Thành phần hoá học
- Lá có muối kali
- Trong mò mâm xôi chứa Flavonoit, tanin, coumarin , acid nhân thơm.
5. Tính vị, công năng
Vị đắng nhạt, mùi hôi, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm.
B. Công dụng và Liều dùng
Lá và hoa mò mâm xôi chữa bạch đới khí hư, lỵ, mụn nhọt, di mộng tinh:
- Ngày đùng 15 – 20g lá khô, dạng thuốc sắc.
- Phối hợp với ích mẫu, ngải cứu, hương phụ còn chữa kinh nguyệt không đều.
Rễ mò mâm xôi chữa bệnh vàng da và niêm mạc:
- Rễ mò mâm xôi 20g, sắc với 400ml nước, còn 200ml, chia 2 lần uống trong ngày.
- Có thể dùng cả rỗ và thân cây thái nhỏ 600g, sắc với 5 lít nước và cô còn 90g, thêm tá dược vào làm thành viên (120 viên, mỗi viên 1g), ngày uống 8 viên, chia 2 lần.
Rễ còn chữa đau lưng
Trị lở ngứa, mụn nhọt, chốc đầu: Dùng ngoài, lá tươi giã nát đắp, hoặc toàn cây sắc lấy nước tắm rửa
Rửa trực tiếp lên vết thương nhiễm trùng rỗi phủ gạc: Nước sắc lá tươi mò mâm xôi
Ở Trung Quốc, rễ mò mâm xôi được chữa phong thấp, lá dùng khử ứ, giải độc; hoa chưng với trứng gà ăn chữa đầu choáng váng, xây xẩm.
Ở Indonesia, lá mò mâm xôi ngâm với vôi và bôi lên bụng trị đau bụng.
C. Các bài thuốc trị bệnh từ Mò mâm xôi
1) Chữa xích bạch đới, ra chất trắng như mũi hay đỏ nhạt như máu cá, âm đạo ngứa, đái ra nước vàng đặc hay đỏ nhạt
- Hoa và lá mò mâm xôi, xích đồng nam (hoa,lá) rau dừa nước, mỗi vị 15g; bồ công anh 12g.
- Sắc uống.
2) Chữa kiết lỵ mới phát, đau quặn, ra máu mũi
Lá mò mâm xôi non một nắm, thái nhỏ, rau sam một nắm, luộc ăn, uống cả nước, hay sắc uống.
3) Chữa phụ nữ ra nhiều khí hư, hay nam giới thận hư di tinh, lưng đau
Rễ mò mâm xôi sao vàng 30g, hạt muồng phân (Crotalaria mucronata) sao 20g, sắc uống.
4) Chữa các chứng đái buốt, đái nhất, đái ra máu, ra sỏi, chất nhầy
Mò mâm xôi, xích đồng nam, cỏ chỉ thiên, rễ cỏ tranh, cỏ bấc, thịt ốc nhồi, mỗi thứ một nắm. sắc uống.
5) Chữa khí hư, kinh nguyệt không đều
Rễ mò mâm xôi 20g, lá huyết dụ 10g, xích đồng nam 8g, lá mía đỏ 5g. Thái nhỏ sao vàng, sắc với 400ml nước, còn 100ml, chia uống 2 lần trong ngày.
6) Chữa sản hậu
Cả cây mò mâm xôi, ngấy hương, mỗi vị 30g. Thái nhỏ, sắc uống, kiêng chất chua.
7) Chữa tăng huyết áp và kinh nguyệt không đều
Cao lỏng bào chế từ mò ngâm xôi, ích mẫu, ngải cứu, hương phụ, với lượng bằng nhau. Cao có tỷ lệ 1/1 so với dược liệu. Ngày uống 50 ml.
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cây Mò mâm xôi cũng như một số công dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
- Người bệnh không tự ý áp dụng
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Nguồn tham khảo
Tracuuduoclieu.vn và các nguồn uy tín khác.