Rối loạn lưỡng cực (hay còn được gọi là rối loạn hưng-trầm cảm) là tình trạng rối loạn tâm thần gây ra những dao động tâm trạng từ mức cao bất thường được gọi là giai đoạn hưng cảm đến mức thấp về cảm xúc được gọi là giai đoạn trầm cảm.
1. Các giai đoạn của Rối loạn lưỡng cực
Bệnh rối loạn lưỡng cực bao gồm 4 giai đoạn:
- Giai đoạn hưng cảm: Là giai đoạn gia tăng cảm xúc và năng lượng kéo dài ít nhất 1 tuần. Khi trở nên nghiêm trọng, nó có thể làm ảnh hưởng lớn đến các chức năng xã hội hoặc nghề nghiệp.
- Giai đoạn hưng cảm nhẹ: Giai đoạn này xuất hiện ít nhất bốn ngày liên tiếp trong tuần và xuất hiện vào hầu hết các giờ trong ngày. Trạng thái tâm trạng ở giai đoạn này đỡ hơn so với giai đoạn hưng cảm. Khi ở giai đoạn này, các chức năng xã hội và nghề nghiệp không bị ảnh hưởng quá nghiêm trọng.
- Giai đoạn trầm cảm chính là giai đoạn suy giảm cảm xúc và năng lượng kéo dài ít nhất hai tuần. Một số biểu hiện điển hình bao gồm cảm giác thất vọng, tuyệt vọng, buồn bã, cảm thấy bản thân vô giá trị hoặc tội lỗi. Ngoài ra, những triệu chứng khác cũng xảy ra như thay đổi cảm giác thèm ăn, rối loạn giấc ngủ, hành vi kích động, (bao gồm đi lại hoặc vắt tay), thường xuyên có ý định tự tử, khó tập trung và khó đưa ra quyết định.
- Giai đoạn hỗn hợp: Xuất hiện khi giai đoạn hưng cảm và trầm cảm xảy ra cùng một lúc. Ví dụ, một người vừa có thể bị bồn chồn, kích động do giai đoạn hưng cảm, vừa có thể muốn tự tử do giai đoạn trầm cảm, có nghĩa là anh ta hoặc chị ta đang trải qua giai đoạn hỗn hợp.
2. Nguyên nhân
Mặc dù vẫn chưa xác định được nguyên nhân cụ thể có chứng Rối loạn lưỡng cực, nhưng nó có thể liên quan đến một số yếu tố sau đây:
- Các chất dẫn truyền thần kinh: Các chất dẫn truyền thần kinh bị mất cân bằng sẽ gây ra ảnh hưởng vô cùng quan trọng đối với bệnh rối loạn lưỡng cực.
- Các nội tiết tố: Việc mất cân bằng các nội tiết tố cũng có thể dẫn đến chứng rối loạn lưỡng cực.
- Di truyền học: Người có tiền sử gia đình bị mắc chứng rối loạn lưỡng cực có nguy cơ bị rối loạn lưỡng cực cao hơn.
- Môi trường: Chức năng gia đình bị rối loạn, bị chấn thương hoặc bị lạm dụng thời thơ ấu có thể có liên quan đến chứng rối loạn lưỡng cực.
3. Điều trị
Rối loạn lưỡng cực là một tình trạng mãn tính và cần được quan sát lâu dài. Tuy vào mức độ nghiêm trọng mà có các lựa chọn điều trị khác nhau.
3.1 Trị liệu bằng tâm lý
Các liệu pháp tâm lý thường được dùng để điều trị chứng rối loạn lưỡng cực bao gồm: liệu pháp hành vi nhận thức, liệu pháp nhịp điệu giữa các cá nhân và xã hội, giáo dục tâm lý. Biện pháp này thường được kết hợp với việc sử dụng thuốc hoặc các phương pháp điều trị khác.
3.2 Thuốc
Một số loại thuốc được dùng có thể bao gồm thuốc chống trầm cảm, thuốc ổn định tâm trạng (thuốc chống co giật, lithium), thuốc chống loạn thần không điển hình và một số loại thuốc khác.
Tuy nhiên, tuỳ giai đoạn khác nhau mà các loại thuốc được sử dụng khác nhau. Một số tác dụng phụ cũng có khả năng xảy ra. Điều quan trọng nhất cần làm là đi khám ở những cơ sở uy tín, gặp đúng chuyên gia và nhận tư vấn về những loại thuốc nên hoặc không nên sử dụng.
3.3 Các biện pháp khác
Trong trường hợp trị liệu tâm lý và dùng thuốc không có tác dụng gì nhiều, một số cách trị liệu khác có thể được sử dụng như::
- Liệu pháp sốc điện (ECT): Là một thủ thuật liên quan đến não được áp dụng cho những trường hợp kháng trị hoặc những trường hợp cần xử lý nhanh.
- Kích thích từ trường xuyên sọ (TMS): Liệu pháp này liên quan đến việc dùng sức mạnh của năng lượng từ trường để kích thích các tế bào thần kinh liên quan đến trầm cảm.
- Liệu pháp truyền ketamine: Liệu pháp này đã được sử dụng trong thập kỷ qua để điều trị trầm cảm, kể cả tình trạng trầm cảm của rối loạn lưỡng cực.
4. Những cách xử lý khác
Người bị rối loạn lưỡng cực có thể cải thiện cuộc sống của họ bằng việc tránh các tác nhân gây ra trầm cảm như:
- Nhận giúp đỡ từ người thân
- Tập các môn thể dục vận động mạnh như chạy bộ hoặc bơi lội
- Ghi lại các cảm xúc, tâm trạng và các yếu tố khởi phát
- Thực hành đức tin và tham gia cầu nguyện
- Thực hiện các phường pháp giảm căng thẳng (Ví dụ: Thiền chánh niệm)
Nguồn: What Is Bipolar Disorder?