Tăng CO2 máu là sự tích tụ carbon dioxide dư thừa trong cơ thể. Tình trạng này có thể gây ra các tác động như đau đầu, chóng mặt và mệt mỏi cũng như các biến chứng nghiêm trọng như co giật hoặc mất ý thức. Tăng CO2 máu có thể phát triển như một biến chứng của các bệnh phổi mãn tính như COPD , giãn phế quản, khí phế thũng, bệnh phổi kẽ và xơ nang, cũng như một số bệnh thần kinh và cơ.
Mức CO2 trong cơ thể có thể được đo bằng mẫu máu và mọi người cũng có thể cần các xét nghiệm chẩn đoán khác để xác định nguyên nhân gây ra chứng tăng CO2 máu. Thông thường, vấn đề này cần can thiệp bằng thuốc hoặc hỗ trợ thở, chẳng hạn như mặt nạ thở hoặc máy thở cơ học.
1. Các triệu chứng của Tăng CO2 máu
Thông thường, chứng tăng CO2 máu không gây ra những ảnh hưởng rõ ràng và hầu hết mọi người không nhận thấy hoặc phàn nàn về các triệu chứng.
Các triệu chứng thông thường của tăng CO2 máu, nếu chúng xảy ra, bao gồm:
- Mệt mỏi
- Không có khả năng tập trung hoặc suy nghĩ rõ ràng
- Nhức đầu
- Đỏ bừng
- Chóng mặt
- Khó thở
- Tachypnea (thở nhanh)
- Tăng huyết áp
Bởi vì những tác động này rất mơ hồ, bạn có thể không nhận ra rằng chúng là do tăng CO2 máu. Một số người bị bệnh phổi tự đo nồng độ oxy tại nhà bằng máy đo oxy xung, nhưng thiết bị này không thể phát hiện được tình trạng tăng CO2.
Mức CO2 của bạn có thể quá cao ngay cả khi mức oxy của bạn bình thường.
Khi bạn mắc bệnh hô hấp mãn tính, mức CO2 của bạn có thể tăng nhẹ hoặc có thể tăng dần theo năm tháng khi bệnh tiến triển. Bạn cũng có thể bị tăng CO2 máu đột ngột trong các đợt cấp của tình trạng phổi.
Mức CO2 trong máu của bạn có thể tăng đột ngột nếu bạn bị nhiễm trùng phổi nặng, đặc biệt nếu bạn đã mắc bệnh phổi mãn tính như bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD).
1.1. Các biến chứng
Tăng CO2 máu nghiêm trọng có thể gây ra những ảnh hưởng đáng chú ý và đau buồn. Người bệnh có thể bị suy hô hấp đột ngột, có thể dẫn đến hôn mê và thậm chí có thể tử vong.
Các triệu chứng nghiêm trọng, khẩn cấp của tăng CO2 máu có thể bao gồm:
- Hoang tưởng, trầm cảm và nhầm lẫn
- Co giật
- Đánh trống ngực (cảm giác nhịp tim nhanh)
- Cảm giác hoảng sợ
- Giãn các tĩnh mạch nông trên da
- Phù gai thị (sưng dây thần kinh thị giác)
Tìm kiếm sự chăm sóc y tế khẩn cấp nếu ai đó gặp phải bất kỳ điều nào trong số này.
2. Nguyên nhân
CO2 là một loại khí được tạo ra như một sản phẩm phụ bình thường của quá trình sản xuất năng lượng của cơ thể bạn. Khí này khuếch tán vào máu của bạn để nó có thể được thở ra từ phổi của bạn. Ở một người khỏe mạnh, tốc độ và độ sâu của đường hô hấp điển hình giúp thải CO2 ra khỏi cơ thể một cách đầy đủ.
Lượng CO2 trong máu của bạn được điều chỉnh cẩn thận. Khi nồng độ CO2 tăng cao, các thụ thể đặc biệt trong não của bạn sẽ phát hiện ra mức độ tăng trong máu. Các thụ thể này gửi thông điệp đến phổi của bạn để khiến bạn thở sâu hơn hoặc với tốc độ nhanh hơn cho đến khi CO2 của bạn đạt mức bình thường.
Do cơ chế điều chỉnh mức CO2 của cơ thể, hiếm khi một người khỏe mạnh nào bị tăng CO2 máu nghiêm trọng về mặt y tế.
Nói chung, khi tăng CO2 máu xảy ra, nó có thể do sản xuất dư thừa CO2 hoặc giảm lượng CO2 thở ra từ phổi. Có những vấn đề sức khỏe có thể là căn nguyên của vấn đề này và một số yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng nó xảy ra.
2.1 Thay đổi trao đổi chất
Bệnh tật, nhiễm trùng và chấn thương nặng có thể gây ra sự thay đổi trong quá trình trao đổi chất của cơ thể, dẫn đến sản xuất dư thừa CO2. Nếu nhịp thở của bạn không thể bắt kịp nhu cầu thải CO2 ra khỏi cơ thể, bạn có thể phát triển nồng độ CO2 trong máu cao.
Nguyên nhân của việc sản xuất dư thừa CO2 bao gồm:
- Bệnh nặng, nhiễm trùng hoặc chấn thương
- Hạ thân nhiệt (thân nhiệt quá thấp)
- Lặn biển (do thay đổi áp suất)
- Cài đặt máy thở không đúng cách
2.2 Bệnh phổi
Bệnh phổi có thể cản trở sự khuếch tán CO2. Một tình huống được gọi là tỉ lệ thông khí-tưới máu phổi (VQ) bất thường xảy ra khi ai đó bị tổn thương phổi nghiêm trọng ngăn cản sự lưu thông của máu hoặc không khí trong phổi của họ. Điều này cản trở sự khuếch tán CO2 và khiến khí tích tụ trong cơ thể.
Những ví dụ bao gồm:
- COPD
- Khí phế thủng
- Bệnh phổi kẽ (bao gồm cả xơ phổi)
- Bệnh xơ nang
- Giãn phế quản
COPD là nguyên nhân chính gây ra chứng tăng CO2 máu, mặc dù không phải ai bị COPD – ngay cả bệnh nặng hoặc giai đoạn cuối – đều sẽ phát triển vấn đề này.
2.3. Yếu cơ
Các tình trạng như ALS (Hội chứng xơ cứng teo cơ một bên ) và chứng loạn dưỡng cơ có thể khiến bạn khó thở, dẫn đến tích tụ nồng độ CO2 trong máu.
Nguyên nhân thần kinh cơ của tăng CO2 máu:
- Các bệnh về cơ như chứng loạn dưỡng cơ, xơ cứng teo cơ một bên (ALS) hoặc bệnh nhược cơ
2.4 Giảm thông khí trung tâm
Các tình trạng làm suy giảm khả năng điều hòa hô hấp của não có thể dẫn đến tích tụ CO2 trong máu. Khả năng kiểm soát hô hấp có thể bị suy giảm do sử dụng quá liều chất ma túy, đột quỵ hoặc tình trạng thoái hóa não, chẳng hạn như:
- Đột quỵ thân não
- Rối loạn hệ thần kinh như viêm não (nhiễm trùng não)
- Dùng thuốc quá liều như với opioid hoặc benzodiazepine
3. Điều trị
Tăng CO2 máu có thể dẫn đến suy hô hấp và hôn mê nếu không được điều trị. Việc điều trị tình trạng này liên quan đến việc loại bỏ lượng CO2 dư thừa. Loại điều trị mà người bệnh cần sẽ tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng.
Các lựa chọn điều trị có thể bao gồm:
- Thông khí không xâm lấn: Thông khí không xâm lấn cung cấp hỗ trợ thông khí qua đường hô hấp trên. Cụ thể, mặt nạ sẽ được đặt vừa khít trên mặt hoặc mũi của bệnh nhân. Mặt nạ được kết nối với một máy cung cấp áp suất không khí nhẹ nhàng và oxy từ máy mặc dù người bệnh vẫn có thể tự thở.
- Đặt nội khí quản: Đặt nội khí quản là một quá trình xâm lấn. Một ống nội khí quản được đặt trong miệng của người bệnh và đi xuống đường thở của họ. Người bệnh không thể tự nguyện thở hoặc nói khi được đặt nội khí quản. Ngoài ra, họ có thể cần loại hỗ trợ hô hấp này tạm thời trong khi điều trị bệnh nội khoa nặng.
- Thở máy : Khi người bệnh được đặt nội khí quản, ống được đặt trong miệng của họ sẽ được nối với máy thở cơ học để đảm nhận việc thở.
Ngoài việc quản lý mức CO2, đội ngũ y tế cũng sẽ cần cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế để điều trị nguyên nhân cơ bản gây ra tình trạng của bệnh nhân. Điều này có thể liên quan đến các liệu pháp như thuốc giãn phế quản cho COPD hoặc thuốc kháng sinh cho nhiễm trùng.
Lời kết
Thông thường, mọi người thường nghĩ về mức oxy mỗi khi nhắc đến bệnh phổi. Nhưng mức CO2 cũng có thể bị ảnh hưởng bởi các tình trạng hô hấp. Tăng CO2 máu cũng có thể phát triển do bệnh cơ và bệnh thần kinh. Nếu ai đó có nguy cơ bị tăng CO2 máu, điều quan trọng là họ phải biết các dấu hiệu của tình trạng này để có thể được chăm sóc y tế nếu họ bắt đầu phát triển mức CO2 trong máu cao.
Nguồn: An Overview of Hypercapnia