Cây xá xị phân bố rải rác ở một số tỉnh miền núi, với nhiều công dụng chữa bệnh như: tê thấp, bụng đầy trướng, đau dạ dày, cảm, sốt cao, ho gà,.. Hãy cùng Medplus tìm hiểu sâu hơn về những thông tin của loại dược liệu này nhé!
A. Thông tin về Cây xá xị
Tên gọi khác: Vù hương, Gù hương, Re dầu, Re hương
Tên khoa học: Cinnamomum parthenoxylon (Jack) Meisn.
Tên đồng nghĩa: Laurus parthenoxylon Jack
Họ: Lauraceae
1. Đặc điểm về cây
- Cây xá xị có kích thước to, cao khoảng 20 – 25m. Thân hình trụ, thẳng, gốc phình to. Vỏ cây màu xám nâu, nứt và bong ra từng mảng nhỏ.
- Cành non thô, có cạnh, màu lục xám.
- Lá mọc so le với nhau, hình trứng, bầu dục hoặc trái xoan, dài 6 – 15cm, rộng 3 – 8cm, gốc hình nêm, đầu có mũi nhọn ngắn, hai mặt nhẵn. Cuống lá mảnh, dài 1,5 – 3cm.
- Cụm hoa mọc ở đầu cành hoặc kẽ lá thành chùy hay tán, ngắn hơn lá. Hoa màu trắng vàng. Bao hoa và nhị lép có lông thưa ở gốc.
- Quả mọng, hình cầu, đường kính 6 – 8mm, bao bọc trong đế hình cốc, mép khía răng, khi chín màu xám vàng hoặc tím đen, mùi thơm.
- Mùa hoa: Tháng 3-6.
- Mùa quả: Tháng 7-9.
2. Phân bố
- Cây xá xị phân bố chủ yếu ở một số vùng rừng nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới ở Ấn Độ, Trung Quốc và Indonesia.
- Ở Việt Nam, cây phân bố rải rác ở một số tỉnh miền núi như Cao Bằng (Trùng Khánh), Quảng Ninh (Quảng Hà, Hà Cối), Thái Nguyên, Nghệ An, Quảng Bình, Quảng Trị (Đồng Chè). Cây thường mọc trong kiểu rừng rậm nhiệt đới, độ cao từ 300 đến 900m, trên nhiều loại đất có tầng đất thịt dày và tương đối màu mỡ.
- Cây xá xị là loại cây gỗ lớn, trong quần xã rừng nhiệt đới, thường tham gia vào tầng lập tán độ cao từ 20 – 25m. Khi còn nhỏ ưa ẩm và chịu bóng. Cây chỉ có thể ra hoa và quả nhiều khi vươn tới tầng lập tán, gieo giống tự nhiên chủ yếu từ hạt. Tuy nhiên lượng cây con được thấy dưới tán rừng không nhiều.
- Gỗ cây xá xị thuộc loại gỗ tốt, ít thấm nước và không bị mối mọt, được dùng để đóng bàn, ghế, giường tủ… Lõi gỗ đặc biệt ở phần gốc chứa nhiều tinh dầu.
- Hiện nay, cây xá xị bị khai thác nhiều nên những cây lớn đã trở nên hiếm dần. Cần chú ý bảo vệ và nghiên cứu nhân trồng.
3. Bộ phận dùng
Nhiều bộ phận của cây như rễ, thân, lá và quả được tận dụng để điều chế thành thuốc chữa bệnh.
4. Thành phần hóa học
- Lá, gỗ, thân, rễ của cây xá xị chứa 2 – 4% tinh dầu với thành phần chủ yếu là salíol (75%), p – pinen phelandren, eugenol và aldehyd cinamic.
- Trong hạt có nhiều dầu béo.
5. Tính vị và công năng
Tính vị: Vị cay, hơi đắng, tính ôn.
Công năng:
- Rễ và thân có tác dụng ôn trung, tán hàn, tiêu thực, hóa trễ.
- Lá có tác dụng chỉ huyết, khư phong trừ thấp, chỉ thống.
- Quả có tác dụng giải biểu, thoái nhiệt, thấu chẩn, chỉ khái.
B. Công dụng và liều dùng
Công dụng
- Nước pha từ rễ cây dùng thay xá xị.
- Tinh dầu cây xá xị dược dùng chữa đau do tê thấp. Do đó, một số tỉnh miền Bắc của Việt Nam như Thái Nguyên, Phú Thọ đang khai thác cây xá xị để chiết tinh dầu dùng xuất khẩu.
- Ở Trung Quốc, rễ và thân chữa bệnh dạ dày lạnh, bụng đau (vị hàn phúc thống) viêm dạ dày, ruột, tiêu hóa kém, ho gà, kiết lỵ.
- Ở Celebes, vỏ thân là thuốc giảm đau, chữa gan sưng to. Lá cây được dùng làm thuốc cầm máu, chữa phong thấp, đau dạ dày, mẩn ngứa ngoài da.
- Ở Sumatra (Indonesia) dầu chiết từ hạt vù hương chữa thấp khớp.
Liều dùng
- Dùng trong: Mỗi ngày sắc nước uống từ 9 – 15g cây xá xị.
- Dùng ngoài: Lấy nước sắc lá để rửa hoặc giã nát lá đắp tại chỗ chữa mẩn ngứa.
Đặc biệt: Ngày dùng 6 – 9g quả cây xá xị, nghiền thành bột uống nhiều lần trong ngày chữa cảm, sốt cao, lỵ, ho gà rất hiệu quả.
Một số bài viết khác về các loại dược liệu có cùng công dụng chữa phong thấp như:
C. Bài thuốc từ Cây xá xị
Chữa ho gà, kiết lỵ: Quả vù hương 6g, lá khuynh diệp 6g. Sắc nước uống.
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Cây xá xị cũng như một số công dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý:
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
- Người bệnh không tự ý áp dụng
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng
Nguồn tham khảo
Tracuuduoclieu.vn và các nguồn uy tín khác.