A. Thông tin về Vú bò
Ngải phún, cây vú chó, ngũ long căn (Trung Quốc) là những tên gọi khác bên cạnh tên gọi phổ biến của cây. Theo tư liệu, Vú bò là một trong những loại thuốc Nam quý giúp chữa các bệnh về phong tê thấp, lao lực quá nhiều,…
Tên khoa học: Ficus heterophylla L.f.
Họ: Dâu tằm – Moraceae.
1. Mô tả cây
- Cây vú bò là một cây thuốc nam quý. Cây nhỡ hay cây nhỏ, cao 2-8m, có nhựa mủ; cành, lá, cuống lá và hoa đều có lông hoe dày.
- Lá hình bầu dục hay xoan ngược, thùy đơn hay chia 3 thùy, dài 8-25cm, rộng 4-13cm, thuôn tròn ở gốc, có mũi nhọn ở đỉnh, có lông nhám mặt trên, lông hoe dày ở mặt dưới, mép có răng, cuống 2,5-5cm, có lông dày, cứng.
- Cụm hoa mọc trên cành non. Quả phức dạng quả sung nạc, hình cầu, có lông hoe dày hay thưa, không cuống.
- Có hoa từ tháng 12 đến tháng 2.
2. Bộ phận dùng
Người ta thu hái và dùng rễ và vỏ rễ – Radix et Cortex Radicis Fici Hirtae.
Tại Trung Quốc, người ta thường gọi là Ngũ long căn.
3. Phân bố, thu hái và chế biến
Loài phân bố ở Trung Quốc, Ấn Độ và Việt Nam. Cây mọc dại ở rừng thứ sinh khắp nước ta. Người ta thường thu hái vào tháng 8.
4. Thành phần hoá học
Theo các nghiên cứu, người ta tìm thấy các thành phần như: Acid hữu cơ, acid amin; các chất triterpen, alcaloid và coumarin.
5. Tác dụng dược lý
Kháng khuẩn: Thuốc sắc Bồ công anh ức chế các loại vi khuẩn như tụ cầu vàng, liên cầu khuẩn dung huyết, phế cầu, não mô cầu, trực khuẩn bạch hầu, trực khuẩn lỵ Flexener, trực khuẩn mủ xanh, leptospira hebdomadia.
Nhuận tràng: Có tác dụng lợi mật, bảo vệ gan, lợi tiểu.
B. Vị thuốc Vú bò
1. Tính vị, công dụng
Tính vị: Vị ngọt, hơi đắng, tính bình
Tác dụng: Khư phong thấp, tráng cân cốt, khu ứ, tiêu thũng.
Công dụng, chỉ định và phối hợp:
- Ở Trung Quốc, người ta dùng rễ trị phong thấp tê đau, tổn thương do lao lực, sưng vú, đòn ngã tổn thương, phụ nữ kinh bế, bạch đới, ít sữa. Liều dùng 15-30g dạng thuốc sắc hoặc ngâm rượu.
- Dùng ngoài nấu nước rửa.
2. Liều dùng
Tuỳ vào mục đích sử dụng mà chia theo liều dùng thích hợp:
- Dùng tươi 30-120g
- Dùng khô: 8-30g
- Dùng ngoài không hạn chế
C. Bài thuốc có chứa Vú bò
1. Chữa kinh bế, sản hậu ứ huyết, đau bụng
Rễ vú bò 30-60g. Sắc với rượu và nước để uống.
2. Chữa sưng đau tinh hoàn
Rễ Vú bò tươi 60-120g. Sắc nước uống.
3. Chữa bệnh bạch đới
Rễ vú bò khô 60g. Sắc nước uống.
4. Chữa phong thấp
Ngày dùng 15-20g dưới dạng thuốc sắc hay ngâm rượu. Mỗi lít rượu ngâm 100-200g rễ sao vàng, mỗi ngày uống 15- 20ml rượu này.
5. Chữa ngã bị ứ huyết, ngực bụng đau nhức, hòn cục
Toàn cây Vú bò giã nát, thêm rượu và ít muối, sao nóng đắp lên nơi đau.
6. Chữa đau dạ dày, viêm tinh hoàn, lòi dom, sa tử cung
Vú bò 30g; Tô mộc, Hồi đầu thảo, Ngưu tất, Mộc thông mỗi vị 12 g. Sắc uống (Lê Trần Đức).
7. Chữa bế kinh, sau khi đẻ ứ huyết đau bụng
Rễ vú bò 30-60g. Sắc nước rồi thêm ít rượu uống.
8. Chữa đau phong thấp
Rễ vú bò 60g, Móng giò lợn 250g, rượu 60g. Thêm ít nước, sắc còn nửa bát, chia làm 2 lần uống trong ngày cách nhau 4-6 giờ.
D. Tham khảo
Rễ cây này thường gọi là Hoàng kỳ nam dùng thay thế Hoàng kỳ và còn dùng chữa ho, phong thấp.
Ngoài cây vú bò (Ficus simplicissima Lour. var harta (Vahl) Migo) mô tả ở trên, có một cây nữa cũng mang tên vú bò Ficus, palmatiloba Merr, cùng họ có lá chia 3 – 5 hoặc 7 chùy, không khía răng, quả không có cuống. Tuy nhiên cây vú bò Ficus simplicissima Lour. var harta (Vahl) Migo ít được sử dụng hơn.
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn cũng như một số công dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý:
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo.
- Người bệnh không tự ý áp dụng.
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Nguồn tham khảo
Tracuuduoclieu.vn và các nguồn uy tín khác.