Sả là một loại gia vị được sử dụng rộng rãi ở các nước châu Á. Ngoài ra, cây còn được sử dụng như cây thuốc, giúp chữa cảm sốt, tiêu hoá, lợi tiểu,… Cùng tìm hiểu thêm về loại dược liều này với Medplus nhé!
Thông tin cơ bản
Tên khác: cỏ sả, sả chanh, hương mao.
Tên khoa học: Cymbopogon Citratus (DC) Stapf.
Họ: Poaceae (Lúa).
Đặc điểm cây
Cây hiện được trồng đại trà ở nước ta. Cây cao khoảng 1,5m sống lâu năm, mọc thành bụi, phân nhánh nhiều.
- Thân rễ trắng hoặc hơi tía.
- Lá dài tới 1m, hẹp, mép hơi ráp; bẹ trắng, rộng.
- Cụm hoa gồm nhiều bông nhỏ không cuống.
Sả có mùi thơm, được trồng rộng rãi ở các vườn gia đình để lấy thân rễ làm gia vị ăn sống, ướp với thịt heo cho thơm,… Lá sả có thể nấu nước để gội đầu. Ngoài ra, có thể chiết xuất cây sả để lấy chất tinh dầu citral và geraniol.
Nơi sống, thu hái và chế biến
Được trồng trên khắp cả nước. Dện tích trồng làm thuốc không nhiều, chủ yếu ang tính chất gia đình. những diện tích trồng để chưng cất tinh dầu lại rất lớn.
Dùng rễ hoặc toàn cây, có thể dùng khô hoặc tươi.
Thành phần hoá học, tính vị
Thành phần hoá học
Cây sả có các thành phần chính như citronella, citra, geraniol và citronellol
Tính vị, công năng
Tính ấm, vị cay. Có thể chữa cảm sốt, giúp tiêu hoá.
Công dụng và những bài thuốc
Công dụng
- Được dùng chữa cảm sốt, đau bụng, đi ngoài, đầy hơi, trướng bụng, nôn mửa, trẻ em phong kinh, ho, viêm phổi, ngộ độc. Ngày dùng 8-12g lá và rễ dưới dạng xông hay hãm nước uống.
- Rễ sả giã nát, xát vào về cham chữa chàm mặt ở trẻ em.
- Lá sả nấu nước gội đầu làm sạch gầu, trơn tóc, tránh bệnh về da đầu.
- Tinh dầu sả, dùng trừ muỗi, khử mùi tanh hôi, dùng xoa ngoài chống cúm phòng bệnh truyền nhiễm.
- Tinh dầu sả còn dùng trong công nghiệp chất thơm, làm nước hoa, xà phòng thơm…
Những bài thuốc về sả
1. Chữa cảm cúm, cảm lạnh, sốt gai rét không có mồ hôi
Tinh dầu sả, 10-15 giọt, uống với một chén nước nóng, đắp chăn cho ra mồ hôi.
2. Thuốc xông giải cảm
Lá sả, lá bưởi, lá chanh, cúc tần, hương nhu hay lá bạch đàn mỗi thứ một nắm, đậy kín nồi, đun sôi một lúc, trùm chăn xông cho ra mồ hôi rồi lau khô, sau đó uống một bát nước thuốc, đắp chăn nằm ngủ, ra thêm ít mồ hôi nữa sẽ khỏi.
- Cách khác: Lá sả, lá bưởi, tía tô, bạc hà, kinh giới, mỗi thứ một năm, đun sôi, xông trong 5-10 phút.
3. Chữa tiêu chảy
Rễ sả, củ gừng mỗi thứ 10g sắc đặc, uống làm 2 lần trong ngày.
4. Chữa rối loạn tiêu hóa và đau bụng
Dùng 30 – 50gr sả tươi đem đun sôi. Sau đó hòa một lượng đường vừa phải, đủ ngọt và uống 2 – 3 lần mỗi ngày. Còn đối với chứng đau bụng đi tả, ngộ độc rượu hoặc bội thực, nên dùng 6 – 12 gram.
5. Giải nhiệt, thông tiểu, tiêu thực
Lá sả tươi 30 – 40g nấu với 1 lít nước, đun sôi khoảng 5 phút, uống.
6. Trị nhức đầu
Lá sả, lá tía tô, lá kinh giới, lá ngải cứu với vài củ tỏi nấu nước xông.
7. Trị ho
Rễ sả, trần bì, sinh khương, tô tử, mỗi vị 250g (4 vị này giã nát, ngâm rượu 40oC vừa đủ để được 200ml); bách bộ bỏ lõi, thái nhỏ, sao khô 500g; mạch môn bỏ lõi 300g; tang bạch bì tẩm mật, sao vàng 200g (3 vị này sắc và cô đặc lại thành 300ml cao lỏng), trộn lẫn cao lỏng và rượu thuốc, ngày uống 2 – 3 lần, mỗi lần 10ml.
8. Sạch răng miệng
Củ sả non rửa thật sạch, xắt nhỏ, phơi hoặc sấy khô, tán bột, mỗi lần dùng 10g, ngâm với nước nóng, dùng để súc miệng.
9. Giải cảm
Bài thuốc 1: Kinh giới, tía tô, trắc bách diệp, bạc hà, chanh, ngải cứu, lá tre, lá ổi (mỗi nồi dùng 5 loại lá)… đun sôi, dùng để xông giải cảm rất hiệu nghiệm.
Bài thuốc 2: 15 – 30g củ sả hoặc lá tươi nấu nước xông.
Bài thuốc 3: Lá sả, lá tía tô, lá kinh giới, lá ngải cứu, thêm 3 – 4 củ tỏi (thiếu một thứ cũng không được), nấu nước xông sẽ trị được nhức đầu (do thời tiết).
Bài thuốc 4: Lá sả, lá tre, lá bưởi (hoặc lá chanh), lá tía tô, lá ổi, nấu nước xông, trước khi xông nên múc sẵn một chén để riêng, xông xong uống rồi đắp chăn nằm một lúc sẽ đỡ.
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về một số tác dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo.
- Người bệnh không tự ý áp dụng.
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Nguồn: Tổng hợp