Vạn niên thanh | Cây Cảnh – Dược Liệu Quý của mọi nhà

Thông tin cơ bản

1. Thông tin khoa học:

• Tên Tiếng Việt: Vạn niên thanh, Co vo dinh (Thái), Co canh nang, Môn thục, Môn chóc
• Tên khoa học: Rohdea japonica (Thunb.) Roth
• Họ:  Ráy (Araceae)

2. Mô tả Cây

• Cây vạn niên thanh – Rohdea japonica (Thunb.) Roth, là một cây nhỏ, sống lâu năm, không có thân, thân rễ ngắn và thô, rễ nhiều nhưng nhỏ. Lá mọc từ thân rễ, hình mác dài tới 30cm, rộng 5-7cm, dai, mặt bóng nhẵn, gân chạy dọc. Vào xuân hạ có trục mang nhiều hoa nhỏ, màu xanh trắng nhạt, tụ họp thành bông ngắn. Quả mọng hình cầu, khi chín có màu đỏ hay đỏ vàng.

3. Phân bố, thu hái và chế biến

Phân bố

• Như trên đã nói, loại vạn niên thanh này hiện chưa thấy mọc ở nước ta, chỉ mới thấy trồng ở Trung Quốc, Nhật Bản để làm cảnh và làm thuốc.

Thu hoạch

•  Mùa hoa tháng 4-6.
• Thu hái vào mùa thu

Bộ phận dùng

• Người ta dùng thân rễ và lá làm thuốc

Chế biến

• Dùng tươi hay khô.

Công dụng và tác dụng chính

A. Thành phần hoá học

• Năm 1927, một tác giả Nhật Bản Thôn Đảo Thái (Đông Bắc thực nghiệm y học tạp chí, 8: 405) đã báo cáo chiết được từ cây vạn niên thanh Nhật Bản một chất có tinh thể, không màu có tác dụng trên tim gọi là rodein (rhodein)
• Gốc thân chứa rhodexin A, B, C. Lá khô chứa rhodexin D, beta –sitosterol, APG. Lá tươi và gốc chứa rhodexin chưa phân ly. Hạt chứa rhodexin A, C. Cận kỳ còn chứa periplogenin phân ly.

B. Tác dụng dược lý

Tác dụng và Liều dùng .

• Đối với bộ máy tuần hoàn: rodein có tác dụng tăng sự co bóp của cơ tim, hưng phấn thần kinh phế vị (mê tẩu thần kinh) và ức chế sự dẫn truyền của cơ tim. Nó còn có tác dụng làm cho tim đập loạn nhịp trở lại bình thường. Ngoài ra rodein làm cho huyết áp tăng và do đó gián tiếp có tác dụng lợi tiểu tiện.
• Đối với hệ thống thần kinh khi tiêm rodein cho mèo hay cho thỏ thì thoạt tiên thấy hô hấp tăng nhưng sau chậm lại, nhưng đối với thần kinh cơ xương thì có tác dụng tê liệt, đối với trung khu nôn có tác dụng kích thích, do đó có khi gây nôn.
• Đối với cơ trơn rodein có tác dụng hưng phấn đối với cơ trơn của dạ dày, ruột và tử cung, làm cho sự co bóp tăng cao.
• Tác dụng kích thích tại chỗ uống hay tiêm rodein có tác dụng kích thích tại chỗ, làm cho nơi tiêm phát đỏ, viêm tấy, khi uống rodein gây nôn.
• Độc tính so với digitoxin thì tác dụng của rodein mạnh hơn và cũng tích luỹ nhiều hơn, gây nôn nhiều, cho nên dùng phải hết sức thận trọng.

C. Công dụng, tính vị và liều dùng

Tính vị

• Cây có vị ngọt đắng, tính hàn; có độc. Có tác dụng cường tim lợi niệu, thanh nhiệt giải độc, chỉ huyết.

Công Dụng

• Trị suy tim, phù tim, sưng đau họng, bạch hầu, viêm màng hạch, ho máu, nôn ra máu, rắn độc cắn, ung nhọt độc.
• Dùng ngoài thì cần giã nát đắp. Hoa dùng trị thận hư đau lưng, bong gân trật khớp.

Liều dùng

• Gốc thân 6-9g. Toàn cây 9-15g. Dùng ngoài chỉnh lượng cho phù hợp.

Kiêng kỵ

• Vạn niên thanh có chứa chất độc có thể gây ngứa da hoặc khó chịu ở mắt nếu dính vào.
• Nếu sử dụng một lượng lớn lá Vạn niên thanh có thể gây nôn mửa, sùi bọt mép. Do đó, chỉ sử dụng Vạn niên thanh theo hướng dẫn và chỉ định của thầy thuốc.
• Khi trúng độc Vạn niên thanh, hệ thần kinh bị kích thích, hưng phấn trung khu thần kinh, ức chế tim. Để khắc phục tình trạng này, người dùng rửa dạ dày bằng cách uống nước Đẳng sâm, Mạch môn, Ngũ vị tử.

Bài thuốc sử dụng

Trị tim đập thất thường

• Dùng 20 g Vạn niên thanh sắc thành nước, chia uống thành 2 – 3 lần mỗi ngày. Thời gian điều trị liên tục trong 4 ngày.

Trị cảm nắng đau bụng

• Dùng 10 – 30 g cây Vạn niên thanh sắc nước uống trong ngày.

Trị viêm tuyến mang tai

• Sử dụng 20 – 30 g rễ cây Vạn niên thanh tươi, rửa sạch, để ráo, giã nhỏ. Sau đó đắp thuốc vào vùng da bị tổn thương. Mỗi ngày thực hiện 2 lần để thấy hiệu quả điều trị.

Lợi tiểu, thanh nhiệt

• Uống nước rễ và thân Vạn niên thanh có thể hỗ trợ thanh nhiệt, lợi tiểu, cầm máu, chữa nóng trong người.

Trị ngã tổn thương

• Người vừa mới bị ngã, bong gân, sưng đau, gân cốt không linh hoạt có thể dùng rễ Vạn niên thanh để nấu nước uống như trà.

Trị thoát giang

• Dùng cả cây Vạn niên thanh sắc thành nước. Lấy nước này để rửa, vệ sinh vùng bệnh mỗi ngày. Kế đến dùng bột Ngũ bội tử để bôi vào chỗ bệnh.

Trị rắn cắn

• Dùng rễ Vạn niên thanh tán thành bột mịn sau đó bôi vào vết rắn cắn.

Trị trĩ sưng đau

• Sử dụng cây Vạn niên thanh sắc với xương đùi chó (bỏ hai đầu) để xông và rửa búi trĩ. Mỗi ngày thực hiện 2 – 3 lần.
• Hoặc người bệnh cũng có thể chỉ dùng cây Vạn niên thanh để nấu nước xông rửa hậu môn.

Trị liệt dương

• Dùng cây Vạn niên thanh cắt ngang cho vào ấm nước, đun sôi, để nguội. Dùng uống có thể bồi bổ cơ thể, điều trị liệt dương và hỗ trợ tim mạch.

 Lời kết

Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về một số tác dụng hay về loại dược liệu này!

Lưu ý

1. Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
2. Người bệnh không tự ý áp dụng
3. Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng

Nguồn: tracuuduoclieu.vn 
Sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam