Châu thụ hay còn có tên gọi là lão quan thảo hay thạch nam, châu thụ có tác dụng chữa tê thấp, làm thuốc sát trùng, lợi trung tiện (Lá, quả). Vậy có những bài thuốc trị bệnh hiệu quả từ dược liệu châu thụ nào hiện nay? Cách dùng dược liệu này như thế nào? Hãy cùng Medplus tìm hiểu rõ hơn về loại dược liệu này nhé!

1. Thông tin dược liệu
Tên thường gọi: Châu thụ; Lão quan thảo; Thạch nam
Tên khoa học: Gaultheria fragrantissma Wall.
Họ: Ericaceae (Đỗ quyên)
Đặc điểm dược liệu
Cây nhỏ cao 1,5-3m, mang rất nhiều cành, cành nhỏ hình ba cạnh hay tròn, nhẵn, khô có màu nâu.
Lá hình mác, hoặc thuôn dài, đầu nhọn, phía cuống hình nêm, mép có răng cưa, phiến lá dai, màu nâu nhạt ở cả hai mặt, mặt trên nhẵn, mặt dưới có những đốm đen rải rác, dài 4-6cm, rộng 1- 2cm, gân nổi ở mặt dưới, chìm ở mặt trên.
Hoa màu hồng hay trắng, mọc thành chùm ở kẽ lá, thường chùm dài hơn lá.
Quả nang hình cầu, trên có vòi tồn tại, bao bọc bởi một đài mẫm. Nhiều hạt.
Bộ phận dùng
Vỏ thân
Thu hái và chế biến
Thu hái: Có thể thu hái dược liệu châu thụ quanh năm.
Chế biến: Sau khi thu hái, mang dược liệu đi rửa sạch, sau đó phơi hoặc sấy khô để dùng dần.
Phân bố
Cây mọc tự nhiên ở vùng núi cao trên 1.500m thuộc các tỉnh Lào Cai (Sapa), Hà Giang (Đồng Văn, Mèo Vạc), Lai Châu (Sìn Hồ), Cao Bằng (đèo Lê A), Vĩnh Phúc (Tam Đảo), Yên Bái (Mù Cang Chải), Quảng Nam (Trà My), Kon Tum (núi Ngọc Linh).
2. Công dụng và tác dụng chính
Thành phần hóa học
Trong lá có tanin, acbutin và gauntherin. Acbutin (còn có tên acbutozit) C12H16O7OH2 có tinh thể hình kim dài không màu, vị đắng, chảy ở 196°C, dễ tan trong nước sôi, trong cồn, ít tan trong ête, khi bị thủy phân bằng men emunsin hay bằng axit suniuric sẽ cho glucoza và hydroquinon.
Dung dịch trong nước thêm clorua sắt 3 sẽ cho màu xanh.
Gautherin (gaultherin) là một glucozit do sự kết hợp giữa một phân tử salixylat metyl và một phân tử glucoza, với một phân từ nước bị loại đi. Khi tiếp xúc với men gaultheraza có trong lá, gautherin sẽ thủy phân và cho salixylat metyl và glucoza, khi cất sẽ cho một tinh dầu gọi là tinh dầu winter-green.
Muốn cất tinh dẩu winter-green, người ta ngâm lá hay vỏ tươi cây châu thụ với nước 30°C, để yên một đêm cho men tác dụng, hôm sau cất kéo hơi nước. Tinh dầu nặng hơn nước. Hiệu suất chừng 0,6%. Tinh dầu có tỷ trọng 1,180-1,187. Độ sôi 218-221°C, gồm chủ yếu chất salyxylat metyl (99,8%) và rất ít gaultherilen hay tricontan là một cacbua no.
Tính vị
Chưa có nghiên cứu.
Quy kinh
Chưa có dữ liệu cập nhật.
Tác dụng dược lý
Tinh dầu châu thụ gây co quắp và liệt hô hấp đối với súc vật. Người ta cũng thấy có một số nguời bị ngộ độc do tinh dẩu với hiện tượng nôn mửa, ỉa lỏng, viêm dạ dày, đi đái luôn, co quắp và chết.
Bôi lên da, tình dầu thấm rất nhanh và bài tiết qua đường nước tiểu và ruột dưới dạng salixylat metyl, nhưng dễ gây kích ứng da mạnh. Nếu dùng salixylat metyl thì không thấy hiện tượng này.
Cách dùng và liều lượng
Châu thụ được dùng làm thuốc sát trùng, chữa tê thấp, chân tay nhức mỏi dưới dạng thuốc hãm 10g lá pha nước uống.
Dùng ngoài, tinh dầu dưới dạng xoa bóp, hoặc đun lá ngâm chân.
3. Bài thuốc chữa bệnh
Y học hiện đại chỉ dùng tinh dầu châu thụ bằng cách ngâm lá hoặc vỏ thân để tươi trong nước 30o, để yên một đêm cho men tác dụng. Sau đó cất kéo hơi nước lấy tinh dầu. Tinh dầu này được pha chế với liều lượng nhỏ cùng với nhiều vị thuốc khác thành những dạng thuốc dùng xoa bóp như dầu xoa, cao xoa, cao dán. Tinh dầu châu thụ còn là thành phần của thuốc đánh răng và nhiều chế phẩm dùng trừ diệt và xua đuổi côn trùng.
Theo kinh nghiệm dân gian, cả cây châu thụ, trừ rễ, thái nhỏ, nấu với nước cho thật đặc, rồi đợi khi nước ấm, ngâm chân bị đau nhức; đồng thời, lấy khăn bông thấm nước thuốc dùng miết xoa từ đầu gối trở xuống. Ngày làm 2-3 lần. Có thể cho dược liệu đã phơi khô thái nhỏ vào rượu, ngâm trong 15-20 ngày, ngâm càng đặc càng tốt. Dung dịch có mùi thơm mạnh và rất nóng. Khi dùng, lấy bông sạch thấm thuốc xoa đều vào chỗ đau rồi nắn bóp.
4. Những điều cần lưu ý khi dùng dược liệu
Trong quá trình điều trị bệnh bằng châu thụ cần lưu ý: Không tự ý sử dụng dược liệu khi chưa có sự đồng ý hay hướng dẫn của thầy thuốc và y bác sĩ.

5. Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Dược Liệu cũng như một số bài thuốc hay về vị thuốc này nhé!
Lưu ý:
- Thông tin về dược liệu mang tính chất tham khảo
- Quý độc giả không nên tự ý sử dụng phối bài thuốc mà sử dụng
- Quý độc giả nên tham vấn ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng, để hạn chế tác dụng phụ và tác dụng không mong muốn
Nguồn: tracuuduoclieu.vn
Xem thêm bài viết: