Cây mua đỏ phân bố khá rộng rãi khắp các tỉnh miền núi có độ cao từ 200-1500m, đôi khi thấy cả ở vùng đồi trung du. Cây được sử dụng chữa một số loại bệnh phổ biến như: Ho, thổ huyết, phong tê thấp, ỉa chảy, đau dạ dày, kinh nguyệt quá nhiều… Hãy cùng Medplus tìm hiểu những thông tin thú vị về loại dược liệu này nhé!
A. Thông tin về cây mua đỏ
Tên gọi khác: Mua hoa đỏ
Tên khoa học: Oxyspora paniculata (D.Don) DC.
Tên đồng nghĩa: Arthostemma paniculata D.Don
Họ: Melastomaceae (Mua)
1. Đặc điểm về cây
- Cây mua đỏ thuộc loại cây nhỏ, cao tầm 1 – 2m, có khi hơn.
- Thân cành hình trụ, gồm các lông tơ rải rác, khi non màu hồng, sau chuyển thành màu đỏ.
- Cụm hoa mọc ở đầu cành thành xim phân đôi, rất ngắn. Hoa có màu hồng hoặc tím, đài màu lục phủ lông ngắn, có 5 đến 7 răng hình tam giác hoặc kinh mác hẹp. Có bao phấn màu đỏ ở những nhị to và màu hồng ở những nhị nhỏ, trung đới màu vàng cam, có 2 tai nhỏ ở gốc, chỉ nhị màu vàng.
- Lá mọc đối nhau, hình bầu dục hoặc mác thuôn, dài 8 – 17cm, rộng 1,5 – 5cm. Gốc tròn, đầu thuôn nhọn, hai mặt có lông cứng, gân lá 5 hằn hiện rõ ở mặt trên và nổi lên ở mặt dưới, có màu đỏ máu. Cuống lá dài 1 – 2cm, có màu đỏ, lông mềm dày.
- Quả mọng, dai và có lông dài.
- Mùa hoa quả: Tháng 5-7.
2. Phân bố, thu hái và chế biến
- Cây mua đỏ phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới châu Á như: Mianma, Thái Lan, Lào, Campuchia, Malaysia, Indonesia (Sumatra, Borneo), Nam Trung Quốc, đảo Moluccas, Lesser Sunda và Việt Nam.
- Ở Việt Nam, cây phân bố khá rộng rãi khắp các tỉnh miền núi có độ cao từ 200-1500m, đôi khi thấy cả ở vùng đồi trung du.
- Cây ưa ẩm và ưa sáng. Khi còn nhỏ chịu bóng, thường mọc lẫn với một số cây bụi hay cây gỗ nhỏ ở ven rừng ẩm, rừng thứ sinh hoặc trong các trảng cây bụi ưa sáng trên đất nương rẫy đã bỏ hoang.
- Cây mua đỏ có thể sống được trên nhiều loại đất, tuy nhiên so với một vài loài mua khác như M. candidum D.Don; M. dodecandrum. Lour, đất có mua đỏ còn màu mỡ và ít chua hơn.
- Ra hoa và quả gần như suốt mùa mưa ẩm.
- Cũng như những loài hoa khác, chủ yếu hoa của cây mua đỏ thường thụ phấn nhờ côn trùng, gió hoặc tự thụ phấn.
- Quả chín rụng xuống đất hoặc chim ăn, tạo điều kiện cho hạt phát tán đi xa.
3. Bộ phận dùng
Tất cả các bộ phận của cây đều được người dân sử dụng với nhiều công dụng khác nhau.
4. Thành phần hóa học
Toàn cây mua đỏ có flavonoid, hợp chất phenol, acid amin, đường (Trung dược từ hải I, 1993).
5. Tác dụng dược lý
- Các tanin dimer và trimer trong các loài Melastoma có hoạt tính diệt vi khuẩn và kháng virus.
- Có nơi người ta dùng mua đỏ cùng với Melastoma maiabathricum không phân biệt. M. malabathricum có phổ kháng khuẩn rộng đối với các vi khuẩn gram dương, điều này xác minh việc sử dụng trong y học dân gian trị vết đứt, bỏng và vết thương.
- Hoạt tính kháng tụ cầu khuẩn vàng xác minh việc sử dụng cây này trị áp xe, nhọt và sưng tấy do nhiễm khuẩn.
- Cao lá có tác dụng ức chế phù thực nghiệm tai thỏ.
- Nobotanin B phân lập từ M. marabathricum có hoạt tính chống HIV in vitro.
6. Tính vị và công năng
- Rễ mua đỏ có vị đắng, có tác dụng kích thích, tăng trương lực.
- Lá và quả có tác dụng cầm máu, lợi liêu hóa và trừ lỵ.
B. Công dụng và liều dùng
- Toàn cây mua đỏ được dùng trị tiêu chảy, lỵ và khí hư do tác dụng làm sàn.
- Dùng ngoài, lá tươi giã đắp chữa vết thương, sưng tấy.
- Ở Campuchia, rễ được dùng trị bệnh về gan, vàng da, nước hãm rễ dùng uống trị đau đầu, choáng váng.
- Ở Trung Quốc, người ta dùng toàn cây, nhất là rễ trị tiêu chảy, đại tiện ra phân đen, rong kinh, vết thương chảy máu. Với liều 30g rễ khô (90g rễ tươi) sắc uống. Giã lá khô thành bột dùng ngoài để cầm máu vết thương.
- Trong dân gian lá mua đỏ chữa mụn nhọt, sâu quảng, sưng khớp, tê thấp và cam tẩu mã, rễ chữa sâu răng. Có thể sắc nước uống hoặc dùng lá giã đắp hay tán thành bột đắp.
C. Bài thuốc từ cây mua đỏ
Chữa tiêu chảy, lỵ cấp tính:
- Mua đỏ (40g, cây tươi) hoặc (20g, cây khô), chỉ xác, mộc thông, hạt muồng (sao), ngưu tất, mỗi vị 12g.
- Sắc uống ngày một thang.
Ngoài ra, bạn có thể tìm hiểu thêm về một số loài mua khác ở dưới đây nhé!
Cây Mua Tép và tác dụng trị đau họng “Thần kỳ”
Cây Mua Thấp: “Bất ngờ” với TOP 7 công dụng chữa bệnh hiệu quả
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cây mua đỏ cũng như một số công dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý:
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
- Người bệnh không tự ý áp dụng
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng
Nguồn tham khảo
Tracuuduoclieu.vn và các nguồn uy tín khác.