Suy hô hấp cấp (ARDS) là gì?
Hội chứng suy hô hấp cấp nặng người lớn (ARDS) là một hội chứng lâm sàng. Biểu hiện là khó nặng khởi phát nhanh, thiếu oxy máu và thâm nhiễm phổi lan tỏa dẫn đến suy hô hấp.
Hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển là một bệnh lý nguy hiểm liên quan đến nhiều bệnh lý cả nội và ngoại khoa. Suy hô hấp xảy ra khi các mao mạch hoặc các mạch máu nhỏ xung quanh các túi khí không thể trao đổi khí cacbonic với khí oxy đúng cách. Bệnh dẫn đến sự tích tụ dịch trong các túi khí, ngăn chặn oxy vào máu và các phần còn lại của cơ thể. Điều này có thể gây ra suy hô hấp và dẫn đến tử vong.
Đã có rất nhiều hướng dẫn, quy trình về điều trị suy hô hấp cấp tiến triển được đưa ra và áp dụng. Tuy nhiên suy hô hấp cấp tiến triển vẫn chiếm tỉ lệ dẫn đến tử vong lên tới 45%.
Nguyên nhân gây suy hô hấp cấp?
Hội chứng suy hô hấp cấp ARDS thường là kết quả của nhiễm trùng hoặc chấn thương và nó thường xảy ra đột ngột.
Các nguyên nhân khác bao gồm hít phải chất nôn, bỏng nặng. Dùng thuốc quá liều, hít phải hóa chất, khói thuốc hoặc khói độc hại khác và viêm tụy.
Suy hô hấp cấp (ARDS) không chỉ gồm suy hô hấp mà còn suy các cơ quan quan trọng khác bao gồm thận và gan.
Tắc nghẽn
Khi có vật nào đó nằm trong cổ họng, phổi có thể gặp khó khăn thu nhận đủ oxy. Tắc nghẽn cũng có thể xảy ra ở những người bị bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) hoặc hen suyễn, một đợt cấp sẽ làm cho đường hô hấp trở nên co hẹp.
Chấn thương
Một chấn thương làm suy yếu hoặc gây tổn thương cho hệ hô hấp có thể ảnh hưởng xấu đến lượng oxy trong máu. Bộ não ra lệnh phổi thở. Nếu não không thể truyền thông tin do chấn thương hoặc tổn thương, phổi không thể tiếp tục hoạt động bình thường.
Một chấn thương ở xương sườn hoặc ngực cũng có thể cản trở quá trình hô hấp.
Các tình trạng sức khỏe
- Viêm phổi
- Viêm tụy
- Chấn thương nghiêm trọng
- Nhiễm trùng huyết
- Tổn thương não nặng
- Tổn thương do hít phải khói hoặc hóa chất
Điều này có thể xảy ra khi bạn đang điều trị tại bệnh viện cho một tình trạng cơ bản khác.
Lạm dụng ma túy hoặc rượu
Nếu bạn dùng quá nhiều thuốc hoặc uống quá nhiều rượu, chức năng não có thể bị suy yếu và cản trở khả năng hít vào hoặc thở ra.
Hít hóa chất
Hít phải hóa chất độc hại, khói hoặc hơi khói cũng có thể gây suy hô hấp cấp tính. Những hóa chất này có thể làm tổn thương hoặc làm hỏng các mô phổi, bao gồm các túi khí và mao mạch.
Đột quỵ
Một cơn đột quỵ xảy ra khi mô bị tổn thương hoặc chết ở một hoặc cả hai bên não. Thông thường, nó chỉ ảnh hưởng đến một bên. Mặc dù đột quỵ xuất hiện một số dấu hiệu cảnh báo như nói chậm hoặc nhầm lẫn, nhưng nó thường xảy ra nhanh chóng. Nếu bị đột quỵ, bạn có thể mất khả năng thở đúng cách.
Nhiễm trùng
Nhiễm trùng là một nguyên nhân phổ biến gây suy hô hấp. Những người vừa khỏi suy hô hấp cấp cần phải mất 6-12 tháng để phổi phục hồi bình thường.
Đối tượng của suy hô hấp cấp
Suy hô hấp cấp (ARDS) xảy ra ở mọi lứa tuổi với tỷ lệ bằng nhau ở nam và nữ. Đây không phải là bệnh truyền nhiễm hoặc di truyền.
Có rất nhiều yếu tố làm bạn có thể tăng nguy cơ mắc suy hô hấp cấp (ARDS) như bạn phải nằm viện vì bệnh khác. Đặc biệt là những bệnh nặng, nhiễm trùng máu lan rộng (nhiễm trùng huyết) hay bạn nghiện rượu mãn tính.
Triệu chứng và dấu hiệu của suy hô hấp cấp
Các triệu chứng của hội chứng suy hô hấp cấp phụ thuộc vào nguyên nhân cơ bản gây ra hội chứng và nồng độ khí cacbonic và oxy trong máu.
Những người bị suy hô hấp cấp tính và nồng độ oxy thấp có thể gặp:
- Bồn chồn
- Lo lắng
- Buồn ngủ
- Mất ý thức
- Thở nhanh và nông
- Nhịp tim nhanh
- Nhịp tim bất thường (loạn nhịp)
- Đổ mồ hôi rất nhiều
Không loại trừ các khả năng bạn có thể gặp các triệu chứng khác không được đề cập ở trên.
Bác sĩ chẩn đoán bệnh như thế nào?
Các xét nghiệm và phương tiện chẩn đoán hình ảnh sẽ giúp bác sĩ xác định bạn liệu có mắc bệnh ARDS. Chụp X-quang ngực có thể ban đầu cung cấp được gợi ý. Bác sĩ có thể đặt catheter (đặt một ống thông mỏng qua tĩnh mạch ở cổ đi vào tim) để đo áp lực ở tim nhằm chẩn đoán và giúp hướng dẫn điều trị.
Cách điều trị suy hô hấp cấp
Gần đây, tỷ lệ tử vong của ARDS đã được cải thiện đáng kể do kết quả của tiến bộ chung trong chăm sóc bệnh nhân nặng. Vì vậy, chăm sóc bệnh nhân ARDS đòi hỏi phải lưu ý nhiều.
Nhận diện và điều trị bệnh lý nguyên nhân
Nhận diện và điều trị các bệnh lý nguyên nhân rất quan trọng trong xử trí ARDS. Chỉ khi loại bỏ được nguyên nhân gây ra ARDS mới có thể đưa bệnh nhân ra khỏi tình trạng suy hô hấp.
Thở máy
Bệnh nhân ARDS nặng gia tăng công thở và thiếu oxy máu tiến triển cần thông khí cơ học. Yêu cầu của thông khí cơ học là bảo đảm nồng độ oxy máu động mạch thoả đáng và giảm thiểu nguy cơ biến chứng do máy thở.
- Đặt phương thức thở PCV hoặc VPV.
- Thông khí nhân tạo với áp lực dương và tần số cao (High frequency positive pressure ventilation – HFPPV).
- Tuần hoàn ngoài cơ thể bằng máy oxy hoá qua màng (extracorporal membrane oxygenator- ECMO).
- Thông khí nhân tạo với áp lực dương cả hai thì và tần số thấp kết hợp với máy dùng màng lọc co2 ra khỏi cơ thể.
Đảm bảo huyết động và cân bằng dịch vào ra:
- Truyền dịch ARDS: Không cần hạn chế nước một cách khắt khe, nhưng cũng không nên truyền dịch quá nhanh và nhiều. Nói chung không nên truyền dịch và cho ăn uống quá 1 lít rưỡi một ngày.
- Cân bệnh nhân hàng ngày, đánh giá cân bằng dịch vào ra, đảm bảo cân bằng âm hoặc bằng không. Nếu bệnh nhân tăng cân, cân bằng dịch dương, dùng furosemid tiêm tĩnh mạch với liều thích hợp để điều chỉnh kịp thời để bệnh nhân trở về cân nặng ban đầu. Duy trì áp lực tĩnh mạch trung tâm từ 6 đến 8 cm nước. Áp lực mao mạch phổi bít 8 – 10mmHg (nếu đặt catheter Swan Ganz).
Các biện pháp điều trị khác:
- Corticord : Nhiều nghiên cứu về corticosteroid trong điều trị cả ARDS sớm và muộn để giảm tình trạng viêm tại phổi.
- Kiểm soát glucose máu: Nếu đường máu > 10,0mmol/l, làm xét nghiệm đường máu mao mạch tại giường 3 giờ một lần và dùng insulin để đạt mức đường máu 6-10mmol/l.
- Liệu pháp kháng sinh chống nhiễm khuẩn: Dùng ngay kháng sinh phương pháp xuống thang, sau đó điều chỉnh theo kháng sinh đồ (nếu có).
- Dự phòng tắc mạch: Dùng heparin liều dự phòng.
- Dự phòng loét đường tiêu hóa: Sử dụng một thuốc ức chế bơm proton (ví dụ omeprazol).
- Biện pháp huy động phế nang: Tham khảo quy trình kỹ thuật huy động phế nang.
- Đảm bảo đủ hemoglobin (>8g/l).
Sau vài ba ngày, nếu tiến triển tốt bệnh nhân sẽ tỉnh, hồng hào, mạch huyết áp ổn định.
Các phương pháp phòng ngừa suy hô hấp cấp
Để phòng ngừa hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển hiệu quả thì cần:
- Chữa trị các bệnh lý như tim mạch, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính COPD. Dự phòng huyết khối tĩnh mạch sâu chi dưới triệt để.
- Tránh xa môi trường không khí ô nhiễm, hóa chất độc hại.
- Cần điều trị kháng sinh sớm nếu nghi ngờ bị viêm phổi do vi khuẩn. Hoặc nếu nghi ngờ viêm phổi do virus thì cần điều trị bằng thuốc kháng virus. Tránh để bệnh tiến triển thành suy hô hấp cấp tiến triển.
Khi nào cần gặp bác sĩ
ARDS là nguyên nhân quan trọng của suy hô hấp cấp, có tỷ lệ tử vong cao, liên quan đến nhiều bệnh lý nội và ngoại khoa. Mặc dù chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho ARDS, đã có những tiến bộ đáng kể trong việc điều trị bệnh nhân ARDS bằng sử dụng các chiến lược thông khí cơ học bảo vệ phổi, hạn chế dịch và điều trị bệnh lý cơ bản. Việc phát hiện và điều trị bệnh sớm là cần thiết.
Bài viết đã cung cấp cho bạn thông tin cơ bản về bệnh suy hô hấp cấp. Hy vọng giúp bạn có thể bổ sung kiến thức nhằm phát hiện được bệnh sớm hoặc phòng tránh các nguy cơ tiềm ẩn. Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Không thể bằng lời khuyên của bác sĩ chuyên khoa. Nếu bạn đang có các dấu hiệu trên hãy đến ngay các cơ sở y tế gần nhất để thăm khám và điều trị kịp thời bạn nhé.
Các bài viết liên quan:
Nguồn tham khảo: Tổng hợp