Lao hạch là một trong những bệnh lao thường mắc phải. Ở Việt Nam, bệnh lý này tương đối phổ biến và có thể gặp ở mọi đối tượng. Đặc biệt hiện nay số lượng trẻ em mắc bệnh này đang có xu hướng tăng mạnh.
Chính vì vậy mà có khá nhiều người thắc mắc rằng không biết bệnh lao hạch có lây không? Có nguy hiểm đến tính mạng hay không? Nguyên nhân bệnh là do đâu và có điều trị khỏi được không? Cùng MedPlus tìm hiểu nhé!
Bệnh lao hạch là gì?
Trước khi tìm hiểu sâu hơn về bệnh, chúng ta cần biết rõ lao hạch là gì? Bệnh lao hạch là thể lao ngoài phổi thường gặp ở lứa tuổi thanh thiếu niên, đặc biệt là trẻ em. Trong đó, nữ giới có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn nam giới khoảng 2 lần.
Đa số các trường hợp mắc bệnh có xuất hiện hạch ở những vị trí như cổ, nách, bẹn. Một số trường hợp khác có thể xuất hiện hạch ở nội tạng như hạch mạc treo, hạch trung thất,… Bệnh thường đi kèm với lao phổi hoặc lao cơ quan lân cận.
Nguyên nhân gây bệnh lao hạch?
Hiện tại bệnh được chia thành hai thể phổ biến là lao hạch ngoại biên và lao hạch sâu. Nguyên nhân chính gây bệnh là do sự xâm nhập của trực khuẩn lao, điển hình nhất là Mycobacterium Tuberculosis.
Bình thường, những vị trí xuất hiện hạch viêm ngoại vi là nơi mà vi khuẩn lao dễ dàng tấn công, xâm nhập tạo nơi khu trú và phát triển thành lao. Trực khuẩn lao thường tấn công trực tiếp vào cơ thể người thông qua đường bạch huyết do những tổn thương ở vùng niêm mạc miệng hoặc từ nhiễm khuẩn, tổn thương do sang chấn…
Bên cạnh đó, đây còn có thể là bệnh thứ phát xuất hiện sau lao phổi. Vi khuẩn sau khi vào phổi, gây tổn thương ở đây rồi di chuyển theo đường máu đến tổ chức hạch và gây bệnh. Tuy nhiên không giống như khi ở phổi, vi khuẩn lao chỉ khu trú trong hạch gây viêm và không rò rỉ ra ngoài. Do đó, bệnh lao hạch không lây truyền trực tiếp từ người sang người.
Triệu chứng của bệnh lao hạch
Các triệu chứng điển hình theo từng giai đoạn
Khi mắc bệnh lao hạch, hầu hết bệnh nhân đều có biểu hiện chính là sưng to một hoặc nhiều hạch. Kích thước của hạch tăng dần theo thời gian nên người bệnh thường không biết được hạch xuất hiện từ thời điểm nào. Hạch sưng to lên từng ngày nhưng bệnh nhân hoàn toàn không cảm thấy đau, mật độ chắc, bề mặt nhẵn, vùng da có hạch không nóng, không bị đỏ.
Thường thấy có nhiều hạch cùng một chỗ bị sưng, cái to cái nhỏ không đều nhau tập trung lại tạo thành một chuỗi. Đôi khi có trường hợp chỉ xuất hiện một hạch duy nhất tại vị trí cổ bị sưng to.
Hạch lao phát triển qua các giai đoạn sau:
- Giai đoạn đầu: Hạch xuất hiện và bắt đầu sưng to dần, nếu có nhiều hạch thì kích thước của chúng thường không đều nhau, hạch chắc và di động còn dễ vì chưa dính vào nhau và chưa dính vào da. Mức độ tiến triển của bệnh khá đa dạng, đôi khi có thể hoàn toàn dừng ở giai đoạn này hoặc chuyển tiếp sang giai đoạn sau.
- Giai đoạn sau: Biểu hiện đặc trưng ở giai đoạn này là tình trạng viêm hạch và viêm xung quanh hạch. Lúc này các hạch phát triển với kích thước lớn hơn và thường kết dính với nhau tạo thành chuỗi dài hoặc mảng lớn. Ngoài ra, chúng có thể dính vào da và các tổ chức xung quanh làm khả năng di động bị hạn chế
- Giai đoạn nhuyễn hóa: Ở giai đoạn này hạch đã mềm hơn, sờ vào vùng da có hạch cảm thấy mềm nhũn, dễ ấn sâu. Quan sát bên ngoài, vùng da này xuất hiện triệu chứng sưng và đỏ tấy, mặc dù không có cảm giác đau hoặc nóng. Khi bệnh nặng hơn trên hạch thường có mủ, hạch dễ vỡ tạo thành những lỗ rò li ti rất khó liền. Miệng các lỗ rò này có màu tím ngắt, phần lớn sẽ tạo thành sẹo lồi nhăn nhúm hoặc những dây chằng xơ gây mất thẩm mỹ. Mủ chảy ra thường có màu xanh nhạt, không dính, trong mủ có bã đậu lổn nhổn.
Các triệu chứng chung khác
Bên cạnh các biểu hiện điển hình ở từng giai đoạn thì người bệnh lao hạch có thể xuất hiện những triệu chứng chung khác khi nhiễm lao như: sốt nhẹ về chiều, thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, kém ăn, sụt cân,…
Đôi khi trong quá trình mắc bệnh, người bệnh cảm thấy sức khỏe bình thường và chỉ phát hiện là hạch lao khi bệnh nhân tình cờ thấy xuất hiện hạch vùng cổ hoặc ở vị trí khác trên cơ thể nên đi thăm khám. Một số trường hợp bị bội nhiễm hoặc những bộ phận khác như phổi, xương bị ảnh hưởng bởi lao thì biểu hiện toàn thân sẽ nặng nề hơn.
Riêng ở thể hạch lao khối u (viêm hạch lao phì đại) thường có các triệu chứng điển hình sau: Ở cổ có khối u, thấy xuất hiện một hoặc nhiều hạch nổi to. Theo thời gian, nhóm hạch này dính thành một khối lớn không gây đau, không đỏ, sờ chắc và di động. Khi khối u hạch phát triển quá to có thể chiếm phần lớn vùng cổ, nặng hơn nữa là gây biến dạng cổ người bệnh. Một số hạch khu trú ở vùng mang tai hoặc dưới hàm cũng rất dễ bị phì đại. Hạch lao phì đại thường rất khó điều trị dứt điểm, tuy nhiên thể bệnh này cũng rất ít gặp.
Phương pháp điều trị lao hạch
Người bệnh cần được chẩn đoán phát hiện bệnh sớm và chỉ định điều trị kịp thời tại các cơ sở chuyên khoa lao. Nhìn chung, bệnh lao hạch dễ điều trị hơn các bệnh lao khác. Các phương pháp điều trị bệnh bao gồm:
Điều trị nội khoa
Điều trị lao hạch bằng phương pháp nội khoa cần áp dụng nguyên tắc tương tự như khi điều trị bệnh lao nói chung. Đó là phải dùng phối hợp các thuốc chống lao, ít nhất là từ 3 thuốc trở lên. Các thuốc thường dùng là: rifampicin, rimifon, pyrazinamid, ethambutol… Hầu hết các thuốc này đều gây tổn thương gan, do đó, có thể kết hợp thêm các thuốc hoặc sản phẩm có tác dụng bảo vệ gan, hạ men gan.
Thời gian dùng thuốc có thể kéo dài từ 4 đến 12 tháng tùy thể bệnh và mức độ đáp ứng của từng bệnh nhân, thông thường là 8 tháng. Lao hạch ở trẻ em thường có đáp ứng tốt khi dùng thuốc kết hợp với việc giữ gìn vệ sinh răng miệng, nhổ hoặc chữa răng sâu,…
Trong quá trình điều trị, bệnh nhân phải tuyệt đối tuân theo chỉ định của bác sĩ. Uống thuốc chống lao đúng liều, đủ thời gian và không được bỏ sót bất kỳ liều nào. Sau khi sử dụng thuốc chống lao được vài tuần, người bệnh có thể cảm thấy khỏe hơn, ăn uống ngon miệng hơn và đôi khi có tăng cân. Tuy nhiên lúc này bệnh vẫn chưa khỏi hoàn toàn và cần tiếp tục điều trị.
Khi thấy dấu hiệu bệnh thuyên giảm, nếu bệnh nhân tự ý ngưng uống thuốc thì không những không thể khỏi bệnh mà còn tạo điều kiện cho bệnh tiến triển nặng. Nghiêm trọng hơn là vi khuẩn lao sẽ trở nên kháng thuốc, khiến việc điều trị sau này phức tạp và gặp nhiều bất lợi hơn.
Điều trị ngoại khoa
Bệnh cũng có thể được điều trị bằng cách mổ lấy toàn bộ hạch. Biện pháp này được chỉ định khi hạch hóa mủ nhưng lại không đáp ứng khi chọc dò kết hợp với điều trị bằng kháng sinh, hoặc trong trường hợp bị u lympho lao hạch, lao không thành mủ, khu trú. Trong những trường hợp này tốt nhất nên điều trị bệnh lao trước khi phẫu thuật hạch để tránh lây lan vi khuẩn lao.
Một phương pháp khác cũng có hiệu quả điều trị đó là phẫu thuật và nạo vét sạch mủ bã đậu ở hạch, sau đó đắp kháng sinh chống lao.
Lưu ý khi điều trị ở trẻ em, không nên cắt bỏ hạch sớm vì hạch có vai trò như bức tường bảo vệ cơ thể khỏi sự xâm nhập của trực khuẩn lao. Cần chú ý chăm sóc sức khỏe của trẻ để tránh tình trạng viêm hạch mạn tính.
Cảm ơn bạn đã dành thời gian đọc bài viết này của chúng tôi. Đừng quên ghé thăm songkhoe.medplus.vn hàng ngày để cập nhật thêm những thông tin mới nhất bạn nhé.
Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Nguồn: Lymph nodes—The neglected battlefield in tuberculosis
Mời bạn đọc tham khảo thêm các bài viết mới nhất: