Nghệ đen – “Hot” với khả năng trị bệnh, bổ dưỡng từ dược liệu

Thông Tin Dược Liệu

Tên tiếng Việt: Nghệ đen, Nga Truật

Tên khoa học: Zingiberaceae Curcuma zedoaria (Berg.)

Họ: Gừng (Zingiberaceae).

1. Đặc điểm thực vật

• – Cây thân thảo, cao từ 1-1,5m. Thân rễ hình nón, có vân ngang và khía dọc, mang những củ hình trụ tỏa ra ngoài,  có màu vàng nhạt ở trong và những vòng màu xám ở củ già. Ngoài những củ hình trụ, thân rễ còn mang những củ có hình trái xoan màu trắng. Lá hình mũi mác, dài 30-60cm, rộng 7-8cm, không cuống, có bẹ dài ở gốc, đầu nhọn gân là có màu tía ( tím) , mép lá nguyên

2. Bộ phận dùng

Thân rễ (nga truật) và củ rễ (nga linh/ uất kim).

3. Phân bố

Nga truật là loài cây thảo, phần trên mặt đất lụi vào mùa đông (ở miền Bắc) và mùa khô (miền Nam). Cây thường mọc thành khóm, đôi khi trở thành quần thể trên đất ẩm, gần bờ suối trong thung lũng hay trên nương rẫy. Cây ưa sáng
Việt Nam có nguồn nga truật tự nhiên phong phú. Riêng ở tỉnh Hà Giang, qua điều tra, ước tính có thể khai thác vài ngàn tấn dược liệu một năm.

4. Thu hái – sơ chế

• Thường thu hoạch vào tháng 4 và tháng 5
• Thân rễ thu hoạch vào mùa đông, rửa sạch & thái lát rồi phơi khô.

5. Bảo quản

Nơi thoáng mát và khô ráo.

Công dụng và Liều dùng

1. Thành phần hóa học

Nga truật chứa một số thành phần hóa học như Isocurcurmenole, Curcurmenole, Curzerenone, Germacrone, Pinene, Borneol, Isoborneol, Curdione, Turmerone, Difurocumenone, 3.5% chất nhầy và nhựa, 1 – 1.5% tinh dầu,…

2. Tính vị và Quy Kinh

• Vị đắng, cay, tính ôn không độc. Một số tài liệu ghi nga truật có tính ấm.
• Quy vào kinh Can, Tỳ và Phế.

3. Tác dụng dược lý

– Theo Đông Y

• Công dụng: Phá khí bĩ, năng trục thủy, hành khí, chỉ thống và trị các loại khí tích tụ.
• Chủ trị: Trị các bệnh về tim, tỳ, sưng đau vùng bụng trên, ứ kinh, ứ huyết, trưng hà,…

– Theo nghiên cứu dược lý hiện đại

• Dầu từ dược liệu có tác dụng ức chế tế bào ung thư gan.
• Nước sắc từ nga truật có tác dụng kháng khuẩn, chống có thai sớm, kiện Vị và tăng sự hấp thu máu ở thỏ thực nghiệm.

4. Công Dụng

• Theo Dược Điển Việt Nam : Nga Truật – Nghệ Đên có thể trị kém ăn, trướng bụng, chậm tiêu, …
• Ở Ấn Độ: nước sắc nga truật phối hợp với hạt tiêu, quế và mật ong dùng chữa cảm lạnh.
• Theo Y học hiện đại: Họ sử dụng Nga truật – Nghệ Đen làm thuốc bổ trong rượu trường sinh

5. Cách dùng – liều lượng

Dược liệu được dùng bằng cách sắc uống, tán bột hoặc làm hoàn. Liều dùng tham khảo: 3 – 9g.

Các bài thuốc tiêu biểu từ Dược Liệu

1. Bài thuốc chữa tích huyết, hành kinh

Nga truật và ích mẫu mỗi vị 15 g, sắc nước uống . 6 – 9g một ngày.

2. Bài thuốc chữa biếng ăn ở trẻ em

Nga truật 6g, hạt muồng trâu 4g, sắc nước uống.

3. Bài thuốc chữa nôn ở trẻ bú sữa

Nga truật 4g, muối ăn 3 hạt, sắc với sữa cho sôi chừng 5 phút, hòa tan ít ngưu hoàng (lượng bằng hạt gạo) cho trẻ uống.

4. Bài thuốc Nghệ Đen Hoàn

Bài thuốc chữa kém ăn, mệt mỏi, đường ruột, chậm tiêu, trướng bụng (500 Bài thuốc Gia Truyền trị bách bệnh )
Nghệ đen 160g, Cốc nha 20g, Khiên ngưu (sao) 40g.
Hạt Cau 40g, Đăng tâm (Bất lủng) 16g, Mộc hương 16g, Thanh bì 20g, Thanh mộc hương 20g, củ Gâu 160g, Tam lãng 160g, Đinh hương 16g.
Tất cả các vị tán thành bột mịn, hoàn thành viên
Liều dùng: Ngày uống 8 – 12g với nước sắc gừng ( nướng chín ).

5. Bài thuốc rị trẻ nhỏ rối loạn tiêu hóa, đau bụng

Nga truật, Tam lăng đều 5g, Trần bì 10g, Chế hương phụ 6g, La bặc tử 5g, Sa nhân 3g, Thanh bì. chỉ thực đều 6g, Hồ hoàng liên, Lô hội đều 3g, Hồ tiêu 5g, tất cả tán bột, trộn với hồ làm hoàn, mỗi lần uống 3-6g ngày 2 lần, uống với rượu gạo ấm, kiêng các thức ăn sống lạnh (Nga Truật Hoàn – (Sổ Tay Lâm Sàng Trung Dược).

6. Bài thuốc trị chấn thương gãy xương

Nga truật, Điền thất (tán hòa thuốc uống),  Ô dược, Đào nhân đều 6g, Thổ miết giáp, Tam lăng, Uy linh tiên, Xích thược, Cốt toái bổ, Tục đoạn. Hồng hoa, Trạch lan đều 3g, Sinh địa 10g, Qui vĩ 12g. Dùng nước và rượu, mỗi thứ một nửa, sắc uống (Sổ Tay Lâm Sàng Trung Dược).

7. Bài thuốc trị tắt kinh, bụng đau

Nga truật 8g, Xuyên khung 5g, Thục địa 10g, Bạch thược, Bạch chỉ đều 10g. Tán bột min, mỗi lần uống 10g, ngày 3 lần, với nước muối nhạt (Nga Thủy Tán  – Sổ Tay Lâm Sàng Trung Dược).

8. Bài thuốc trị ăn uống tích trệ, ngực bụng đầy trướng, nôn mửa nước chua

Bồng nga truật, Tam lăng, mỗi thứ 1,15g, Trần bì 9g, Hương phụ 6g, La bặc tử 1,15g, Sa nhân 3g, Thanh bì 6g, Chỉ xác 6g, Hồ hoàng liên 3g, Lô hội 3g, Hồ tiêu 3g 5, tán bột trộn hồ làm viên mỗi lần uống 1-9g, ngày 2 lần với rượu nóng.
Cữ ăn uống sống lạnh ( Nga Truật Hoàn – Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

9. Bài thuốc trị các chứng đau do lãnh khí xung tâm( cảm lạnh )

Bồng nga truật (tẩm rượu) 60g, Mộc hương (lùi) 30g, tán bột uống với giấm, mỗi lần 1,5g (Hộ Mệnh Phương).

10. Bài thuốc trị trẻ nhỏ đau bụng co quắp

Nga truật 15g, A ngụy 3g, giã nát, đắp quanh bụng, sấy khô, bên trong uống với nước Tử tô (Bảo Ấu Đại Toàn ).

Kiêng kị

• Kiêng Kỵ ( Chống chỉ định ): Phụ nữ có thai không nên dùng. Cơ thể hư yếu sau khi sinh có tích trệ không nên dùng

Lời kết

Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Dược Liệu cũng như một số bài thuốc hay về vị thuốc này nhé !

Lưu ý

1. Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
2. Người bệnh không tự ý áp dụng
3. Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng

Nguồn: tracuuduoclieu.vn

Sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam