Thế nào là viêm màng não?
Viêm màng não là một dạng bệnh nhiễm trùng ở các lớp mô quanh não và tủy sống. Tình trạng viêm của màng xung quanh não và tủy sống, thường là do sự lây lan của nhiễm trùng.
Tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra nhiễm trùng, viêm màng não có thể tự giải quyết trong một vài tuần – hoặc có thể là một trường hợp khẩn cấp đe dọa tính mạng.
Viêm màng não có thể xảy ra ở bất kỳ lứa tuổi nào, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Tuy nhiên, bạn cũng không nên chủ quan với bệnh viêm màng não ở người lớn. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây ra biến chứng nguy hiểm như: tê liệt chân tay, động kinh, điếc, mù, phù não, hôn mê thậm chí tử vong.
Nguyên nhân gây ra viêm màng não?
Viêm màng não là một bệnh rất nguy hiểm, xảy ra do nhiều nguyên nhân. Thường do vi khuẩn HI, phế cầu, mô cầu hoặc do virus, kí sinh, nấm gây ra. Các triệu chứng sẽ diễn ra khác nhau tùy do nguyên nhân.
Do vi khuẩn
Viêm màng não do vi khuẩn là một trong những dạng nguy hiểm nhất. Ở Mỹ, trung bình mỗi năm có khoảng 3.000 – 5.000 người mắc bệnh. Khoảng 20-25% bệnh nhân tử vong, mặc dù đã được điều trị kịp thời. Nếu trong vòng 24 giờ bệnh tiến triển nhanh thì tỷ lệ tử vong có thể lên đến 50%.
Do virus đường ruột (Enterovirus)
Các virus đường ruột (Enterovirus) lây truyền qua tiếp xúc phân – miệng hoặc hô hấp. Thường gây bệnh ở trẻ em và người trẻ tuổi vào mùa hè. Thường gây viêm màng não nước trong, có thể kèm theo bại nhẹ. Các biểu hiện thường gặp là sốt, mệt mỏi, đau đầu, nôn, hội chứng màng não. Có thể biểu hiện bằng hội chứng tay, chân, miệng. Các nốt phỏng trên niêm mạc miệng, lòng bàn tay và lòng bàn chân.
Một số Enterovirus khác có thể gây đau cơ ngực và cơ bụng, viêm cơ tim. Phát ban dạng dát sẩn có thể gặp, nhất là ở trẻ em. Phần lớn các ca bệnh diễn biến lành tính, liệt thường khỏi hoàn toàn. Một số bệnh nhân có thể tiến triển nặng và tử vong.
Do HI typ B (HiB)
HiB thường gây mủ não ở trẻ em dưới 6 tuổi. Ở người lớn, viêm màng não do HiB thường liên quan tới các ổ nhiễm khuẩn cận kề màng não. Có thể đi kèm với biểu hiện nhiễm khuẩn toàn thân như viêm phổi, viêm mủ hầu họng, nhiễm khuẩn huyết, viêm tủy xương…
Biểu hiện lâm sàng không có gì đặc biệt so với các nguyên nhân khác: sốt, đau đầu, nôn… Tỷ lệ tử vong vào khoảng 5%. Một số bệnh nhân sau khi khỏi bệnh còn các di chứng thần kinh như giảm thính lực hoặc điếc, chậm nói, não úng thủy.
Do virus Herpes
Viêm não do virus Herpes simplex (HSV) gặp ở bất kỳ tuổi nào, tuy nhiên thường gặp ở độ tuổi dưới 20 và 50 tuổi. HSV xâm nhập cơ thể con người qua đường niêm mạc mũi – hô hấp. Virus sẽ trực tiếp đến não, gây viêm não. Triệu chứng thường gặp của viêm não do HSV: sốt cao, nhức đầu, nôn, co giật, rối loạn tri giác, hay quên,…
Nếu không được điều trị kịp thời dễ để lại di chứng như: yếu chi, nói khó hoặc không nói được, rối loạn chức năng trí tuệ…
Do mô cầu
Thường xuất hiện quanh năm, nhưng thời điểm được chẩn đoán có tỷ lệ người mắc cao nhất là Xuân – Hè. Viêm màng não do mô cầu thường lây qua đường hô hấp, qua tiếp xúc bàn tay, vật dụng cá nhân bị nhiễm vi khuẩn của bệnh nhân.
Các biểu hiện thường gặp là sốt cao, rét run, đau đầu, nôn, rối loạn tinh thần. Bệnh nhân thường có hội chứng màng não nhưng không phải tất cả mọi trường hợp. Dấu hiệu đặc trưng nhất là ban trên da. Ban thường xuất hiện sớm, phân bố rải rác khắp cơ thể, có dạng dát sẩn hồng kích thước 2-10 mm, chấm xuất huyết.
Trong các trường hợp nặng, nhiều vùng da lớn bị xuất huyết và hoại tử. Tình trạng bệnh nhân thường nguy kịch, huyết áp hạ. Có thể shock, suy đa cơ quan và đông máu nội quản rải rác có thể xảy ra. Tỷ lệ tử vong cao (10-15%).
Do phế cầu
Do loại vi khuẩn phế cầu Streptococcus pneumoniae gây nên. Những người có nguy cơ cao là người nghiện rượu, viêm xoang, đái tháo đường viêm xoang, viêm tai giữa vết thương sọ não…
Biểu hiện có thể thấy rõ nhất là sốt cao từ 39-40 độ liên tục kèm theo nhức đầu, đau mỏi cơ khớp. Trường hợp nhiễm khuẩn huyết thì sốt cao dao động, trụy tim mạch, tụt huyết áp, nước tiểu ít, sốc…
Đối tượng có thể mắc chứng viêm màng não
Viêm màng não là một dạng bệnh nhiễm trùng của màng não và có thể xảy ra ở bất kỳ lứa tuổi nào. Đặc biệt ở trẻ nhỏ. Viêm màng não trẻ em là căn bệnh nguy hiểm.
Nếu không kịp thời phát hiện những dấu hiệu để điều trị, ở trẻ em có thể để lại nhiều di chứng. Nặng có thể gây ra tử vong. Do đó, phụ huynh cần nhận biết những dấu hiệu viêm ở trẻ sơ sinh và trẻ em để đảm bảo sức khỏe và tính mạng của trẻ.
Tuy nhiên như đã nói ở trên, bạn cũng không nên chủ quan với bệnh viêm màng não ở người lớn.
Viêm màng não có nguy hiểm không?
Viêm màng não rất nguy hiểm, nếu không điều trị kịp thời sẽ gây ra các biến chứng nguy hiểm.
Tổn thương dây thần kinh sọ não, tắc nghẽn dịch não tủy, xuất huyết phủ tạng,…Dẫn đến các di chứng như lác, điếc, câm, mù,…Nặng nhất là dẫn đến tử vong.
Chẩn đoán bệnh viêm màng não
Hiện nay, các phương pháp được các bác sĩ dùng để chẩn đoán viêm màng não ở người lớn bao gồm:
- Chọc dịch não tủy: Là phương pháp thực hiện tại bệnh phòng để lấy dịch não tủy xét nghiệm nhằm xác định mức độ nghiêm trọng của tình trạng viêm, tác nhân gây bệnh và sự nhạy cảm của vi sinh vật đối với các sản phẩm thuốc.
- Xét nghiệm máu: Đây là việc cần thiết để đánh giá mức độ nhiễm trùng. Trong một số trường hợp, có thể cần phải cấy máu để xác định tác nhân gây bệnh
- Xét nghiệm vật lý – chụp hình (CT, MRI): Đây là một trong những phương pháp chuẩn đoán hiện đại được sử dụng để chẩn đoán các biến chứng của viêm màng não ảnh hưởng đến não.
Khi thấy trẻ có những dấu hiệu cảnh báo trên, cha mẹ hoặc người chăm sóc trẻ cần lập tức đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất. Khám và làm các xét nghiệm chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.
Lưu ý, tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc nếu không có chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ, hoặc cho trẻ uống các loại lá. Nếu trì hoãn và chậm trễ đưa trẻ đến bệnh viện có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của trẻ. Tăng nguy cơ để lại nhiều di chứng về thần kinh do bệnh được điều trị muộn.
Điều trị bệnh viêm màng não như thế nào?
Bệnh nhân cần phải nhập viện và điều trị bằng thuốc kháng sinh. Liều cao phối hợp đường tĩnh mạch theo phác đồ (đối với trường hợp do vi khuẩn).
Tùy từng loại viêm mà có hướng điều trị khác nhau. Tốt nhất bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ. Nếu phát hiện cơ thể bất thường cần đến ngay bệnh viện để làm xét nghiệm.
Cách phòng ngừa bệnh viêm màng não
Việc ý thức được lối sống sinh hoạt khoa học sẽ giúp bạn phòng tránh hoặc giảm thiểu tình trạng diễn biến của bệnh ở người lớn như:
- Rửa tay đúng cách bằng xà bông trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
- Ăn chín, uống sôi hạn chế các loại phô mai mềm làm từ sữa chưa tiệt trùng.
- Tiêm vắc xin ngừa ngay từ khi còn nhỏ.
- Luyện tập thể dục thể thao thường xuyên.
- Không nên uống rượu bia, hút thuốc lá.
- Không nên tiếp xúc với người bị viêm màng não, cần phải được cách ly và phải có sự giám sát của bác sĩ 24/24.
Bệnh viêm màng não trẻ em có thể được phòng ngừa bằng cách tiêm chủng vaccine. Tại Việt Nam hiện đều có vaccine phòng ngừa bệnh do vi khuẩn Hib, phế cầu khuẩn và mô cầu các nhóm. Các bậc cha mẹ cần chú ý theo dõi và lưu lại việc chủng ngừa của trẻ để đảm bảo trẻ được tiêm ngừa đúng lịch và đầy đủ.
Những thông tin bên trên chỉ mang tính chất tham khảo, không thể bằng lời khuyên của chuyên gia. Nếu phát hiện cơ thể có dấu hiệu bất thường, đến ngay cơ sở y tế để khám và điều trị kịp thời.
Các bài viết liên quan:
- Bệnh nhân viêm màng não nên ăn gì và kiêng ăn gì
- Viêm màng não do vi khuẩn: Phòng tránh bằng cách nào?
Nguồn tham khảo: Bệnh viện quân y 103, Vinmec, Bệnh viện Bạch Mai