Thỏ Ty Tử – Dược liệu Bổ Thận Tráng Dương nổi tiếng trong Y Học

Thông Tin Dược Liệu

Tên tiếng Việt: Tơ hồng, Thỏ ty tử, Miễn từ, Đậu ký sinh, Hạt cây tơ hồng

Tên khoa học: Cuscuta sinensis Lam.

Tên đồng nghĩa: Cuscuta hygrophilae Pears.

Họ: Bìm bìm (Convolvulaceae)

1. Đặc điểm dược liệu

Thỏ ty tử hạt của cây tơ hồng – một loài thực vậy dây leo, sống ký sinh trên các loại cây khỏe mạnh khác. Thân dây leo có hình sợi, màu vàng hoặc đỏ nhạt, lá biến thành vẩy. Phần hoa có màu trắng nhạt, gần như không cuống, mỗi chùm tụ lại khoảng 10 – 30 bông. Quả có hình trứng, bên trong chứa 2  -4 hạt, mỗi hạt dài chừng 2mm.

2. Phân bố

Cây mọc hoang, thường ký sinh vào cây Cúc tần (Pluchea indica), thuộc họ Cúc (Asteraceae).

3. Bộ phận dùng

Hạt (tên khoa học: Semen Cuscutae Chinensis). Dược liệu tốt là những loại hạt chắc, mập.

Vị thuốc thỏ ty tử có hình tròn, đường kính nhỏ (0.1cm). Vỏ ngoài hơi xù xì, có màu đỏ hoặc vàng nâu, soi dưới kính lúp thấy có những nếp vân nhăn nhỏ. Khi nấu với nước sôi, phần nhân hình tròn màu trắng lộ ra.

4. Thu hoạch

Mùa thu, khi hạt chín.

5. Sơ chế

Đến mùa thu hoạch, cắt dây tơ hồng về, đập dập lấy hạt rồi phơi khô.

6. Bào chế

• Rửa sạch, phơi khô rồi đem tẩm với nước muối (hoặc dùng với nước để làm bánh).
• Thỏ ty tử bính: Nguyên liệu đem rửa sạch, đun với nước sôi cho đến khi nở hoa, đặc như cháo, màu nâu xám thì giã nát, làm thành bánh (bính). Hoặc, bạn cũng có thể trộn nguyên liệu trên vơi bột mì, rượu nếp để làm bánh rồi cắt thành miếng nhỏ, phơi khô.

7. Bảo quản

Dược liệu nên được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát.

Công dụng và Liều dùng

1. Tính vị

Thỏ ty tử có bị cau, ngọt, tính ấm.

• Vị cay, tính bình (theo Bản Kinh).
• Vị ngọt, không độc (theo Biệt Lục).
• Vị cay, ngọt, tính hơi ôn (theo Cảnh Nhạc Toàn Thư).
• Vị ngọt, tính bình, không độc (theo Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển).
• Vị cay, ngọt, tính ấm (theo Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách)

2. Thành phần hóa học

Theo một số nghiên cứu tại Trung Quốc, vị thuốc có chứa các chất hóa học sau:

• glycoside
• quercetin
• lecithin
• carotenoid
• vitamin A
• Các chất khác.

3. Tác dụng dược lý

Theo nghiên cứu y học hiện đại

• Tăng trương lực co bóp tim, hạ huyết áp.
• Tăng cường chức năng miễn dịch của cơ thể.
• Ức chế sự phát triển tế bào ung thư.
• Trị đục thủy tinh thể.

Theo y học cổ truyền

Vị thuốc có tác dụng:

• Bổ dương, ích âm
• Cố tinh
• Súc niệu
• Minh mục (sáng mắt)
• Chỉ tả
• Dưỡng cơ, kiện cốt
• Ôn thận, tráng dương.

Nhờ vào đặc tính dược lý trên, vị thuốc có thể được dùng để chủ trị các vấn đề bệnh lý sau:

• Đau lưng, mỏi gối
• Tiết tinh, di tinh
• Thận hư, dương hư
• Tiểu nhiều
• Tiêu chảy lâu ngàu
• Mờ mắt (do can thận suy).

4. Liều dùng và cách dùng

• Liều dùng: 12  -16 gam/ ngày.
• Cách dùng: Phối hợp với các vị thuốc khác.

Các bài thuốc tiêu biểu từ Dược Liệu

1. Trị Di tinh, bạch trọc

Thỏ ty tử 12g, Ngũ vị tử 6g, Phục linh, Hạt sen đều 12g. dùng Sơn dược hồ, làm hoàn. Mỗi lần uống 8g với nước muối nhạt hoặc sắc uống (Phục Thỏ Đơn – Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

2. Trị tiêu chảy lâu ngày do Thận hư:

Thỏ ty tử, Câu kỷ, Đảng sâm, Phục linh đều 12g, Sơn dược 16g, Hạt sen 12g. Tán bột. Dùng gạo hồ, làm hoàn. Ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 12g (Thỏ Ty Tử Hoàn – Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

3. Trị tự nhiên bị sưng phù, thân thể và mặt sưng to

Thỏ ty tử 1 thăng, Rượu 5 thăng, ngâm 2-3 ngày. Mỗi lần uống 1 thăng, ngày 3 lần ‘Trửu Hậu Phương).

4. Trị trĩ sưng, ngứa, trong hậu môn đau

Thỏ ty tử, chưng cho hơi vàng đen,tán nhuyễn, hòa với trứng gà bôi (Trưử Hậu Phương).

5. Trị mắt mờ do Can Thận suy

Thỏ ty tử, Thục địa, Xa tiền tử đều 12g. tán bột. Trộn mật làm hoàn Ngày uống 2 lần, mỗi lần 12g với rượu (Trú Cảnh Hoàn – Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách)

6. Trị tiêu khát

Thỏ ty tử sắc uống hoặc tán thành bột, làm hoàn uống (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

7. Trị Tỳ Thận đều hư, tiêu lỏng

Thỏ ty tử, Thạch liên tử đều 9g, Phục linh 12g, Hoài sơn 15g. Sắc uống (An Huy Trung Thảo Dược).

8. Trị khớp viêm

Thỏ ty tử 6g, Vỏ trứng gà 9g, Bột xương trâu 15g, Tán bột, trộn đều.mỗi lần uống 6g, ngày 3 lần (Liễu Ninh Thường DụngTrung Thảo Dược Thủ Sách).

9. Tráng dương, bổ thận khí, trợ tình thần, giảm đau lưng

Phụ tử (chế) 136 gam, thỏ ty tử (chưng rượu, sấy khô) đem tán với bột rồi trộn đều với rượu hồ để làm viên, mỗi viên có kích thước bằng hạt ngô đồng lớn. Mỗi lần dùng 50 viên kèm rượu.

10. Trị mặt mọc mụn nhọt, đau nhức

Giã nát Thỏ ty tử, lấy nước cốt bôi lên vết thương.

Lưu Ý khi sử dụng Dược Liệu để trị bệnh

Trong quá trình dùng thuốc, cần lưu ý một số điều sau:

• Không dùng thịt thỏ
• Không dùng cho người thận có hỏa, táo bón.
• Phụ nữ đang mang thai, băng huyết tuyệt đối không dùng,
• Người có hỏa vượng, thận hư, âm hư cần đặc biệt thận trọng khi dùng thuốc.

Lời kết

Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Dược Liệu cũng như một số bài thuốc hay về vị thuốc này nhé !

Lưu ý

1. Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
2. Người bệnh không tự ý áp dụng
3. Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng

Nguồn: tracuuduoclieu.vn , tham khảo

Sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam