A. Thông tin về cây dây giun
Cây dây giun còn được gọi là: cây giun, cây quả nấc, cây sứ quân, cây dây quân tử (CCI); Cây cha ro, cây chúa sá nằng (FCLV).
Tên khoa học: Quisqualis indica L, tên đồng nghĩa: Q. glabra Burm f, thuộc Họ: Bàng (Combretaceae).
1. Đặc điểm của cây
- Cây mọc bụi có cành mảnh, mọc tựa vào cây khác.
- Lá đơn nguyên, mọc đối, hình bầu dục, dài 5-13cm, rộng 2-6cm, đầu lá nhọn, gốc lá tròn hay hơi lõm.
- Cành non và lá có lông mịn. Cụm hoa chùm mọc ở đầu cành.
- Quả dài 35mm, dày cỡ 20mm, có 5 cạnh lồi theo chiều dọc, khi chín có màu nâu sậm, chỉ chứa một hạt.
- Hoa nở vào tháng 3-6, quả vào tháng 7-9.
2. Phân bố, thu hái và chế biến
- Dây giun là loại cây của vùng Ấn Độ – Malaixia, mọc hoang ở vùng rừng núi và cũng được trồng làm cảnh vì hoa đẹp.
- Cây ưa đất cao ráo, mát. Trồng bằng gieo hạt hoặc giâm các đoạn cành già (10-15cm) cắm xuống đất.
- Vào tháng 9-11, lúc trời khô ráo, thu hái quả già, phơi khô, đập lấy nhân. Tiếp tục phơi sấy ở 50-60o cho đến khô. Để nơi khô ráo, tránh mối mọt. Khi dùng đập quả, lấy nhân cắt bỏ hai đầu, bóc bỏ màng cho khỏi nấc, sao khô, tán bột; dùng cả quả giã nát sắc uống thì không phản ứng.
3. Bộ phận dùng
Dùng Quả của cây.
4. Tính vị
Dây giun có vị ngọt, tính ấm, có tác dụng mạnh tỳ vị, tiêu tích trừ giun, nhưng nếu ăn nhiều, niêm mạc dạ dày và ruột sẽ bị viêm sưng, đi ỉa lỏng.
B. Công dụng và Liều Dùng
1. Công dụng
Dùng cây dây giun để trị cho trẻ em cam tích có giun đũa, giun kim, bụng ỏng, gầy còm tiêu hoá thất thường.
2. Liều dùng
Ngày dùng 6-12g nhân hạt đã bóc vỏ. Có thể rang ăn hoặc sắc uống.
Cũng có thể dùng nhân hạt đem sao vàng tán bột uống, mỗi ngày 10-20g. Uống liều 3 ngày vào buổi sáng. Trẻ em tuỳ tuổi, dùng ít hơn.
Khi bị ngộ độc, có thể giải độc bằng nước sắc vỏ quả giun.
Khi dùng thuốc này kiêng uống nước trà nóng, có thể gây nấc hoặc nôn mửa.
C. Các bài thuốc trị bệnh từ cây dây giun
1. Trẻ em giun sán, thường đau bụng, miệng ứa nước dãi trong
Dùng 3-4 quả giun, bỏ vỏ, sắc với nước vo gạo cho uống. Hoặc tán nhỏ cho uống, mỗi lần 4g hoà với nước cơm vào lúc tảng sáng.
2. Chữa giun đũa và giun kim
Dùng quả giun giã nát vắt uống, người lớn dùng mỗi lần 15 quả, trẻ em cứ mỗi tối dùng 1 quả, uống vào trước khi đi ngủ, mỗi ngày uống một lần; uống liền trong 3 ngày.
3. Bài thuốc trị lở ngứa ở mặt và đầu
Dùng hạt dây giun ngâm với 1 ít dầu thơm trong 4 – 5 ngày. Uống dầu thơm này 1 lần/ ngày trước khi đi ngủ.
4. Bài thuốc kích thích tiêu hóa ở trẻ nhỏ
Chuẩn bị: Hạt dây giun, sao cho vàng và thơm.
Thực hiện: Tán bột dược liệu, sau đó dùng thóc ngâm cho nảy mầm và đem sao vàng. Cho tất cả vào tán nhỏ và sấy khô, thêm đường và đóng thành bánh.
D. Lưu ý khi sử dụng bài thuốc từ cây dây giun
- Dùng chung với nước chè xanh sẽ gây choáng đầu, buồn nôn, nấc, tiêu chảy và nôn mửa. Vì vậy trong thời gian sử dụng dược liệu này nên kiêng cử uống nước chè.
- Khi dùng, nên cắt bỏ 2 đầu nhọn và bỏ vỏ lụa bên ngoài.
- Dây giun kỵ thức ăn nóng nên cần chú ý khi sử dụng.
- Không dùng cho người không có trùng tích và tỳ vị hư hàn.
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cây dây giun cũng như một số công dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
- Người bệnh không tự ý áp dụng
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Nguồn tham khảo
Tracuuduoclieu.vn và các nguồn uy tín khác.