Nhàu – Dược liệu quý với nhiều công dụng chữa bệnh

Nhàu – loại quả quen thuộc với nhân dân ta với nhiều công dụng chữa bệnh hiệu quả. Có tác dụng nhuận tràng, chữa lỵ,… tốt cho bệnh nhân bị bệnh đái đường và phù thũng, chữa huyết áp cao,… Cùng Medplus tìm hiểu sâu hơn về các công dụng cũng như liều dùng nhàu nhé!

Thông tin cơ bản

Tên tiếng Việt: Nhàu, Cây ngao, Nhàu rừng

Tên khoa học: Morinda citrifolia L.

Họ: Rubiaceae (Cà phê)

Đặc điểm cây

• Cây nhàu là một cây cao chừng 6-8m, thân nhẵn, thường mọc hoang ở những nơi ẩm thấp dọc bờ sông bờ suối.
• Cây có nhiều cành to, lá mọc đối, hình bầu dục, nhọn ở đầu, dài 12-15cm.
• Hoa nở vào tháng 1-2. Quả chín vào tháng 7-8.
• Quả hình trứng, xù xì, dài chừng 5-6cm, khi non có màu xanh nhạt, khi chín có màu trắng hoặc hồng, mùi nồng và cay. Ruột quả có một lớp cơm mềm ăn được, chính giữa có một nhân cứng, nhân dài chừng 6-7mm, ngang chừng 4-5mm, có 2 ngăn chứa 1 hạt nhỏ mềm.

Nơi sống

Thấy nhiều ở miền Nam nước ta, chưa thấy ở miền Bắc. Theo Petelot có cả ở miền Bắc. Mới đây đã tìm thấy ở vùng Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế.

Có thể trồng dễ dàng ở các tỉnh miền Bắc nước ta.

Nhàu mọc nhiều ở những vùng ẩm thấp dọc theo bờ sông bờ suối, ao hồ hoặc mương rạch.

Bộ phận dùng

Người ta dùng lá, quả, vỏ, rễ làm thuốc. Rễ hay dùng nhất dưới dạng phơi khô hay sấy. Các bộ phận khác dùng tươi.

Thành phần hoá học, tác dụng dược lý

Thành phần hoá học

• Vỏ rễ chứa glucozit anthraquinon gọi là morindin C₂₈H₃₀O₁₅ có tinh thể hình kim màu vàng.
• Ngoài ra, quả chứa ít tinh dầu, trong đó có acid hexanoic, acid octanoic, một ít parafin và các ester của các alcol ethylic và methylic. Lá cũng có mordine.
• Năm 1982, Đàm Trung Bảo (Đại học Dược Hà nội) đã phát hiện trong nhàu có nhiều chất selenium.

Tác dụng dược lý

Thí nghiệm trên dộng vật, rễ cây nhàu tỏ ra có những tác dụng sau đây:

• Nhuận tràng nhẹ và lâu dài
• Lợi tiểu nhẹ
• Làm êm dịu thần kinh trên thần kinh giao cảm
• Hạ huyết áp
• Độ độc không đáng kể, và không gây nghiện

Công dụng và những bài thuốc

Công dụng và liều dùng

• Rễ nhàu được dùng ở miền Nam làm thuốc chữa bệnh cao huyết áp (bác sĩ Đặng Văn Hồ, Khoa học phổ thông 1-8-54).
• Nhân dân dùng rễ nhàu sắc uống hàng ngày thay nước chè, uống hàng tháng. Một số hiệu thuốc đã chế thành cao rễ nhàu. Liều dùng hàng ngày 30-40g rễ, sắc và uống thay nước chè trong ngày. Sau chừng 15 hôm sẽ thấy kết quả. Nhưng phải uống tiếp tục 2-3 tháng liền sau đó tiếp tục uống với liều giảm xuống.

Công dụng trong nhân dân:

• Quả nhàu ăn với muối dễ tiêu, nhuận tràng, làm thuốc điều kinh, trị băng huyết, bạch đới, ho, cảm hen, thũng, đau gân, đái đường (đái tháo). Nướng chín ăn để chữa lỵ.
• Rễ nhàu nhuộm màu đỏ quần áo, vải lụa. nhân dân Việt Nam thái nhỏ, sao vàng ngâm rượu uống chữa bệnh nhức mỏi sao khô thay rễ này.
• Lá nhàu, giã nát đắp chữa mụn nhọt, làm chóng lên da. Sắc uống chữa lỵ, đi ngoài, chữa sốt và làm thuốc bổ. Liều dùng 8-10g sắc với 500ml nước chia làm 2 lần uống trong ngày (chữa những người hay nhức đầu chóng mặt). Lá nhàu còn dùng nấu canh lươn để ăn cho bổ.

Những bài thuốc về Nhàu

1. Trị bệnh gút, tăng huyết áp, mất ngủ, đại tiện táo, đau lưng, nhức mỏi chân tay, rối loạn kinh nguyệt, khí hư:

• Chuẩn bị: Quả nhàu chín 1kg rửa sạch, thái lát (cả hạt), cho vào máy xay sinh tố +300ml rượu trắng 40độ xay nhuyễn.
• Thực hiện: Cho vào lọ thủy tinh thêm 200g đường trắng, đậy kín, ủ 7-10 ngày, mở ra cho 1.200ml rượu trắng vào trộn đều. Lọc, ép lấy nước cốt nhàu để dùng dần. Mỗi ngày uống 5ml sau bữa ăn, ngày 2-3 lần (nếu không uống được rượu thì có thể pha loãng với nước ấm).

2. Trị táo bón, kích thích tiêu hóa, lợi tiểu, điều kinh:

Quả nhàu chín: 3 quả ăn với muối.

3. Trị kiết lỵ, tiêu chảy, cảm sốt:

• Quả nhàu già nướng chín 3-5 quả ăn.
• Hoặc dùng bài: lá nhàu 12g, cỏ sữa 10g. sắc uống.

4. Trị ho ra máu:

Rễ nhàu (khô) 40g, thiên môn 20g, bách bộ 20g. Sắc uống.

5. Trị tăng huyết áp:

• Rễ nhàu (khô) 30g hãm hoặc sắc uống mỗi ngày; 10-15 ngày là 1 liệu trình. Nghỉ 1 tuần, tùy theo mức độ huyết áp lúc đó, có thể dùng tiếp liệu trình sau.
• Khi huyết áp đã hạ, những lần sau có thể giảm liều xuống 10 – 12g hoặc 6-8g. Có thể nấu thành cao lỏng để dùng dần.

6. Chữa mất ngủ, suy nhược thần kinh, huyết áp cao:

• Chuẩn bị: Rễ nhàu 24g, thảo quyết minh (sao thơm) 12g, rau má 8g, thổ phục linh 8g, vỏ bưởi 6g; gừng sống 3 lát.
• Thực hiện: Sắc uống trong ngày. Uống ấm.