Chiêu Liêu | Vị Thuốc Trị Tiêu Chảy, Kiết Lỵ Hiệu Quả

Chiêu liêu có vị đắng, tính hàn, có độc; có tác dụng phá huyết, hành huyết, thông kinh lạc, trục phong đờm. Vậy có những bài thuốc trị bệnh hiệu quả từ dược liệu chiêu liêu nào hiện nay?  Cách dùng dược liệu này như thế nào? Hãy cùng Medplus tìm hiểu rõ hơn về loại dược liệu này nhé!

1. Thông tin dược liệu

Tên thường gọi: Chiêu liêu đen; Chiêu liêu gân đen; Chiêu liêu nghệ; Chiêu liêu ổi; Bầu nâu

Tên khoa học: Terminalia nigrovenulosa Pierre

Họ: Combretaceae (Bàng)

Đặc điểm dược liệu

Cây chiêu liêu là cây gỗ lớn, rụng lá một phần, cao 10-30m, đường kính 0,5-1m, thường phân nhánh từ độ cao 6-10m, tạo thành nhiều thân. Vỏ thân màu xám nhạt có nhiều khoang trắng và đen.

Lá chiêu liêu mọc đối, hình trái xoan hay hình mác, gần như bầu dục, thon hẹp hai đầu, đai hơi bóng, hơi có chấm trắng ở mặt trên, dài 8-10cm, rộng 5-6cm, có hai tuyến hình chén ở mép lá và cách gốc cỡ 1cm.

Hoa chiêu liêu nhỏ, trắng thành chùy kép, rậm hoa, dài 6cm, phủ lông hung.

Quả chiêu liêu dài tới 25mm, có 3 cánh rộng 7-8mm, màu xanh tươi, khi khô màu đen, có một hột dài 4-7mm.

Mùa ra hoa chiêu liêu: Tháng 5

Bộ phận dùng

Vỏ cây – Cortex Terminaliae và quả cây Chiêu liêu được ứng dụng để làm dược liệu. Đông y gọi là Kha tử.

Thu hái và chế biến

Thời gian thu hái chiêu liêu vào tháng 9 – 11. Khi thu hái nên chọn quả già, bên ngoài vỏ màu vàng ngà, thịt chắc. Không nên thu hái quả non, lép. Còn khi dùng vỏ, bóc thành từng mảnh dài 30-40cm, rộng 4-5cm, dày 8-12cm, đem phơi hay sấy khô.

Sau khi thu hái mang về phơi khô, bảo quản dùng dần. Khi có nhu cầu sử dụng thì rửa sạch, để ráo nước, sao sơ với lửa. Sau đó giã dập, phần hạt (theo Viện Đông Y Việt Nam).

Phân bố

Cây của miền Ðông Dương, mọc hoang ở vùng núi các tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Ðắc Lắc, Tây Ninh, Sông Bé, Ðồng Nai, Kiên Giang, An Giang, trên đất phù sa cổ hoặc bồi tụ, nhiều mùn.

2. Công dụng và tác dụng chính

Thành phần hóa học

Tính vị

Chiêu liêu nghệ có vị đắng, tính hàn, có độc; có tác dụng phá huyết, hành huyết, thông kinh lạc, trục phong đờm.

Quy kinh

Quy về kinh Phế và Đại tràng.

Tác dụng dược lý

Theo y học hiện đại

• Nhờ hoạt chất Polysaccharid, quả cây Chiêu liêu có thể điều trị viêm họng, khản tiếng, giảm ho rõ rệt trong 30 phút.
• Chất Alloyl trong quả có thể kháng virus, ức chế sự phát triển của một số loại virus làm suy giảm hệ thống miễn dịch của con người (theo Viện thống kê Ấn Độ).
• Là chất kháng sinh tự nhiên, có khả năng diệt khuẩn mạnh mẽ nhờ hàm lượng tamin dồi dào.
• Ức chế sự phát triển của trực khuẩn bạch hầu, tụ cầu vàng, trực khuẩn mủ xanh, liên cầu khuẩn tán huyết, Pseudomonas Aeruginosa, Salmonella Typhi.
• Ức chế và tiêu diệt các loại virus gây viêm họng như virus cúm A, cúm B, Herpes Simplex (HPV), vi khuẩn như tụ cầu, liên cầu.

Theo y học cổ truyền

• Chỉ tả sáp tràng, liễm phế chỉ khái
• Trừ ho, chữa khàn tiếng, ra mồ hôi trộm
• Sát trùng dạ dày, đường ruột
• Ngăn ngừa tiêu chảy, đi ngoài phân lỏng
• Hỗ trợ làm săn chắc niêm mạc dạ dày
• Chữa trĩ nội, kiết lỵ kinh niên

Cách dùng và liều lượng

Chiêu liêu có thể dùng tươi hoặc dùng khô. Có thể sắc thành nước uống hoặc tán thành bột mịn, nấu cao hoặc ngâm rượu đều được.

Liều lượng sử dụng khuyến cáo: 3 – 10 g / ngày.

3. Bài thuốc chữa bệnh

Chữa phong hàn cảm mạo, khan tiếng do viêm họng

Sử dụng quả chiêu liêu 4 quả, Cát cánh 10 g, Cam thảo 6 g, sắc cùng 150 ml nước lọc cũng 150 ml Đồng tiện (nước tiểu đồng tử). Sắc nhỏ lửa đến khi còn 150 ml thì dùng uống khi còn ấm. Mỗi ngày uống 1 thang thuốc liên tục trong 10 ngày.

Chữa ho hen do hư phế hoặc ho kéo dài làm khàn giọng

Sử dụng 10 g quả chiêu liêu, Cam thảo, Hạnh nhân, mỗi vị 5 g, sắc cùng 600 ml nước lọc. Đun nhỏ lửa trong 20 phút đến khi còn 300 ml thì chia 3 lần trong ngày, mỗi ngày 1 tháng, liên tục trong 7 – 10 ngày.

Chữa ho do phế hư

Sử dụng 8 g quả chiêu liêu (giã dập, bỏ hạt), 10 g Cát cánh, 6 g Cam thảo, sắc cùng 3 bát nước đến khi còn 200 ml thì chia thành 4 lần uống trong ngày. Mỗi ngày một thang cho đến khi các triệu chứng khỏi hẳn.

Trị viêm họng, đau rát họng

Sử dụng 1 – 2 quả chiêu liêu, rửa sạch, để ráo. Cắt lấy phần vỏ quả, nhai kỹ, nuốt nước. Áp dụng bài thuốc 2 – 3 lần mỗi ngày, liên tục trong 10 ngày.

Chữa trẻ em ho có đờm

Nướng 1 – 2 quả cây Chiêu liêu đến khi có mùi thơm thì cho vào ly có 100 ml nước ấm, phối với một lượng nhỏ muối, khuấy đều dùng ngậm và nuốt từ từ. Mỗi ngày sử dụng 1 lần cho đến khi các triệu chứng thuyên giảm.

Chữa tiêu chảy mãn tính, trĩ nội, lỵ do nhiệt

Dùng 10 g quả cây Chiêu liêu, Mộc hương, Hoàng liên, mỗi vị 5 g, rửa sạch với nước muối, phơi khô dưới bóng râm, sau lại tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng 3 – 6 g, uống với nước sôi để nguội, mỗi ngày 3 lần.

Chữa tiêu chảy lâu ngày, sa hậu môn, lỵ do suy yếu và hàn

Sử dụng 10 g quả cây Chiêu liêu, Can khương, anh túc xá, mỗi vị 5 g, tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng 3 – 6 g uống với nước ấm, mỗi ngày 3 lần.

Trị thổ tả do lạnh, tâm tỳ loạn đau

Dùng Khả tử, Cam thảo, Hậu phát, Lương khương, Phục linh, Can khương, Trần bì, Thảo quả, Thần khúc, Mạch nha, mỗi vị đều 5 g, tán thành bột mịn, trộn đều. Khi dùng lấy 6 g uống với 200 ml nước ấm, mỗi ngày 2 lần đến cho đến khi các triệu chứng thuyên giảm.

Chữa ruột sôi, trĩ lậu, tiêu chảy do hàn hư, đi ngoài phân sống, bụng đau

Sử dụng quả cây Chiêu liêu 2.8 g, Quất hồng, Cù túc xá, mỗi vị 2 g, Cam khương 4 g, tán thành bột mịn, trộn đều. Khi dùng, lấy 3 – 6 g pha cùng 200 ml nước ấm. Mỗi ngày uống 2 lần.

Trị ngộ độc thức ăn, nhiễm khuẩn, lỵ mãn tính kèm sốt, tiêu chảy lâu ngày

Sử dụng 5 g quả cây Chiêu liêu nướng chín, bỏ hạt, Mộc hương, Hoàng tiễn, mỗi vị 5 g, tán thành bột mịn, chia thành 3 lần uống trong ngày. Khi uống hòa bột thuốc vào 200 ml nước sôi để nguội, khuấy đều, mỗi ngày dùng 1 thang, liên tục trong 7 – 10 ngày.

Chữa viêm thương lõm vào, sâu quảng

Sử dụng 20 quả chiêu liêu, Thanh đại, Giáng hương, mỗi vị 4 g, Ngũ bội tử 20 g, tán thành bột mịn, trộn với dầu mè, bôi vào vết thương mỗi ngày 2 lần.

4. Những điều cần lưu ý khi dùng dược liệu

Trong quá trình điều trị bệnh bằng chiêu liêu cần lưu ý:

• Người tích nhiệt thấp hoặc mắc hội chứng ngoại cảnh không được dùng.
• Người cảm ngoại tà, táo bón không được dùng.
• Quả chiêu liêu là dược liệu thường được sử dụng để điều trị ho và các bệnh lý đường tiêu hóa. Mặc dù không độc nhưng trước khi sử dụng, người bệnh nên trao đổi với thầy thuốc để được hướng dẫn cụ thể.

5. Lời kết

Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Dược Liệu cũng như một số bài thuốc hay về vị thuốc này nhé!

Lưu ý:

1. Thông tin về dược liệu mang tính chất tham khảo
2. Quý độc giả không nên tự ý sử dụng phối bài thuốc mà sử dụng
3. Quý độc giả nên tham vấn ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng, để hạn chế tác dụng phụ và tác dụng không mong muốn

Nguồn: tracuuduoclieu.vn

Xem thêm bài viết:

• Châu Thụ | Cách Dùng Và Bài Thuốc Chữa Bệnh Từ Dược Liệu
• Cúc Liên Chi Dại | Cách Dùng Và Các Bài Thuốc Chữa Bệnh
• Cúc Hoa Xoắn | Cách Dùng Và Bài Thuốc Chữa Bệnh Từ Dược Liệu