Ngộ độc thịt là một tình trạng rất nghiêm trọng, có khả năng gây tử vong, xảy ra do một loại độc tố được tạo ra bởi một loại vi khuẩn có tên là Clostridium botulinum. Chứng ngộ độc thịt dẫn đến tê liệt cơ, thường bắt đầu ở mặt, gây ra các triệu chứng như mí mắt sụp hoặc nói lắp. Sau đó, tình trạng tê liệt có thể lan xuống dưới, ảnh hưởng đến các cơ ở cổ, ngực, cánh tay và chân.
1. Các triệu chứng ngộ độc thịt
Vi khuẩn gây ngộ độc thịt tạo ra độc tố botulinum, một chất độc thần kinh liên kết với khoảng trống nhỏ giữa dây thần kinh và cơ, ngăn dây thần kinh gửi thông điệp đến cơ tương ứng. Khi một dây thần kinh không thể gửi thông điệp để chỉ đạo cơ di chuyển, cơ sẽ bị tê liệt.
Đầu tiên, ngộ độc thịt gây tê liệt các cơ mặt. Điều này có thể dẫn đến một số triệu chứng sau đây:
- Mí mắt chảy xệ
- Nhìn mờ hoặc nhìn đôi
- Nói khó hoặc nói lắp
- Khó nuốt
- Khô miệng
Bất cứ ai cũng có thể mắc chứng ngộ độc thịt, kể cả trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Tuy nhiên, thay vì biểu hiện các triệu chứng trên, trẻ sơ sinh bị ngộ độc thịt có thể gặp các tình trạng sau:
- Bé trở nên “mềm nhũn” và lờ đờ
- Bé có một tiếng kêu yếu ớt
- Bị táo bón
- Bé bú hoặc ăn kém
- Vì vi khuẩn có thể tạo ra một lượng lớn độc tố botulinum, nên nó có thể lan ra khắp cơ thể, làm tê liệt nhiều cơ cùng một lúc.
Nếu bạn gặp hoặc quan sát thấy các dấu hiệu của ngộ độc thịt, bạn nên đi khám ngay lập tức. Chất độc tiết ra từ vi khuẩn truyền nhiễm gây ngộ độc thịt có thể nhanh chóng gây tê liệt nguy hiểm, sau đó tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn và khó hồi phục.
2. Các loại và nguyên nhân của ngộ độc thịt
Bệnh ngộ độc thường do Clostridium botulinum gây ra, nhưng cũng có thể do Clostridium butyricum và Clostridium baratii. Có năm loại hội chứng liên quan đến ngộ độc thịt. Tất cả chúng đều gây ra các triệu chứng tương tự liên quan đến tê liệt cơ, nhưng nguồn gốc của chúng khác nhau.
2.1 Bệnh ngộ độc do thực phẩm sinh ra
Đây là loại ngộ độc phổ biến nhất. Thực phẩm đóng hộp, chẳng hạn như trái cây, rau và cá, có thể bị nhiễm độc tố botulinum đã được định hình sẵn.
Nói chung, thực phẩm đóng hộp được chế biến tại nhà mà không sử dụng các phương pháp chế biến an toàn có nguy cơ cao nhất. Nhưng cũng có những đợt bùng phát ngộ độc thịt liên quan đến thực phẩm đóng hộp chuyên nghiệp và công nghiệp, mặc dù những đợt bùng phát này rất ít xảy ra.
2.2 Chứng ngộ độc thịt ở trẻ sơ sinh
Chứng ngộ độc thịt ở trẻ sơ sinh xảy ra khi các bào tử của vi khuẩn xâm nhập vào ruột của trẻ, phát triển và cuối cùng tạo ra chất độc thần kinh.
2.3 Ngộ độc thịt xảy ra ở ruột người lớn
Bệnh ngộ độc thịt xảy ra ở ruột người lớn rất hiếm thấy. Nó xảy ra khi các bào tử của Clostridium botulinum xâm nhập vào ruột của một người, sau đó phát triển và tạo ra độc tố.
2.4 Ngộ độc trong y tế hoặc thẩm mỹ
Đôi khi độc tố botulinum (Botox) được cố tình sử dụng để tiêm thẩm mỹ để tạm thời ngăn chặn sự xuất hiện của nếp nhăn, ngăn ngừa chứng đau nửa đầu hoặc giảm căng cứng cơ .
Mặc dù không phổ biến nhưng việc tiêm độc tố botulinum vì lý do y tế hoặc thẩm mỹ có thể gây tê liệt không mong muốn chuyển động của mắt hoặc cơ mặt, thường là tạm thời.
2.5 Ngộ độc vết thương
Ngộ độc vết thương là một hội chứng ngộ độc thịt rất hiếm gặp. Vết thương bị nhiễm Clostridium botulinum thường gắn liền với việc sử dụng thuốc tiêm, đặc biệt là tiêm black-tar heroin vào da hoặc bắp thịt.
Các vết mổ, trầy xước, vết rách, gãy xương hở hoặc viêm xoang do sử dụng cocaine qua đường mũi cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc loại nhiễm trùng này.
3. Chẩn đoán
Chứng ngộ độc thịt không phải là một tình trạng bệnh lý phổ biến, nhưng nếu bạn bị yếu mặt, mắt hoặc miệng, đội ngũ y tế của bạn sẽ kiểm tra bệnh sử và khám sức khỏe kỹ lưỡng để xác định nguyên nhân. Ngoài ra, chứng ngộ độc thịt có thể được xem xét cùng với các chẩn đoán khác.
3.1 Bệnh sử và khám sức khỏe
Trong quá trình đánh giá khả năng mắc chứng ngộ độc thịt của một người, bác sĩ sẽ xem xét ba tiêu chí sau:
- Sốt
- Một triệu chứng của bệnh thần kinh sọ (chẳng hạn như nhìn mờ hoặc nhìn đôi hoặc khó nói)
- Một dấu hiệu của bệnh thần kinh sọ (chẳng hạn như sụp mí mắt trên hoặc liệt mặt)
Ở trẻ sơ sinh, bác sĩ sẽ phát hiện ra tình trạng trẻ bú yếu, sụp mí mắt, lười vận động và táo bón.
Để đánh giá khả năng phơi nhiễm ngộ độc thịt, có thể hỏi nhiều câu hỏi khác nhau, chẳng hạn như:
- Trẻ sơ sinh của bạn đã được tiếp xúc với mật ong chưa?
- Bạn có dùng đồ đóng hộp ở nhà không?
- Bạn có tiền sử chấn thương hoặc tiêm chích ma túy không?
- Gần đây bạn có thực hiện tiêm Botox vì lý do thẩm mỹ không?
3.2 Kiểm tra các tình trạng thần kinh khác
Thông thường, các xét nghiệm đặc biệt được yêu cầu để chẩn đoán ngộ độc thịt, xem xét các triệu chứng có thể giống với một số tình trạng thần kinh khác, chẳng hạn như:
- Hội chứng Guillain Barre
- Đột quỵ
- Bệnh nhược cơ
- Quá liều opioid
- Viêm tủy xương
- Viêm tủy ngang
Một số xét nghiệm có thể được chỉ định để chẩn đoán chính xác bao gồm:
- Chụp cắt lớp vi tính (CT) não
- Chọc dò thắt lưng với phân tích dịch não tủy (CSF)
- Điện não đồ (EEG)
- Nghiên cứu vận tốc dẫn truyền thần kinh (NCVS) với điện cơ (EMG)
3.3 Kiểm tra trong phòng thí nghiệm
Các xét nghiệm khác nhau trong phòng thí nghiệm được sử dụng để xác định chẩn đoán ngộ độc thịt. Các xét nghiệm này đánh giá máu, phân, vết thương hoặc nguồn thức ăn để tìm kiếm sự hiện diện của độc tố hoặc vi khuẩn.
Nhược điểm của xét nghiệm ngộ độc thịt là kết quả có thể mất nhiều ngày mới có. Đây là lý do tại sao, nếu nghi ngờ nó, phải bắt đầu điều trị trước khi chẩn đoán được xác nhận.
4. Điều trị
Việc điều trị ngộ độc thịt bắt đầu bằng việc nhập viện ngay lập tức và dùng thuốc kháng độc tố.
4.1 Nhập viện
Nhập viện và theo dõi chặt chẽ, thường là trong phòng chăm sóc đặc biệt (ICU), là phương pháp điều trị chính cho những người mắc chứng ngộ độc thịt. Một số bệnh nhân yêu cầu đặt nội khí quản với thở máy khi có các triệu chứng hoặc dấu hiệu suy hô hấp do liệt các cơ thở.
4.2 Thuốc
Ngoài việc nhập viện với sự theo dõi chặt chẽ, bệnh nhân ngộ độc thịt sẽ được dùng thuốc chống độc. Chất chống độc hoạt động bằng cách liên kết và ngăn chặn độc tố botulinum làm tê liệt các cơ. Thuốc kháng sinh, phổ biến nhất là penicillin, cũng được dùng để tiêu diệt vi khuẩn Clostridium.
4.3 Phẫu thuật
Làm sạch vết thương bằng phẫu thuật, trong đó vết thương được làm sạch mạnh mẽ để loại bỏ các mô bị nhiễm trùng, ngoài kháng sinh và kháng độc tố, được áp dụng để điều trị bệnh ngộ độc vết thương.
5. Phòng ngừa
Vì phần lớn các trường hợp ngộ độc xảy ra do ăn phải thức ăn nên việc học cách xử lý và chuẩn bị thức ăn đúng cách là cách tốt nhất để phòng ngừa.
5.1 Xử lý và chuẩn bị thực phẩm đúng cách
Vi khuẩn có thể phát triển khi đồ hộp tiếp xúc với oxy qua vết lõm, khe hở hoặc lỗ nhỏ trên đồ hộp. Vì vậy, tốt nhất bạn nên vứt bỏ những lon đồ hộp bị hỏng.
Ngoài ra, nếu đồ hộp của bạn có dấu hiệu sủi bọt lỏng hoặc có mùi hôi, tốt nhất là bạn nên vứt bỏ đồ hộp đó.
Nếu bạn thực hiện việc đóng hộp tại nhà, hãy đảm bảo thực hiện đúng quy trình đóng hộp để tiêu diệt bào tử do Clostridium botulinum tạo ra. Đun sôi bất kỳ loại thực phẩm đóng hộp nào trong nhà trong ít nhất 10 phút cũng rất quan trọng, vì độc tố botulin rất bền với nhiệt.
5.2 Tránh mật ong ở trẻ sơ sinh
Tránh cho trẻ nhỏ dưới một tuổi uống mật ong để ngăn ngừa ngộ độc thịt ở trẻ sơ sinh. Hệ thống tiêu hóa của trẻ không đủ phát triển để tiêu diệt vi khuẩn trước khi nó có thể gây ra các tác động có hại.
5.3 Thực hành chăm sóc vết thương đúng cách
Hãy chắc chắn việc được điều trị kịp thời tất cả các vết thương. Tương tự như vậy, tránh sử dụng thuốc tiêm để bảo vệ bạn khỏi những tổn thương liên quan đến da.
Lời kết
Cứ 100 người thì có ít hơn 5 người bị ngộ độc tử vong. Điều này chứng minh rằng ngộ độc thịt vẫn là một căn bệnh rất nghiêm trọng cần được điều trị ngay lập tức. Do đó, việc cần làm là đến các cơ sở y tế ngay lập tức để được điều trị kịp thời.
Xem thêm: Người bị ngộ độc thực phẩm nên ăn gì để giảm các triệu chứng nôn ói?
Nguồn: What Is Botulism?