Tục Đoạn – Vị thuốc Kiện gân cốt, Hoạt huyết nổi tiếng trong Y Học

Thông Tin Dược Liệu

Tên tiếng Việt: Tục đoạn, Sơn cân thái, Oa thái, Đầu vù (Hmông), Rễ thái, Sâm nam

Tên khoa học: Dipsacus japonicus Miq.

Họ: Dipsacaceae (Củ nâu)

1. Đặc điểm dược liệu

Tục đoạn là loại cây thân thảo có thể cao tới khoảng 1,5 – 2m. Thân cây có 6 cạnh và trên cạnh sẽ có 1 hàng gai thưa. Gai quặp trở xuống và càng lên trên càng mau dần.

Lá không có cuống, mọc đối nhau, bẹ lá ôm lấy cành hay thân. Lá còn non sẽ có răng cưa nhỏ, phần phiến lá nhỏ, đầu nhọn, thuôn dài. Gân lá cách và trên đường gân của mặt dưới lá có 1 hàng gai nhỏ cứng nhưng càng lên đầu lá sẽ càng mềm dần. Lá khi già sẽ có phiến xẻ sâu, răng cưa mau hơn lá non, phần phiến lá xẻ cách từ 3 đến 9 thùy. Gân lá già cũng có gai nhỏ như là nguyên nhưng cũng có nhiều là nguyên.

Cụm hoa có thể hình trứng hoặc hình cầu, cành mang hoa thường dài khoảng 10 – 20cm, gồm 6 cạnh có lông cứng. Hoa màu trắng, lá bắc dài khoảng từ 1 – 2cm. Quả bế màu xám trắng còn lá đài sót lại, có 4 cạnh, dài khoảng 5 – 6mm.

2. Bộ phận dùng

Củ của cây tục đoạn chính là bộ phận được sử dụng làm vị thuốc.

3. Phân bố

Cây được cho là có nguồn gốc từ Trung Quốc. Ở nước ta, tại một số tỉnh miền núi phía Bắc, cây tục đoạn mọc hoang tương đối nhiều. Nhất là ở các tỉnh Lào Cai, Hà Giang, Sơn La…

4. Thu hái và sơ chế

Củ tục đoạn thường được thu hái vào mùa đông, khoảng thời điểm tháng 11 – 12. Tiến hành đào về rửa sạch đất cát rồi cắt bỏ rễ con và phần trên cổ rễ. Sau đó đem phơi trong bóng râm hoặc sấy khô ở nhiệt độ thấp.

Ngoài ra, có thể sơ chế dược liệu theo 2 cách phổ biến sau đây:

• Tục đoạn chế rượu: Cứ 10kg củ tục đoạn thì sử dụng 1 lít rượu. Đầu tiên đem tục đoạn đi rửa sạch, thái lát sau đó phun đều rượu vào và ủ trong 30 – 60 phút. Sau đó cho dược liệu lên chảo đảo đều ở lửa riu đến khi có màu hơi đen.
• Diêm tục đoạn: Với 10kg tục đoạn cần dùng 0,2kg muối. Hòa muối vào khoảng nửa lít nước và phun vào dược liệu rồi ủ 30 – 60 phút. Sau đó đem ra sao ở nhiệt độ vừa phải cho đến khi khô.

5. Bảo quản

Dược liệu đã qua sơ chế khô cần bỏ vào túi kín và để nơi khô mát, phòng ẩm mốc, sâu mọt.

Công dụng và Liều dùng

1. Tính vị

Tục đoạn có vị đắng cay và tính hơi ôn

2. Thành phần hóa học

Phân tích ghi nhận dược liệu tục đoạn có chứa một số thành phần bao gồm:

• Tinh dầu
• Tannin
• Saponin
• 0x-sitosterol
• Daucosterol
• Sucrose.

3. Tác dụng dược lý

• Tác dụng: Thông huyết mạch, bổ gan ích thận, nối liền gân cốt, giảm đau, cầm máu.
• Chủ trị: Can thận hư, chân yếu, lưng đau, bong gân, gãy xương, dọa sẩy thai, chữa băng lậu đới hạ, giúp an thai, chỉ huyết.

4. Cách dùng – liều lượng

Tùy thuộc vào mục đích sử dụng mà có thể dùng dược liệu theo nhiều cách khác nhau. Trường hợp làm vị thuốc trừ phong thì có thể dùng sống nhưng nếu dùng làm vị thuốc cầm máu thì cần phải sao lên. Liều lượng được khuyến cáo dùng tục đoạn mỗi ngày là từ 12 – 20g.

Các bài thuốc tiêu biểu từ Dược Liệu

Bài thuốc giúp bồi bổ can thận, trị mỏi gân cốt ở người già

• Chuẩn bị: 10g tục đoạn, 10g đỗ trọng, 10g tang ký sinh, 10g ngưu tất, 5g đương quy, 5g câu kỷ tử cùng 5g hà thủ ô.
• Thực hiện: Cho hết các vị thuốc trên vào ấm, thêm nửa thăng nước. Sắc lấy nước đặc, bỏ bã uống mỗi ngày 1 thang.

Bài thuốc chữa băng huyết

• Chuẩn bị: 20g tục đoạn, 20g sơn thù, 20g a giao, 8g bạch phục linh, 8g bạch truật, 8g bạch thược, 4g cam thảo, 8g bào khương thán, 8g hoàng kỳ, 8g đương quy, 8g nhân sâm, 4g nhục quế, 8g thục địa, 8g thăng ma cùng 8g xuyên khung.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên cho hết vào trong ấm, thêm 1 thăng nước. Sắc trên lửa nhỏ 20 phút, bỏ bã, chia nước thuốc thành nhiều lần uống, mỗi ngày dùng 1 thang.

Bài thuốc chữa tắc sữa, ít sữa sau sinh

• Chuẩn bị: 15g tục đoạn, 5g đương quy, 6g xuyên sơn giáp (rang cháy), 9g thiên hoa phấn, 5g xuyên khung cùng 6g ma hoàng.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên cho hết vào ấm sắc lấy nước rồi lọc bỏ bã, uống mỗi ngày 1 thang.

Bài thuốc ngăn ngừa sẩy thai ở trường hợp hay sinh non

• Chuẩn bị: 4g tục đoạn, 4g đương quy, 4g đảng sâm, 4g hoàng kỳ, 3g xuyên khung, 4g hoàng cầm, 8g bạch truật, 3g thục địa, 3g bạch thược, 2g chích cam thảo, 2g sa nhân cùng 1 nắm gạo nếp.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên đem sắc cùng với nhiều lần nước để lấy nước đặc. Tiếp đến cho gạo nếp vào nấu cùng thành cháo. Ăn trong ngày khi còn ấm nóng. Cần duy trì liên tục từ 3 – 5 ngày.

Bài thuốc trị kinh nguyệt quá nhiều hay kinh có màu nhạt

• Chuẩn bị: 10g tục đoạn, 10g đương quy, 12g thục địa, 3g xuyên khung cùng 3g ngải diệp.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên cho vào ấm sắc lấy nước đặc, loại bỏ phần bã, chia làm nhiều lần uống, ngày dùng chỉ 1 thang.

Bài thuốc hỗ trợ điều trị chứng lãnh cảm ở phụ nữ

• Chuẩn bị: 20g tục đoạn, 20g đỗ trọng, 20g ba kích, 30g đậu đen, 20g nhục thung dung cufdng 50g đuôi lợn.
• Thực hiện: Các nguyên liệu trên cho vào nồi hầm nhừ. Mỗi ngày chỉ ăn 1 lần khi còn ấm nóng, duy trì liên tục trong 1 tuần liền.

Lưu Ý khi sử dụng Dược Liệu để trị bệnh

Những người có chứng âm hư hỏa thịnh tuyệt đối không sử dụng tục đoạn cho bất cứ mục đích nào.

Lời kết

Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Dược Liệu cũng như một số bài thuốc hay về vị thuốc này nhé !

Lưu ý

1. Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
2. Người bệnh không tự ý áp dụng
3. Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng

Nguồn: tracuuduoclieu.vn , tham khảo

Sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam