Hiểu về Dopamin
Dopamin là một chất dẫn truyền thần được sản xuất ở vùng đồi mồi và vùng não của não, sự thay đổi dopamin có liên quan đến tâm thần phân liệt. Sự xuất hiện đồng thời của hoạt động dopamin cao và thấp trong tâm thần phân liệt có ý nghĩa đối với việc khái niệm hóa vai trò của dopamin trong bệnh tâm thần phân liệt. Nó sẽ giải thích sự hiện diện đồng thời của các triệu chứng tiêu cực và tích cực.
Trong bệnh TTPL, người ta nhận thấy có sự hoạt động quá mức hệ thống dopamin, biểu hiện ở 2 mặt sau:
- Tăng sự nhạy cảm của các thụ cảm thể dopamin ở ở vùng não mesolimbic và não trước trán tồn tại trong bệnh tâm thần phân liệt.
- Tăng nồng độ dopamin (đến 300%) ở khe xi nạp thần kinh hệ dopamin.
- Người ta cho rằng, rối loạn về gen di truyền dẫn đến tăng hoạt động của hệ dopamin, hậu quả là gây ra các triệu chứng loạn thần trong bệnh TTPL.
Ảnh minh họa cho bệnh Tâm thần phân liệt.
Tâm thần phân liệt là gì?
Tâm thần phân liệt (schizophrenia – SCZ) là một rối loạn tâm thần nghiêm trọng với nguy cơ suốt đời khoảng 1%, được đặc trưng bởi ảo giác, ảo tưởng và thiếu hụt nhận thức với khả năng di truyền ước tính lên tới 80% 1,2.
Tâm thần phân liệt (TTPL) đặc trưng bởi các triệu chứng loạn thần, có thể bao gồm ảo tưởng, ảo giác, rắc rối với suy nghĩ và sự tập trung và thiếu động lực. Bệnh tiến triển mạn tính, bệnh nhân dần dần sa sút, mất khả năng lao động, sinh hoạt và trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội. Tuy nhiên, với điều trị, hầu hết các triệu chứng tâm thần phân liệt sẽ cải thiện rất nhiều.
Biểu hiện của bệnh
Khi bệnh đang hoạt động, nó có thể được đặc trưng bởi các giai đoạn mà bệnh nhân không thể phân biệt giữa trải nghiệm thực và không thực. Như với bất kỳ bệnh nào, mức độ nghiêm trọng, thời gian và tần suất của các triệu chứng có thể khác nhau; tuy nhiên, ở những người bị tâm thần phân liệt, tỷ lệ mắc các triệu chứng loạn thần nghiêm trọng thường giảm trong suốt cuộc đời bệnh nhân. Không dùng thuốc theo quy định, sử dụng rượu hoặc thuốc bất hợp pháp, và các tình huống căng thẳng có xu hướng làm tăng các triệu chứng.
Các triệu chứng thuộc nhiều loại:
- Triệu chứng loạn thần tích cực: Ảo giác, như giọng nói, ảo tưởng hoang tưởng và nhận thức, niềm tin và hành vi phóng đại hoặc bị bóp méo.
- Các triệu chứng tiêu cực: Mất hoặc giảm khả năng bắt đầu kế hoạch, nói, thể hiện cảm xúc tiêu cực hoặc không tìm thấy niềm vui.
- Triệu chứng vô tổ chức: Suy nghĩ và rối loạn suy nghĩ và rối loạn, rắc rối với suy nghĩ logic và đôi khi hành vi kỳ quái hoặc chuyển động bất thường.
- Nhận thức kém: Các vấn đề về sự chú ý, tập trung, trí nhớ và hiệu suất giáo dục giảm sút.
- Không có cách nào chắc chắn để ngăn ngừa tâm thần phân liệt, nhưng việc tuân thủ kế hoạch điều trị có thể giúp ngăn ngừa tái phát hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng.
MỘT SỐ THUỐC THƯỜNG DÙNG TRONG LÂM SÀNG TÂM THẦN
Top 3 các dòng thuốc có hoạt chất ức chế Dopamin tốt nhất trên thị trường hiện nay.
1. Aminazin (thuốc ETC)
Thành phần:
Hoạt Chất – Nồng độ/ hàm lượng……………………………………………. Clopromazin HCL 25 mg
Dạng Bào Chế………………………….………………………………………..…..……Viên nén bao đường/ Dạng ống
Công dụng:
Làm an dịu mạnh (tốt cho hội chứng hưng cảm). Chống hoang tưởng, ảo giác yếu.
Chỉ định: Hội chứng hưng cảm, trạng thái kích động tâm thần vận động, tâm thần phân liệt.
Chống chỉ định: Bệnh viêm gan, suy thận, hôn mê, rối loạn trầm cảm.
Liều dùng và cách dùng:
Dùng đường uống và tiêm bắp thịt sâu, không tiêm tĩnh mạch dưới bất kì hình thức nào vì gây viêm tắc tĩnh mạch chậm (xuất hiện 6-12 tháng sau khi tiêm).
Người lớn: 100-500 mg/ngày (trưa 1/2 liều, tối 1/2 liều).
Người già và trẻ em: bằng 1/2 liều của người lớn.
– Thời gian sử dụng:
Mỗi liệu trình tấn công kéo dài 1 đến 2 tháng. Sau đó giảm dần liều đến liều duy trì (bằng 1/2 đến 2/3 liều tấn công) và duy trì theo chỉ định của từng bệnh.
Tác dụng phụ và biến chứng:
+ Rối loạn thần kinh thực vật: mạch nhanh, huyết áp hạ (10-30 mmHg), sốt.
+ Rối loạn ngoại tháp do thuốc.
+ Mệt mỏi, đau ở chỗ tiêm, buồn ngủ và trầm cảm do thuốc.
+ Viêm gan nhiễm độc, dị ứng, thiếu máu nhược sắc, giảm bạch cầu hạt.
+ Gây béo và xạm da.
Tham khảo thêm tại: Sống Khỏe – Medplus
2. Haloperidol 1,5mg
Thành phần:
Hoạt Chất – Nồng độ/ hàm lượng……………………………………………. Haloperidol 1,5mg
Dạng Bào Chế………………………….…………………………………………….……Viên nén / Dạng ống
Công dụng:
- Chống hoang tưởng, ảo giác mạnh (tốt với bệnh tâm thần phân liệt).
- An dịu vừa.
– Chỉ định:
+ Tâm thần phân liệt.
+ Hội chứng hưng cảm.
+ Các loạn thần khác (do rượu, ma túy, nhiễm trùng).
Cách sử dụng:
- Dạng viên 1,5mg, 5mg.
- Dạng ống 5mg, dùng tiêm tĩnh mạch, tiêm bắp.
- Người lớn: 9mg-20mg/ngày, chia làm 2 lần (sáng và tối). Trẻ em và người già dùng bằng 1/2 liều người lớn.
- Thời gian tấn công 1-2 tháng, sau đó giảm dần liều đến liều duy trì.
Thuốc Haloperidol dạng viên nén và dạng tiêm.
Tham khảo thêm tại: Sống Khỏe – Medplus
3. Thuốc A.T Olanzapine ODT
Olanzapin là thuốc an thần kinh (thuốc chống loạn thần) liên quan đến tính đối kháng opamin ở hệ thần kinh trung ương. Olanzapin còn làm ổn định tính khí do một phần ức chế thụ thể D2 của dopamin. Olanzapin dùng tiêm bắp để điều trị cơn động kinh cấp một phần do tác dụng an thần, làm dịu hơn là chỉ do tác dụng gây ngủ.
Thành phần:
Hoạt Chất – Nồng độ/ hàm lượng………………….……. Olanzapin 15mg
Dạng Bào Chế………………………….………………………..……Viên nén phân tán trong miệng / Dạng ống (Thuốc tiêm bắp)
Công dụng:
- Chống hoang tưởng và ảo giác mạnh.
- Chống hưng cảm tốt.
- Không gây ngoại tháp.
– Chỉ định:
- Tâm thần phân liệt cấp và mạn tính.
- Hội chứng hưng cảm.
- Các bệnh loạn thần khác (chấn thương sọ não, ma túy…).
– Chống chỉ định: không có chống chỉ định tuyệt đối. Thận trọng khi dùng cho phụ nữ có thai, bệnh nhân đái tháo đường.
– Tác dụng phụ:
- Ngủ nhiều (dùng điều trị mất ngủ tiên phát).
- Ăn nhiều (dùng điều trị bệnh chán ăn tâm lí).
Viên 5mg và 10mg. Liều dùng từ 5-20mg/ngày, uống một lần vào buổi tối.
KẾT LUẬN
Sau khi các triệu chứng tâm thần phân liệt được kiểm soát, nhiều loại trị liệu có thể tiếp tục giúp mọi người kiểm soát bệnh và cải thiện cuộc sống.
Trị liệu và hỗ trợ có thể giúp mọi người học các kỹ năng xã hội, đối phó với căng thẳng, xác định các dấu hiệu cảnh báo sớm tái phát và kéo dài thời gian thuyên giảm. Bởi vì tâm thần phân liệt thường tấn công ở tuổi trưởng thành sớm, những người mắc chứng rối loạn thường được hưởng lợi từ việc phục hồi chức năng để giúp phát triển các kỹ năng quản lý cuộc sống, hoàn thành đào tạo nghề hoặc giáo dục và giữ một công việc.
Đặc biệt hơn cả với sự hỗ trợ của các thành viên trong gia đình là rất quan trọng đối với sức khỏe và hạnh phúc của bệnh nhân tâm thần phân liệt.
Nguồn tham khảo