Xạ Can có rất nhiều công dụng đối với sức khỏe nhưng cũng rất nguy hiểm nếu không sử dụng đúng cách. Chính vì vậy nếu có ý định dùng nguyên liệu này, bạn phải tìm hiểu thật kĩ. Hôm nay medplus xin giới thiệu đến bạn đọc các công dụng cũng như bài thuốc tiêu biểu từ loại dược liệu này nhé!
Thông Tin Dược Liệu
Tên tiếng Việt: Rẻ quạt, Xạ can, Lưỡi đồng
Tên khoa học: Belamcanda chinensis (L.) DC.
Tên đồng nghĩa: Ixia chinensis L.
Họ: Iridaceae (La đơn)
1. Đặc điểm dược liệu
Cây thân cỏ có phần rễ rất phát triển. Thông thường xạ can có phần lá mọc thẳng đứng, có khi cao tới 1 m, có hình mác dài khoảng 20 đến 40 cm còn rộng từ 15 đến 20mm. Lá hình phiến dài có gan lá song song, thông thường lá phía dưới úp lên gốc lá ở phía trên. Hoa có cuốn, cánh hoa màu vàng cam. Còn phần quả thì hình trứng có 3 van và dài khoảng 23 đến 25mm, phần hạt màu xanh đenvà có hình cầu.
2. Phân bố
Đây là cây rất dễ mọc nên có thể thấy ở khắp nơi. Tập trung nhiều ở các nước châu Á như Lào, Phillipin, Ấn Độ, Triều Tiên, Trung Quốc, Nhật Bản. Ở nước ta có thể thấy nhiều ở: Tp. Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Huế, Nghệ An, Ninh Bình, Thanh Hóa, Hà Nội, Hòa Bình, Lạng Sơn, Vĩnh Phúc, Lào Cai.
3. Bộ phận dùng
Thân, rễ
4. Thu hái – sơ chế
Thường được thu hoạch vào mùa xuân hoặc mùa thu, sau đó được đem phơi khô, bảo quản để dùng dần.
5. Bào chế thuốc
- Sau khi thu hoạch có thể ngâm mềm rồi đem thái nhỏ và phơi khô. Sau khi phơi khô có thể mài thành bột và mỗi khi dùng thì đem pha với nước.
- Nếu dùng tươi thì có thể rửa sạch, giã nát cùng một chút muối
6. Bảo quản
Xạ can được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng mặt trời.
Công dụng và Liều dùng
1. Tính vị
Vị đắng, tính hàn
2. Thành phần hóa học
Hoạt chất glucozit iridin và glucozit belamcandin…
3. Tác dụng dược lý và chủ trị của xạ can
- Có khả năng chống nấm và virus có tác dụng điều trị nhiều loại nấm da, virus
- Có tác dụng với nội tiết, tăng tuyến nước bọt
- Có tác dụng giải nhiệt, giúp giảm sốt
- Tác dụng kháng viêm
- Tác dụng khử đờm
- Tác dụng kháng vi sinh
4. Cách dùng và liều lượng
Mỗi ngày có thể sắc từ 3 đến 6g để uống. Hoặc có thể dùng 10 đến 20g thân và rễ tươi giã với muối để ngậm và tận dụng bã để đắp điều trị bệnh ngoài da.
Các bài thuốc tiêu biểu từ Dược Liệu
1/ Trị họng sưng đau
- Dùng 20g xạ can nấu với 1 chén rượu nước cho đến khi cạn có 1 nửa thì tắt bếp.
- Chắt lấy nước, bỏ phần bã rồi cho mật ong vào để uống.
2/ Trị họng sưng đau, ăn uống khó
- Chuẩn bị: 160g xạ can tươi và 160g mỡ heo
- Nấu nguyên liệu trên bếp cho đến khi keo hết nước rồi dùng để ngậm, cảm giác khó chịu ở cổ họng sẽ giảm ngay.
3/ Trị vú sưng
Xạ can phơi khô, tán bột rồi trộn với mật và đắp lên vùng vú bị sưng đau.
4/ Trị bạch hầu
Chuẩn bị nguyên liệu: 3g xạ can, 3g sơn đậu căn, 15g kim ngân hoa, 6g cam thảo.
Dùng tất cả nguyên liệu trong 1 thang thuốc, sắc để uống.
5/ Trị quai bị
Lấy 15g rễ xạ can tươi sắc uống 2 lần mỗi ngày
6/ Trị viêm khớp gối
- Lấy 90g xạ can ngâm với 500ml rượu trong 1 tuần.
- Mỗi lần dùng 20ml và uống 2 ngày.
- Kiên trì các triệu chứng bệnh sẽ cải thiện
7/ Trị ho có khí nghịch lên, cổ họng có nước
- Chuẩn bị: 13 củ xạ can, 120g ma hoàng, 120g sinh khương, 90g khoản đông hoa, 90g tế tân, 90g tuer uyển, 7 quả đại táo, nửa lít ngũ vị tử, 1 lượng bán hạ vừa đủ.
- Cho ma hoàng vào nấu với 2 lít nước, vớt bọt rồi cho các vị thuốc còn lại vào nấu sôi lên là có thể dùng được.
- Chia ra uống 3 lần trong ngày.
8/ Trị thủy cổ, trướng bụng, da xám đen
Dùng xạ can giã lấy nước cốt rồi uống mỗi ngày 1 chén.
9/ Trị ghẻ lở
- Chuẩn bị: 80g xạ can, 80g thăng ma
- Đem nguyên liệu nấu với 3 chén nước và đùng dể uống, tận dụng phần bã để đắp lên vết thương.
Lưu Ý khi sử dụng Dược Liệu để trị bệnh
Tuy có tác dụng tốt nhưng cũng có thể gây ra tác dụng phụ, chính vì vậy bạn nên chú ý một vài điều kiêng kị như sau:
- Không được sử dụng trong thời gian dài sẽ khiến cho cơ thể hết sức mệt mỏi, dễ bị tiêu chảy.
- Người dùng có thể trạng yếu, tạng hàn, khí huyết hư thì không nên sử dụng.
- Không dùng có phụ nữ có thai, người đang có vấn đề về can Tỳ, đi tiêu lỏng…
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Dược Liệu cũng như một số bài thuốc hay về vị thuốc này nhé !
Lưu ý
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
- Người bệnh không tự ý áp dụng
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng
Nguồn: tracuuduoclieu.vn , tham khảo
Sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam