Ngải Tiên hay còn gọi là Bạch Điệp, là một loại cây thuộc họ nhà gừng. Cây được xem là một dược liệu với nhiều công dụng. Giúp trị bệnh về tiêu hoá, hạ sốt,… đặc biệt là chữa viêm đại tràng. Để hiểu rõ hơn về loại dược liệu này, mời bạn cùng tìm hiểu với Medplus nhé!
Thông tin cơ bản
Tên tiếng việt: Bạch điệp, Bạch yến, Cỏ tai cọp, Sa nhơn, Bo bo
Tên khoa học: Hedychium coronarium Koenig
Họ: Zingiberaceae (Gừng)
Đặc điểm cây
Cây thảo, cao 1 – 2m. Thân rễ mập, ít phân nhánh, có nhiều ngấn ngang. Thân nhẵn, giống cây riềng, cây gừng.
- Lá mọc so le, không cuống, hình dải hẹp – mũi mác, dài 40 – 50 cm, rộng 5-10 cm, gốc thắt lại, đầu thuôn nhọn, mặt trên nhẵn màu lục sẫm bóng, mặt dưới nhạt có lông dễ rụng; bẹ lá to, có khía màng; lưỡi bẹ 2 – 3 cm, nguyên.
- Cụm hoa hình trứng mọc ở ngọn thân, dài 5-7 cm gồm nhiều lá bắc lợp lên nhau. Lá bắc và lá bắc con có màu lục ở đầu; hoa to, màu trắng rất thơm; đài dạng ống, răng không rõ. Tràng có ống dài hơn đài, nhẵn, có 3 cánh, hai cánh bên hình mác, cánh giữa rộng, lõm ở đầu. Nhị có chỉ nhị dài, bao phấn có các ô kéo dài thành cựa, trung đới dạng bản, có nhị lép dính nhau ở nửa dưới; bầu có lông.
- Quả khi chín màu vàng; hạt màu dỏ. Mùa hoa quả: tháng 7 -10.
Phân bố và thu hái
Cây mọc tự nhiên ở một số vùng núi cao, có khí hậu mát lạnh. Thường thấy nhiều ở Ấn Độ, phía Nam Trung Quốc, Malaysia, Úc và Việt Nam. Ở Việt Nam, cây ngải tiên mọc chủ yếu ở những vùng núi có độ cao từ 1400m – 1800m tại một số tỉnh như Lào Cai, Lai Châu, Hà Giang, Phú Thọ, Bắc Cạn,…
Ngày nay cây ngải tiên được trồng ở nhiều nơi trên thế giới để làm cảnh và lấy tinh dầu, thân rễ dùng làm nước hoa và làm thuốc. Thu hái thân rễ vào mùa thu, đông; dùng tươi hay phơi khô.
Bộ phận dùng
Thân rễ và quả cây ngải tiên.
Thành phần hóa học, tính vị
Thành phần hóa học
- Hoa chứa 0,05-0,07% một chất sánh với mùi thơm gia vị, cho ra 50-57,8% một chất dầu đặc.
- Nếu chưng cất bằng hơi nước, chất đông đặc và chất dầu này sẽ cho tinh dầu (hàm lượng 19%) có giá trị cao trong hương liệu.
- Rễ tươi chứa tinh dầu (1,7%) mà trong thành phần có eucalyptol.
Tính vị, công năng
- Thân rễ và quả ngải tiên có vị cay, mùi thơm, tính ấm có tác dụng khu phong trừ thấp, ôn trung, tán hàn.
- Tinh dầu gây trung tiện.
Công dụng và những bài thuốc về Ngải Tiên
Công dụng
Thân rễ và quả ngải tiên được dùng chữa đau bụng lạnh, bụng đầy trướng, tiêu hóa kém. Thân rễ sắc lấy nước súc chữa hôi miệng, uống để chữa cảm sốt, đau mình mẩy, phong thấp, nhức mỏi gân xương. Hoặc thân rễ, thái mỏng, phơi khô, ngày 6 – 12 g, sắc hay tán bột uống.
Dùng ngoài, lấy thân rễ tươi giã nát, uống nước, bã đắp chữa rắn cắn, đòn ngã tổn thương. Thân cây thái nhỏ, sắc, ngậm chữa viêm lợi, viêm amidan. Hoa ngải tiên có thể dùng để ăn. Tinh dầu của hoa là một loại hương liệu cao cấp.
Bài thuốc vè Ngải Tiên
1. Chữa sốt
Thân rễ ngải tiên, hành, thìa là (liều lượng bằng nhau) dùng tươi, giã nát, đắp.
2. Chữa bệnh viêm đại tràng
- Sử dụng 6 – 12g thân rễ cây ngải tiên khô, sắc cùng 500ml nước. Đun bằng lửa nhỏ cho đến khi còn khoảng 200ml nước thuốc thì uống hàng ngày.
- Kiên trì uống thuốc trong 2 – 3 tháng để các triệu chứng bệnh suy giảm.
3. Điều trị viêm lợi, viêm amidan, hôi miệng
- Dùng thân và rễ của cây thuốc rửa sạch và thái nhỏ rồi sắc cùng nước. Sau đó chắt lấy nước thuốc dùng súc miệng mỗi ngày. Khi súc miệng nên ngậm nước thuốc trong cổ họng và thực hiện súc họng 5 phút sau đó nhả ra.
- Áp dụng cách này hàng ngày có thể giữ cho hơi thở luôn thơm tho và làm giảm nhanh tình trạng viêm lợi, viêm amidan chỉ sau 1 tuần.
4. Giảm đau nhứt, tê mỏi xương khớp
- Bài thuốc 1: Lấy 20g thân, củ ngải tiên khô đem ngâm với rượu. Ngâm rượu thuốc khoảng 1 tháng là có thể mang ra sử dụng. Mỗi ngày uống 1 chén thuốc nhỏ, các triệu chứng nhức mỏi khớp xương sẽ giảm dần.
- Bài thuốc 2: Lấy thân và rễ của cây ngải tiên, sau đó sắc với nước và sử dụng 2 – 3 lần mỗi ngày. Kiên trì sử dụng từ 10 – 20 ngày các triệu chứng bệnh sẽ giảm dần.
- Bài thuốc 3: Dùng 2 thìa cà phê bột thân, rễ ngải tiên với 1 cốc nước lọc sau đó dùng uống hàng ngày.
5. Trị bệnh về tiêu hóa
- Bà thuốc 1: Lấy 6 -12g thân rễ ngải tiên phơi khô, đem sắc với 500ml nước đến khi còn 1/2 thì dùng để uống hàng ngày.
- Bài thuốc 2: Dùng thân rễ đã phơi khô, tán mịn thành bột rồi pha với nước sôi uống nhiều lần trong ngày.
- Bài thuốc 3: Dùng thân rễ ngải tiên khô, ý dĩ và hoài sơn với tỷ lệ bằng nhau. Sau đó đem các vị thuốc sắc với nước rồi uống hàng ngày để trị bệnh.
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về một số tác dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo.
- Người bệnh không tự ý áp dụng.
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Nguồn: Tracuuduoclieu